نوآوری‌‌های امام خمینی(ره) در مسأله فطرت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفه اسلامی، جامعة المصطفی العالمیه

2 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم

چکیده

امام خمینی از معدود متفکرانی است که توجه به مسأله فطرت داشته و بحث مستوفایی در این زمینه ارائه داده است. در نظام فکری امام، مسأله فطرت جایگاه ویژه‌ای دارد. امام خمینی1 به پیروی از حکمت متعالیه و استاد مرحوم محمدعلی شاه‌آبادی، مطالبی را درباره فطرت بیان کرده‌اند که در آثار پیشینیان اصلاً دیده نمی‌شود. امام برخلاف بعضی از بزرگان که فطرت را شامل بعضی آگاهی‌ها و گرایش‌ها می‌دانند، معتقد است فطریات همه از جنس گرایش و تمایلاتند و آن را عبارت از عشق به کمال مطلق و انزجار از نقص می‌داند. اما روشن است که گرایش بدون بینش ممکن نیست؛ لکن بینشی که در گرایش نهفته است، نوعی بینش حضوری است نه حصولی. نوآوری‌های امام که در این مقاله به اثبات رسیده، عبارتند از: فطری بودن باور به وجود مبدأ، فطری بودن باور به ولایت، فطری بودن باور به معاد، تقریر جدیدی از برهان فطرت، سبک جدید برای تبیین اخلاق دینی، نقش فطرت در حرکت سیاسی، تأسیس اصطلاحات. تحقیق حاضر با روش توصیفی ـ اجتهادی، نوآوری‌های مرحوم حضرت امام خمینی1 را با توجه به آثارشان مورد بحث و بررسی قرار داده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Imam Khomeini’s innovation on the issue of natural disposition (fitrah)

نویسندگان [English]

  • Muzaffar Hussain Bhat 1
  • Ahamd Abidi 2
1 PhD in Islamic Philosophy, Mustafa International University
2 Professor of Higher Studies in Islamic Seminary Qom
چکیده [English]

Imam Khomeini is amongst the few thinkers who paid attention to the issue of natural disposition (fitrah) and discussed it comprehensively. In Imam Khomeini's system of thought, the issue of fitrah has a special place. He, following the teachings of transcendent philosophy and his teacher, the late Mohammad Ali Shahabadi, has discussed issues related to fitrah that are not found in the works of his predecessors. Contrary to some thinkers, who consider fitrah to include some knowledge and inclinations, Imam Khomeini believes that everyone’s fitrah belongs to the category of inclinations and tendencies and considers it to be love for absolute perfection and aversion to imperfection. But it is clear that inclination is not possible without knowledge. However, knowledge that lies in the inclination is a type of knowledge by presence and not acquired knowledge. Imam Khomeini's innovative thoughts that have been proven in this article include: the innateness of belief in the existence of an origin, the innateness of belief in divine guardianship (wilayah), the innateness of belief in resurrection, a new presentation of the ‘proof of natural disposition’, new style of explaining religious ethics, the role of natural disposition in political movement and the introduction of terminologies. The present research, with the descriptive-ijtihad approach, has discussed and investigated the innovations of the late Imam Khomeini with regard to his works.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Natural disposition (fitrah)
  • divine guardianship (wilayah)
  • absolute perfection
  • original fitrah
  • subordinate fitrah
  1. قرآن کریم

    1. ابن‌فارس، اح‍م‍د ب‍ن‌ ف‍ارس‌ (1422ق). معجم مقاییس‌اللغه (ج5). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    2. ابن ‌اثیر، مبارک‌بن‌محمد (1367ش). النهایه. قم: اسماعیلیان.
    3. اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1416ق). المفردات فی غریب القرآن (ج1). بیروت: دارالشامه.
    4. جوادی آملی، عبدالله (1384الف). تفسیر انسان به انسان. قم: اسراء.
    5. ــــــــــــــ (1384ب). فطرت در قرآن. قم: اسراء.
    6. جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد (1404). صحاح اللغه. بیروت: دار العلم للملایین.
    7. دلشاد تهرانی، مصطفی (1380). عارض خورشید (مقدمه‌ای بر اندیشه سیاسی امام خمینی. تهران: دریا.
    8. رجبی، محمود (1379). انسان‌شناسی. ویرایش حسین دهنوی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    9. زبیدی، سید مرتضى (1414ق). تاج العروس. بیروت: دار الفکر.
    10. شیروانی، علی (1376). سرشت انسان. قم: معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.
    11. طباطبایی، سید محمدحسین (1394). المیزان فی تفسیرالقرآن (ج1). قم: اسماعیلیان.
    12. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه،(ج16). تهران: دارالکتب‌ الاسلامیة.
    13. ــــــــــــــ (1368). پیام قرآن (ج3). قم: مدرسه الامام امیرالؤمنین7.
    14. مطهری، مرتضی (1377). فطرت. تهران: صدرا.
    15. محدثی، جواد (1387). بر کرانه شرح چهل حدیث امام خمینیتهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    16. مجلسی، محمدباقر (1402). بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
    17. غفوری نژاد، محمد (1394). «جایگاه فطرت در آرای امام خمینی1». پژوهش‌نامه عرفان. سال دوم. شماره4، ص80-106.
    18. منصوره ملکی (1386). «فطرت از منظر امام خمینی1». پژوهش‌نامه متین. ش37. ص145-165.
    19. موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1393). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    20. ــــــــــــــ (1389). تفسیر و شواهد قرآنی در آثار حضرت امام خمینی1. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    21. ــــــــــــــ (1380). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    22. ــــــــــــــ (1377). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    23. ــــــــــــــ (1371). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    24. ــــــــــــــ (1360). مصباح الهدایه. انتشارات پیام آزادی.
    25. ــــــــــــــ (بی‌تا)، کشف اسرار. بی‌جا. بی‌نا.