علیت، معنا، ملاک و اقوال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

چکیده

فلاسفه اغلب علیت را در امور وجودی جاری دانسته و به کارگیری آن در سایر موارد، از جمله امور عدمی را مَجاز تلقی کرده‌اند. همچنین ایشان علت نامیدنِ علت اعدادی را مسامحه خوانده و عرفی دانسته‌اند. اما علیت حقیقتی نفس‌الامری و عام دارد؛ به نحوی که می‌توان آن را به خارجی و تحلیلی تقسیم کرده و بدون هیچ مجازی، در امور وجودی، عدمی و حتی در میان امور اعتباری جاری دانست.
اقوال مختلفی ـ از انکار علیت تا پذیرش آن نسبت به هر موجودی ـ در باب علیت موجود است. اما دیدگاه درست در میان موجودات، تنها نیازمندی موجودات محدود و ضعیف به علت‌ است. در بحث ملاک نیازمندی به علت نیز، اگر علیت را منحصر در موجودات نماییم، ملاک همان محدودیت و ضعف وجودی است و اگر آن را عام در نظر بگیریم، باید امکان معنایی را ملاک نیازمندی به علت بدانیم. دیدگاه اخیر متعلق به جناب استاد فیاضی دام ظله العالی است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Causation, Meaning, Standard and Views

نویسنده [English]

  • mohammad sarbakhshi
Assistant Professor and faculty Member , Imam Khomeini Research and Education and institute.
چکیده [English]

Most philosophers understand causation to be applicable to existential things. So, they say that applying it to other things, such as things that do not exist, is simply metaphorical. Also, they say that it is metaphorical to call preparatory causes ‘causes’. This is something that is prevalent amongst lay people but that is philosophically imprecise. Nevertheless, causation is something real that is capable of being applied to all things. So, it is possible to divide it into external causation and analytical causation. Therefore, it is possible to apply it in a real sense to things that exists, those that do not exist as well as conventional matters.
There are many views regarding causation. These range from the denial of causation to its application to all things. However, the proper view is for us to say that only limited beings need a cause. Regarding the secret as to why something needs a cause, it is possible to say that if we say causation is limited to things that exist then the reason why something needs a cause is that its existence is limited. However, if we say that causation is a general concept, then we should say that the possibility of meaning is the reason why something needs a cause. The last view is that of the professor Ghulam Ridha Fayyadhi

کلیدواژه‌ها [English]

  • causation
  • standard for causation
  • meaning
  • generation
  • possibility of quiddity
  • contingency of impoverishment
  • possibility of meaning
  1. آملی، سیدحیدر (۱۳۶۸). جامع الاسرار و منبع‌الانوار. «نقد النقود فی معرفة الوجود». تحقیق هانری کربن. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  2. ابن‌سینا (۱۴۰۴ق). الشفاء «الهیات». قم: انتشارات کتابخانه آیت‌اللهالعظمی مرعشی نجفی.
  3. ایجی، میرسیدشریف (۱۳۲۵). شرح المواقف (ج۵). قم: الشریف الرضی.
  4. باربور، ایان (۱۳۸۴). علم و دین. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. چاپ چهارم. تهران: نشر دانشگاهی.
  5. پاکینگورن، جان (۱۳۸۸). نظریه کوانتوم. ترجمه ابوالفضل حقیری. تهران: بصیرت.
  6. سبزواری، المحقق (۱۳۶۰). التعلیقات علی الشواهد الربوبیة. تصحیح و تعلیق از سید جلال‌الدین آشتیانی. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
  7. سبزواری، المحقق (۱۳۷۹). شرح المنظومة (ج۲). تصحیح و تعلیق از آیت‌الله حسن‌زاده آملی. تهران: ناب.
  8. شیواپور، کاملان، حامد و محمدصادق (۱۳۹۰). صدرالمتالهین و نظریه روح معنا در تفسیر مفردات متشابه قرآن. خردنامه صدرا، (63)، ص۸۳ -۱۰۲.
  9. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (۱۳۶۳). المشاعر. به اهتمام هانری کربن. چاپ دوم. تهران: کتابخانه طهوری.
  10. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۱۳۶۱). تفسیر القرآن الکریم(ج۴). تصحیح محمد خواجوی. چاپ دوم. قم: بیدار.
  11. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (۱۹۸۱م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة (ج۲و۳)، چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  12. طباطبایی، محمدحسین (۱۳۸۸). نهایة الحکمة. با تصحیح و تعلیق غلام‌رضا فیاضی. چاپ سوم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  13. ـــــــــــــــــــــ (بی‌تا). بدایة الحکمة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  14. طوسی، نصیرالدین (۱۴۰۵ق). تلخیص المحصل. چاپ دوم. بیروت: دارالاضواء.
  15. عبودیت، عبدالرسول، مصباح، مجتبی (۱۳۹۶). سلسله دروس مبانی اندیشه اسلامی(۲). «خداشناسی». قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  16. علوی‌نیا، سهراب (۱۳۸۵). فلسفه و کلام (۵۰). «اصل علیت و تعبیر کپنهاگی مکانیک کوانتومی». ص۱۱۹-۱۲۸.
  17. فیاضی، غلام‌رضا (۱۳۸۷). هستی و چیستی در مکتب صدرایی. تحقیق و نگارشِ حسینعلی شیدان‌شید. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  18. قیصری، داود (۱۳۷۵). شرح فصوص‌الحکم (القیصری). تحقیق و تصحیحِ سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: علمی و فرهنگی.
  19. کاپلستون، فردریک (1387). تاریخ فلسفه، «فیلسوفان انگلیسی؛ از هابز تا هیوم». ترجمه امیر جلال‌الدین اعلم. تهران: علمی و فرهنگی و سروش.
  20. کریگ، ویلیام (۱۳۸۸). خداباوری و جهان‌شناخت فیزیکی. ترجمه ان‌ شاءالله رحمتی اطلاعات حکمت و معرفت. ۱۲ (۴۸)، ص۴۴-۴۷.
  21. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی (ج۱)، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  22. 22. گروهی از نویسندگان، ویراستاران رابرت ج، ویلیام ر. اشتوگر، جرج و. کوینه (۱۳۸۴). «فیزیک، فلسفه و الهیات». ترجمه همایون همتی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی (سازمان انتشارات).
  23. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (۱۴۰۳ق). بحارالانوار (ج۹۷). به تحقیق جمعی از محققان. چاپ دوم. قم: دار احیاء التراث العربی.
  24. مشایخی، محمدمهدی (۱۳۹۵). «آغاز جهان در نگاه علم و دین» ،اطلاعات حکمت و معرفت، (۱۲) ص۲۰-۲۷.
  25. مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۸۶). آموزش فلسفه (ج۱و۲). چاپ هفتم. تهران: بین‌الملل.
  26. مطهری، مرتضی (۱۳۶۸). مجموعه آثار. تهران و قم: انتشارات صدرا.
  27. 27    . نبویان، سید محمدمهدی (۱۳۹۵-۱۳۹۶). جستارهایی در فلسفه اسلامی (مشتمل بر آراء اختصاصی آیت‌الله فیاضی) (ج۱و۲). قم: انتشارات حکمت اسلامی.
  28. یزدان‌پناه، سیدیدالله (۱۳۸۹). مبانی و اصول عرفان نظری. نگارش عطاء انزلی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.