تبیین نسبی‌گرایی اخلاقی لیزا و راهنمای آن در مقایسه با اطلاق گرایی در حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مدرسی معارف گرایش مبانی نظری دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام)

2 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام)

3 استادیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

«فلسفه برای کودکان» از برنامه‌های آموزشی جدید در جهت بهبود روند فلسفه‌ورزی و تفکر در کودکان است. این برنامه با وجود ظرفیت‌های خوب برای ایجاد فضای تفکر و خلاقیت‌، دارای مبانی‌ای ناهمخوان با مبانی فلسفی بومی ایران می‌باشد. به این منظور، ضروری است مبانی فلسفی برنامه مورد بررسی و مداقه قرار گیرد. این مقاله به دلیل اهمیت ویژه اخلاق و تربیت اخلاقی، که یکی از اهداف این برنامه است و با ابزار داستان به کودک منتقل می‌شود، به بررسی مبنای نسبی‌گرایی اخلاقی داستان لیزا و راهنمای آن (محتوای تربیت اخلاقی برنامه لیپمن) و مقایسه آن با منظر حکمت متعالیه می‌پردازد. بررسی محتوا با روش توصیفی ـ تحلیلی نشان می‌دهد علی‌رغم اینکه "لیپمن" نسبی‌گرایی را رد می‌کند، نفی خیر مطلق، شخصی و زمینه‌مند بودن تفکر و ارزش‌ها شواهدی بر نسبی‌گرایی اخلاقی این محتواست و این محتوا به علت ماندن در تنگنای نظریه قراردادگرایی و نداشتن ملاک و اصول ثابت دچار نسبی‌گرایی و توابع آن است.در مقابل، حکمت متعالیه با مطلق دانستن گزاره‌های اخلاقی، نگاه وجودی و فضیلت‌مدارانه به اخلاق مصون از گزند نسبی‌گرایی است. ازاین‌رو دارای مبانی ارزش شناختی مناسب‌تری در شکل‌دهی یک برنامه منسجم تربیت اخلاقی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Liza’s Subjective Relativism and its Guide in Comparison to Absolutism in Transcendent Theosophy

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Hajilooei 1
  • Hasan Abdi 2
  • alireza alebouyeh 3
1 A PhD. holder of Islamic studies lecturing in theoretical principles at Baqir al-Ulum University.
2 An assistant professor and faculty member at Baqir al-Ulum University
3 An assistant professor and faculty member at the Research Center of Islamic Culture and Sciences.
چکیده [English]

“Philosophy for children” is a new subject in modern syllabus of education in the course of improvement of practicing philosophy and reason for children. Despite its good capacity to make a room for thinking and creativity, this plan has principles irreconcilable with those of Iranian local philosophy. It is thus necessary to scrutinize its philosophical principles. Due to the importance of ethics and moral training as one aim of such a plan learnt by the kids by means of story, this article studies the principles of ethical relativism of Liza’s story and its guide (the content of Lipman’s plan for moral training) and compares it to Transcendent Theosophy. A descriptive-analytic study of the content proves that, despite Lipman’s rejection of relativism, his denial of the absolute good and his voice that values and thinking are personal and prepared by a ground are documents denoting that the content is morally relativistic. Since it fails to free from the strains of conventionalism and its lack of fixed criteria, this content suffers from relativism and its consequences. In contrast, Transcendent Theosophy is safe from the harm of relativism because it considers the ethical propositions absolute and adapts an ontological and virtue-ethic attitude. It has thus more appropriate axiological principles in the creation of a coherent plan for moral training.

کلیدواژه‌ها [English]

