جایگاه اصل علیت در تبیین فعل الهی از نگاه صدرا و سازگاری آن با متون دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفه اسلامی جامعه المصطفی العالمیه

2 استادیار و عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

مقاله حاضر با پرسش از جایگاه علیت در تبیین فعل الهی از نگاه صدرا و سازگاری آن با نصوص دینی، این فرضیه را دنبال کرده است که با تحلیل علیت وتبیین وجود رابط هویات امکانی، فعل الهی در تفکروی جلوه صفات و ظهور اسمای حق متعال در مجالی و مظاهر امکانی است. بر این اساس معلول ازجهت هویت تعلقی و فقر وجودی اش منفصل از موجدش تحقق نیافته چنانکه ادراک هستی‌اش بدون ادراک مربوط الیه‌اش محال است. لذا فعل الهی به تجلی بازگشته وممکنات حقیقتی جزآیتیت حق درذات وصفات وافعال ندارند و فقر مطلق آنها درسه قلمرو مزبور ازجهت حدوث وبقاتبیین می شودوسراسرجهان آینه بندان جمال اوالبته متناسب باظرفیت هویات امکانی می‌شود. توحید در خالقیت، مالکیت و ربوبیت به‌علاوه حضور و ظهور مطلقش و انحصار حامدیت و محمودیت در خدا و مساوقت فعل خدا با حقیقت عینی حمد در گستره گیتی و در نهایت جمع سالم عقل و نقل ازبرکات این تبیین حکمی است و لذا خدا به عنوان فاعل ایجادی  هم دائم الظهور است و هم دائم الحضور.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The position of principle of causality in explaining the divine action based on the viewpoint of Mulla Sadra and its compatibility with the religious texts

نویسندگان [English]

  • Gulfam Hussein Gulfam Hussein 1
  • mohmmad rezapoor 2
1 PhD in Islamic Philosophy, Mustafa International University
2 Assistant professor and faculty member of Mustafa International University
چکیده [English]

This paper explores the position of principle of causality in explaining the divine action based on the viewpoint of Mulla Sadra and its compatibility with the religious texts. It pursues the hypothesis that by analyzing the causality and explaining the copulative existence of contingent identities, the divine action, based on his thoughts, is the reflection of the divine attributes and the manifestation of the divine names in the contingent manifested beings. On this basis, the effect, because of its dependent identity and existential indigence, does not exist separate from its cause, as such that the perception of its existence is impossible without the perception of the one it is dependent on. Therefore, the divine action is the manifestation and the contingent beings do not have any reality but being the reflection of the divine in essence, attributes and actions. Their absolute indigence is explained by the three domains discussed in the paper, from the aspect of coming into existence (ḥudūth) and their continuance. The whole universe is the mirror of His beauty, of course proportional to the capacity of the contingent identities. Amongst the outstanding results of this philosophical account are: the unity in creation, mastership and lordship, absolute divine presence and manifestation, Allah being the only praiser and the praised one, the concomitance of divine action with the objective reality of praise in the entire universe in all its immensity and eventually the proper combination of intellect and narration. Therefore, God, as an originating agent, is ever manifested and omnipresent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Causality
  • Manifestation
  • Divine action
  • Mulla Sadra
  • Divine unity in creation
  • Divine unity in lordship
  • Divine unity in mastership
  • Absolute divine presence
  1. قرآن کریم.

    1. جوادی آملی، عبدالله (1382). رحیق مختوم. (ج10)، چاپ دوم. قم: مؤسسه اسراء.
    2. جامی، عبدالرحمن (1370). نقد النصوص فی شرح الفصوص. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    3. جندی، مؤیدالدین (1423ق). شرح فصوص الحکم. به تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
    4. حسن‌زاده آملی، حسن (1378). ممدالهمم در شرح فصوص الحکم. تهران: وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی.
    5. رضی شریف، ابوالحسن (1396). نهج‌البلاغه. با تصحیح و تنظیم دکتر صبحی صالح. چاپ هشتم. قم: دارالاسوة.
    6. سبزواری، ملا هادی (1422ق). شرح المنظومه. با تعلیق حسن‌زاده آملی. تهران: نشر ناب.
    7. ابن بابویه (شیخ صدوق)، محمد‌بن‌علی (2009م). توحید صدوق. با تعلیق و توضیح محمدباقر مجلسی. بیروت: دار و مکتبۀ الهلال.
    8. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1382). الشواهدالربوبیه فی المناهج السلوکیه. چاپ سوم. با تصحیح و تعلیق جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
    9. ــــــــــــــ (1999م).الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة (ج1، 2، 3، 6 و 7). چاپ چهارم. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    10. ــــــــــــــ (1354). المبدأ و المعاد. با تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
    11. ــــــــــــــ (1378). المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه. با تعلیق سید محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت صدرا.
    12. ــــــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم (ج1). قم: بیدار.
    13. ــــــــــــــ (1376). شرح رساله المشاعر. با تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: امیر کبیر.
    14. ــــــــــــــ (1381). شرح زادالمسافر. چاپ سوم. با تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    15. ــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. با تحقیق محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
    16. طباطبایی، سید محمدحسین (1374). ترجمه المیزان (ج19). ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. چاپ پنجم. قم: جامعه مدرسین.
    17. ــــــــــــــ (1422ق). نهایة الحکمة. چاپ شانزدهم. با تصحیح و تعلیق عباس‌علی زاری سبزواری. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    18. ــــــــــــــ (1419ق). بدایة الحکمة. چاپ شانزدهم. با تصحیح و تعلیق عباس علی زاری سبزواری. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    19. قونوی صدرالدین، محمدبن‌اسحاق (1374). مفتاح الغیب. با تصحیح محمد خواجوی. تهران: انتشارات مولا.
    20. قمی، شیخ عباس (1399). مفاتیح الجنان. چاپ شانزدهم. ترجمه الهی قمشه‌ای. قم: آیین دانش.
    21. مصباح یزدی، محمدتقی (1379). آموزش فلسفه (ج2). چاپ دوم. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.