نقش رشد خیال در رشد تفکر فلسفی کودکان بر اساس نظر ملاصدرا

زارعی, مصطفی; ستاری, علی; فربهی, احمد; منصوری, مهدی

نقش رشد خیال در رشد تفکر فلسفی کودکان بر اساس نظر ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترای دانشگاه مفید

² استادیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

³ استادیار و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

⁴ مدرس حوزه علمیه قم

چکیده

رشد قوه خیال در تعالی تفکر فلسفی، نقش موثری دارد.بدین بیان که بر اساس مبانی و نظام معرفت شناختی صدرایی، نبود قوه خیال مساوی با عدم شناخت است. قوه خیال گرچه همه نفس انسانی نیست اما خود واسطه در سیر نزول ـ صورت دهی به معانی عقلی ـ و صعود ـ بستر سازی صورتهای مثالی جهت پیدایش معانی عقلی ـ است. این قاعده از قوه ادراکی کودکان نیز مستثنی نیست. در این پژوهش ابتدا تفکر فلسفی را اعم از تفکر در کلیات هستی دانسته ایم تا با حفظ روش عقلی، شاخه‌های زیربنایی مرتبط در رشد تفکر را نیز داخل در تعریف کنیم. سپس خیالِ مورد نظر صدرالمتألهین را به‌عنوان خازن صور و اعانه‌ای که در ادراک دارد، تبیین نموده‌ایم و نتیجه گرفته‌ایم که خیال می‌تواند هم رشد داشته باشد ـ چراکه ملکه‌ای نفسانی است و لذت‌جو و مؤثر در صدور فعل است ـ و هم این رشد میتواند در تعالی تفکر فلسفی کودکان، در بخش‌های ادراکی و عملی و تناسب مجموعی قوا در اثر تطهیر قلب مؤثر افتد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

ابن‌‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1417ق).النفس من کتاب الشفاء. قم: مکتبة الاعلام الاسلامی.
ـــــــــــــــ (1326ق). تسع رسائل، رساله فی اقسام العلوم العقلیه. چاپ دوم. قاهره: دار العرب‏.
پارسا، محمد (1373). روان‌شناسی رشد کودک و نوجوان. چاپ هفتم. بی‌جا: بعثت.
پرویزی، مهدی و ستاری، علی (1397). «بررسی محدوده سنی تحقق درک معقولات ثانی فلسفی در کودکان». تربیت اسلامی، 13 (26).
جوادی آملی، عبدالله (1384). تفسیر انسان به انسان. قم: اسراء.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1357). شرح الإشارات و التنبیهات (مع المحاکمات). قم: نشر البلاغه‏.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمدبن‌مفضل (1374). المفردات فی غریب القرآن. تهران: مرتضوی.
رضایی، مهران و دیگران (1392).«تحلیل جایگاه خیال و وهم در گستره ادراکات و افعال انسان از منظر ملاصدرا». دو فصل‌نامه علمی پژوهشی حکمت صدرایی .1 (2). ص63ـ76.
شفیع‌آبادی، عبدالله (1372). مبانی روان‌شناسی رشد. چاپ ششم. بی‌جا: چهر.
صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1388). الشواهدالربوبیه فی المناهج السلوکیه. چاپ پنجم. قم: بوستان کتاب.
ـــــــــــــــ (1378). المظاهرالالهیة فی اسرارالعلوم الکمالیه. تهران: بنیاد حکمت صدرا.
ـــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی، «انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران».
ـــــــــــــــ (1362). منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیة فی الفنون المنطقیة. تهران: آگاه.
ـــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. چاپ دوم. بی‌جا: مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــــــــــــ (1354).مبدأ و معاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران‏‏.
ـــــــــــــــ (1417ق). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی‏‏.
ـــــــــــــــ (1422ق). شرح الهدایة الاثیریة. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
ـــــــــــــــ (1302ق). مجموعة الرسائل التسعة. قم: مکتبة المصطفوی‏.‏
ـــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (ج3،1، 9،6). چاپ سوم. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
صمدی آملی، داود (1386). شرح مراتب طهارت. چاپ یازدهم. قم: نورالسجاد.
طباطبایی، سید محمدحسین (1377). مجموعه آثار شهید مطهری، «اصول فلسفه و روش رئالیسم» (ج‏6). چاپ هشتم. تهران و قم: صدرا.
فیروزجایی، یارعلی (1390). چیستی فلسفه اسلامی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
لیپمن متیو، ناجی سعید (1389). کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مایر، فردریک (1374). تاریخ اندیشه‌های تربیتی (ج1). ترجمه علی‌اصغر فیاض. بی‌جا: سمت.
مصباح یزدی، محمدتقی (1393). شرح جلد هشتم اسفار اربعه. چاپ دوم. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
مصطفوى، حسن‌ (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌.
مطهری، مرتضی (1383). مجموعه آثارشهیدمطهری(ج22). چاپ یازدهم. تهران و قم: صدرا.
مظفر، محمدرضا (1429ق). المنطق. چاپ ششم. قم: النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
میرهادی، سید مهدی و دیگران (1393). «نقش خیال در تربیت انسان از منظر آیت‌الله جوادی آملی». پژوهش در مسایل تعلیم و تربیت اسلامی.22(23).
وفائیان، محمدحسین و احدفرامرز قراملکی (1395).«تبین جایگاه و کارکرد قوه خیال در صدور رفتار و افعال عاقلانه از انسان، با تأکید بر مبانی نفس‌شناسی صدرالمتألهین». اخلاق وحیانی. 5 (1).
هترینگتون ای میویس و راس دی پارک (1926). روان‌شناسی کودک از دیدگاه معاصر. مشهد: آستان قدس رضوی.
هنری ماسن پاول و دیگران (1373). رشد و شخصیت کودک. ترجمه مهشید یاسایی. چاپ ششم. تهران: نشر مرکز کتاب ماد.