بررسی صعوبت حسن فاعلی در فعل اخلاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه ملایر (نویسنده مسئول)

2 استادیار و عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه ملایر

چکیده

از اجزاء گسترش معنویت و اخلاق، توجه به ملاک فعل اخلاقی در مکتب اخلاقی اسلام (یعنی قرب اختیاری) است که هم حسن فعلی و هم فاعلی موجب آن می‌گردد. حسن فاعلی یعنی: خلوص نیت اگر باشد، در پذیرش عمل مربوطه تردیدی نیست و همچنین اگر اصلاً نباشد، در عدم پذیرش عمل مربوطه تردیدی نیست. اما اگر نیت قرب مغشوش گردد، بنا بر ظاهر روایاتی مانند «انا خیر شریک»، عمل مردود و غیر قابل پذیرش است. درحالی‌که اگر این‌گونه باشد، اکثر انسان‌ها از کمال و سعادت و رضوان الهی محروم شده و دین اسلام حرجی می‌گردد و مسلمانان دچار یأس می‌شوند. مقصود ما از صعوبت حسن فاعلی همین است. در نوشتار حاضر، چهار راه‌حل به روش نقلی تحلیلی در برابر صعوبت مذکور ارائه شده است: «رفع صعوبت با تدقیق در مفهوم شرکت»، «رفع صعوبت با توجه به کیفیت عمل»، «پذیریش صعوبت و جبران آن با فضل و رحمت الهی یا شفاعت معصومین:» و «تشکیکی بودن مراتب قرب».

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Difficulty of Good Intention of the Agent in Moral Act

نویسندگان [English]

  • seyed morteza honarmand 1
  • jamal soroush 2
  • Ihsan Torkashvand 2
1 An assistant professor and faculty member of Islamic studies group in Mala'ir University.(the main author)
2 An assistant professor and faculty member of Islamic studies group in Mala'ir University.
چکیده [English]

One factor of the promotion of spirituality and morality is the criterion of moral act in the Islamic school of moral thought (voluntary proximity to Allah) required by both the very good act and good intention of the agent. When good intention of the agent, i.e. the sincere intention, is there, the action will be undoubtedly accepted; and it will be rejected, otherwise. If the intention of proximity were impure, the act would be rejected according to the apparent meaning of some traditions such as "I am a good partner". If that were the case, most people would fail to attain perfection happiness and Allah's pleasure left alone in despair, and Islam would be a cause of strait. This is what we mean by the difficulty of good intention of the agent.
    In their essay and adopting a descriptive-analytic method, the authors have proposed four solutions: 1- "a close look into the concept of partnership"; 2- "dealing with the quality of the act"; 3- "embracing the difficulty but counterbalancing it through divine mercy or the intercession of infallible saints"; and 4- "that the stages of proximity is graded".

کلیدواژه‌ها [English]

  • moral act
  • good intention of the agent
  • difficulty of sincere intention
  • impure intention
  1. قرآن کریم.

    ـ نهج‌البلاغه.

    1. برقى، احمدبن‌محمد‌بن‌خالد(1371ق). المحاسن (ج1). چاپ دوم. قم: دار الکتب الإسلامیة.
    2. راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دارالشامیة.‏
    3. رهنما، علی (1390). "نقش نیت در ارزش فعل اخلاقی"، پژوهش‌های قرآنی، ش 68.
    4. سبزواری، حاج ملاهادی (1371). «شرح المنظومة ». (ج2). تهران: نشر ناب.
    5. ابن بابویه (صدوق)، محمدبن‌على ( 1385). علل الشرائع‏. قم: کتاب فروشى داورى‏.
    6. ـــــــــــــــ (1414ق). إعتقادات الإمامیة. قم: کنگره شیخ مفید.
    7. شیخ حر عاملى، محمدبن‌حسن ‏(1409ق). وسائل الشیعة ( ج16). قم: مؤسسة آل البیت:.
    8. صدرالدین شیرازى، محمد‌بن‌ابراهیم (1383). شرح أصول الکافی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    9. طباطبایی، سید محمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن‏. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
    10. ـــــــــــــــ (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
    11. طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد (1375). مجمع البحرین ‏(ج4). چاپ سوم. تهران: مرتضوی.
    12. عیاشى، محمدبن‌مسعود (1380ق). تفسیر العیاشی‏. تهران: المطبعة العلمیة.
    13. فیض‌الاسلام اصفهانى، على‌نقى ‏(1376). ترجمه و شرح صحیفه سجادیه. چاپ دوم. تهران: فقیه.
    14. کلینی، محمدبن‌یعقوب (1407ق). الکافی (ج3،2، 5). چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    15. مجلسى، محمدتقى‌بن‌مقصودعلى (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشان‌پور.
    16. ‏مصباح یزدی، محمدتقی (1391). اخلاق در قرآن (ج1). قم: مؤسسه امام خمینى.
    17. ـــــــــــــــ (1381). به سوی خودسازی. نگارش کریم سبحانی. چاپ دوم. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    18. مصباح، مجبتی (1396). فلسفه اخلاق. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    19. معرفت، محمدهادی (1387). «التفسیرالأثری الجامع‏» (ج4). قم: مؤسسه التمهید.