معاد جسمانی عنصری از دیدگاه ملا نعیما طالقانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای فلسفه تطبیقی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

چکیده

حکمای اسلامی هر چند معاد روحانی را پذیرفته‌اند، اما درباره معاد جسمانی و کیفیت آن اختلاف نظر دارند. یکی از این اندیشمندان، ملا نعیما طالقانی است. وی که یکی از اندیشمندان مشهور قرن دوازدهم هجری است، به معاد جسمانی با جسم عنصری معتقد شده و برای آن پنج استدلال عقلی ترتیب داده است. این ادله عبارتند از: ظلم بودن ثواب و عقاب، تناسخ، دخیل بودن قوای حیوانی و نباتی در هویت انسان، عینیت قوای بدنیِ جسم اخروی با دنیوی و سببیت بدن در تمایز و تشخص انسان. نوشتار حاضر ابتدا به دیدگاه ملا نعیما درباره معاد جسمانی عنصری و تبیین خاص وی می‌پردازد و سپس ادله عقلی ارائه شده را مورد بررسی قرار می‌دهد و پس از بررسی این ادله نیز به این نتیجه می‌رسد که هیچ­یک از آنها توانایی اثبات مدعای ملا نعیما را ندارند. برخی از آن ادله، به‌ دلیل ابتنا بر مبانی نادرست و برخی نیز به‌ دلیل نادرستی تبیین مخدوش می‌باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mulla Na’ima Taleqani on the Bodily-elemental Resurrection

نویسنده [English]

  • seyed mohammad mahdi nabavian
A PhD. holder of comparative philosophy from Imam Khomeini Institute of Education and Research.
چکیده [English]

Although Muslim philosophers have embraced the spiritual-resurrection, they have disagreed on the bodily-resurrection and on how it should be. As one celebrated twelfth century scholar, Mulla Na’ima Taleqani believed in bodily-elemental resurrection and thus suggested five arguments for it: that hereafter reward or punishment might be unjust, metempsychosis, that vegetative and animal faculties are parts of man’s personal identity, the identity of bodily faculties in the hereafter with those of this life, and that body helps distinguish individual man.
In what follows, the author has first dealt with Mulla Na’ima Taleqani’s particular account of bodily-elemental resurrection and then examined his five arguments. The result is that those five arguments fail to demonstrate his claim. Some of those arguments rest on ill-founded principles and some suffer from erroneous explanation

کلیدواژه‌ها [English]

  • a
  1. اهرى، عبدالقادر حمزة‌بن‌یاقوت (1358). الاقطاب القطبیة او البلغة فى‌الحکمة. با مقدمه و تحقیق محمدتقى دانش‌پژوه. تهران: انجمن فلسفه ایران.
  2. ابن میثم بحرانى‏، میثم بن علی (1406ق). قواعد المرام فی علم الکلام‏. به تحقیق سید احمد حسینى. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
  3. جمعی از علما (1415ق). الرسائل الأربعة عشرة. به تحقیق رضا استادی. قم: مؤسسه نشر اسلامی‏.
  4. حسن‌زاده آملی، حسن (1385)، عیون مسائل النفس و سرح العیون فی شرح العیون. تهران: امیرکبیر.
  5. حکیم، جعفر (1434ق). علم النفس الفلسفی (محاضرات الاستاذ المحقق الشیخ غلامرضا الفیّاضی). بیروت: الأمیرة للطباعة و النشر و التوزیع.
  6. دشتکی شیرازی، منصوربن‌محمد (1386). مصنفات غیاث‌الدین منصور حسینی دشتکی شیرازی. به کوشش عبدالله نورانی. تهران: دانشگاه تهران (انجمن آثار و مفاخر فرهنگی).
  7. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم. به تحقیق محمد خواجوى. قم: بیدار.
  8. ـــــــــــــ (1363). مفاتیح‌الغیب. با مقدمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
  9. ـــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. به تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانی. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
  10. ـــــــــــــ صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1354)، المبدأ و المعاد. به تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  11. ــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث.
  12. طالقانى، محمدنعیم (1411ق). منهج‌الرشاد فی معرفة‌المعاد. به تحقیق رضا استادى‏. مشهد: آستان قدس رضوى.
  13. مدرّس، آقاعلی (1397). مجموعه آثار آقاعلی مدرس. تصحیح: کمیته احیاء و تصحیح آثار مجمع عالی حکمت اسلامی. قم: حکمت اسلامی.
  14. نبویان، سید محمدمهدی (1397). جستارهایی در فلسفه اسلامی (مشتمل بر آراء اختصاصی آیت‌الله فیاضی). قم: انتشارات حکمت اسلامی.