بازخوانی ابعاد معرفت شناختی نظریه جهان ـ تصویر در اندیشه ویتگنشتاین متأخر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

مفهوم جهان ـ تصویر، از آموزه‌های اصلی در نظریه ویتگنشتاین متأخر است. بر پایه این دیدگاه، هر انسانی به‌واسطه حضور در بازی زبانی، از چارچوبی ذهنی برخوردار می‌شود که بر شیوه نگرش او به جهان و معرفت سایه انداخته و عقلانیت و ارزیابی‌های او از صدق و کذب را راهبری می‌کند. جهان ـ تصویر، از بستر اجتماع و فرهنگ و نیز نوع انتخاب‌های عملی افراد به‌وجود می‌آید. هدف از این مقاله آن است که مبانی و نتایج معرفت‌شناختی این نظریه را واکاوی کند و نشان می‌دهد نتیجه این نظریه، نفی فرامعیار در معرفت خواهد بود. همچنین با پذیرش این دیدگاه نمی‌توان از واقع‌گرایی معرفت‌شناختی دفاع کرد. نظریه جهان ـ تصویر، زمینه را برای رشد معرفت‌شناسی اجتماعی تسهیل کرد. با تمام تلاش‌های ویتگنشتاین برای تبیین جهان ـ تصویر، این نظریه از چند آسیب رنج می‌برد؛ یکی اینکه این دیدگاه خودمتناقض است. دیگر اینکه تحلیل‌های ویتگنشتاین برای اثبات تأثیر اجتماع در پیدایش جهان ـ تصویر تام نیست و بسیاری از فروض از نظر او پنهان مانده است. همچنین در این نظریه میان زبان و مفهوم خلط شده و رابطه عمل و باور به‌دقت تصویر نشده است. تحلیل ویتگنشتاین از غیراختیاری بودن باور نیز ناتمام است. این دیدگاه به نسبیت معرفت‌شناختی منتهی می‌شود. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of Epistemological Aspects of Wittgenstein’s World-picture Theory

نویسنده [English]

  • Abdullah Muhammadi
An assistant professor and faculty member at The Research Institute of Wisdom and Philosophy of Iran
چکیده [English]

The world-picture concept is one main doctrine of Wittgenstein’s later philosophy. As per this view, due to his participation in the language games, every individual develops some mental framework whose shadow is cast over his approach to the world and epistemology directing his reason and true-false evaluations. The world-picture concept comes from the ground of society and culture and from one’s practical kind of choices. In this essay, the author aims to make an inquiry into the foundations and outputs of the epistemology of theory and to show that its result is the negation of meta-standard in epistemology. By this theory, one fails to defend epistemological realism. The world-picture theory made the ground for the progress of social epistemology. Despite Wittgenstein’s efforts to explain it, the theory suffers from several disadvantages: first is that it is self-contradicting. Second is that Wittgenstein’s analyses to prove the role of society in the formation of world-picture concept is imperfect for he failed to take into consideration many other options. Furthermore, in his theory, Wittgenstein has confused language and concept thus failed to precisely illustrate the relation between practice and belief. His analysis that belief is involuntary is not sound; it leads to epistemological relativism. The method adopted here is descriptive-analytic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the world-picture theory
  • language-games
  • later Wittgenstein
  • meta-standard in epistemology
  1. ابن سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1404ق). الشفاء، «طبیعیات». به تحقیق سعید زائد. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  2. ارسطو (1385). اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمدحسن لطفی تبریزی. تهران: طرح نو.
  3. ـــــــــــــــ (1366). درباره نفس.ترجمه علی‌مراد داوودی. چاپ دوم. تهران: حکمت.
  4. حجت، مینو (1391). بی‌دلیلی باور، «تأملی در باب یقین ویتگنشتاین». تهران: هرمس.
  5. حسین‌زاده، محمد (1396). معرفت، «چیستی و امکان». قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  6. حسین‌زاده، مهدی (1394). «نقد و بررسی تفسیر ایده‌آلیستی ویلیامز از ویتگنشتاین متأخر». فصلنامه متافیزیک.7 (19)، ص83 ـ 107. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
  7. سرل، جان (1372). ویتگنشتاین در: مگی برایان، فلاسفه بزرگ. ترجمه عزت‌الله فولادوند. تهران: خوارزمی.
  8. کنی، آنتونی (1392). معماری زبان و ذهن در فلسفه ویتگنشتاین. ترجمه محمدرضا اسمخانی. تهران: ققنوس.
  9. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم(1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (ج3). بیروت: دار احیاء التراث.
  10. ملکوم، نورمن(1380). «ویتگنشتاین متقدم و متأخر». ترجمه رضا بخشایش. پژوهش‌های فلسفی کلامی، 9 و 10، ص100ـ134.
  11. ویتگنشتاین، لودویگ (1391). پژوهش‌های فلسفی. ترجمه فریدون فاطمی. تهران: نشر مرکز.
  12. Glock, Hand Johann,(1996), A Wittgenstein Dictionary, The Blackwell.
  13. Wittgenstein, Ludwig, (1969) On certainty, translated by Denis Paul and G.E.M Anscombe, Basil Blackwell.
  14. Wittgenstein, Ludwig (1967), Zettel, ed. G. E. M. Anscombe and G. H. von Wright, trans. E. M. Anscombe, Oxford: Blackwell.
  15. Kusch, Martin, Coliva Annalisa, on Wittgenstein and Epistemic Relativism, Philosophia (2013) 41:37–49.