  • philosophy for the children
  • the principles of axiology
  • ethical relativism
  • Transcendent Theosophy
  1. امی، زهرا (1385). «نسبیت‌گرایی و فلسفه برای کودکان و الگوی لیپمن؛ پندار یا واقعیت»؛ حکمت سینوی. ش35. ص100 تا 116.
  2. باقری، خسرو (1394). فبک در ترازو نگاهی انتقادی از منظر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. چاپ اول. تهران: پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  3. حسینی شاهرودی، سید مرتضی (1384). «اخلاق و نسبیت». مجله الهیات و حقوق. ش18. ص125-152.
  4. حمیدی، علی (1392). رساله بررسی چگونگی استفاده از داستان‌های شاهنامه در برنامه‌ درسی فلسفه برای کودکان. پایان‌نامه ارشد تعلیم وتربیت دانشگاه تربیت معلم تهران: دانشکده تعلیم و تربیت.
  5. جوادی آملی، محمدتقی (1389). انسان از آغاز تا انجام. قم: اسراء.
  6. ـــــــــــــــ (۱۳۸۷). مبادی اخلاق در قـرآن. چاپ ششم. به تحقیـق حـسین شـفیعی. قـم: نشر اسراء.
  7. ستاری، علی (1393). نقد مبانی فلسفی فلسفه برای کودکان. قم: پژوهش‌گاه حوزه و دانشگاه.
  8. رکن‌الدینی، سید حسین (1390). «تبیین تلازم واقع‌گرایی و مطلق‌گرایی»؛ معرفت اخلاقی، 4(4) ، ص5-26.
  9. رضازاده، رضا ومیری پریچهر (1393). «بازخوانی نظریه اخلاقی ملاصدرا با تأکید بر فضیلت‌گرایی معاصر». حکمت صدرایی. ش1. ص97-108.
  10. ریچلز، جیمز (1387). فلسفه اخلاق. ترجمه آرش اخگری. تهران: حکمت.
  11. زمانی، محسن (1386). «نسبی‌گرایی اخلاقی». مجله اخلاق. ش10. ص288-306.
  12. طالعی، سهیلا (1391). تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر رشد مهارت‌های بنیادی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی تهران: مرکز.
  13. طباطبایی، سید محمدحسین (1371). تفسیر المیزان. چاپ چهارم. قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین.
  14. فرانکنا، ویلیام کی (1380). فلسفه اخلاق. ترجمه، ان شاءلله رحمتی. تهران: حکمت.
  15. کریمی، روح‌الله (1389). «آیا فلسفه برای کودکان به نسبی‌گرایی می‌انجامد؟». مجله تفکر و کودک. 2(2). ص101-120.
  16. لیپمن، متیو (۱۳۸۹/الف). «کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان»؛ گفت‌وگو با پیشگامان برنامه فبک (ج۱). تهران: پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  17. ـــــــــــــــ (1389/ب). لیزا. ترجمه حمیده بحرینی. تهران: پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  18. لیپمن، متیو وآن مارگارت شارپ و فردریک اسکانیان (1395). فلسفه در کلاس درس. ترجمه محمدزهیر باقری نوع‌پرست. تهران: پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  19. لیپمن، متیو و آن مارگارت شارپ (1394). کندوکاو اخلاقی. ترجمه روح‌الله کریمی. تهران: پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  20. محمدی، ماندانا (1388). تأثیر برنامه آموزشی فلسفه برای کودکان بر تحول‌شناختی هوش منطقی ریاضی و بهره هوشی دختر ابتدایی تهران سال 88 و 87. پایان‌نامه کارشناس ارشد علوم تربیتی دانشگاه پیام نور مرکز تهران: دانشکده علوم انسانی.
  21. مصباح، مجتبی (1396). «فلسفه اخلاق»؛ سلسله دروس مبانی اندیشه اسلامی قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).
  22. مصباح، محمدتقی (1370). فلسفه اخلاق. چاپ دوم. تهران: نشر اطلاعات.
  23. مطهری، مرتضی (بی‌تا). مجموعه آثار شهید مطهری. تهران: صدرا.
  24. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1389). تفسیر القرآن الکریم (ج5). ترجمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: نشر بنیاد حکمت صدرا.
  25. ـــــــــــــــ (1387). المظاهرالاهیه فی اسرارالعلوم الکمالیه. تهران: نشر بنیاد حکمت صدرا.
  26. ـــــــــــــــ (1382). الشواهد الربوبیه. با مقدمه، تحقیق و تصحیح مصطفی محقق داماد، به اشراف محمـد خامنـه‌ای. تهـران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  27. ـــــــــــــــ (۱۳۸۱). کسر الاصنام الجاهلیه. مقدمه و تصحیح دکتر جهانگیری. تهـران: بنیـاد حکمـت اسـلامی صدرا.
  28. ـــــــــــــــ (۱۳۶9). شرح اصول کافی. با تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  29. ـــــــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم (ج3). با تصحیح محمد خواجوی. قم: انتشارات بیدار.
  30. ـــــــــــــــ (1364). تفسیر القرآن الکریم (ج3). قم: بیدار.
  31. ـــــــــــــــ (1362). مفاتیح الغیب. با تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات نشر دانشگاهی.
  32. ـــــــــــــــ (1361). عرشیه. تهران: نشر مولا.
  33. ـــــــــــــــ (1360/الف). اسرار الآیات. با تصحیح محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت فلسفه و ایران.
  34. ـــــــــــــــ (1360/ب). شواهدالربوبیه. با تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. مشهد: نشر دانشگاه مشهد.
  35. ـــــــــــــــ (۱۳54). المبدأ و المعاد. با تصحیح جلال‌الدین آشتیانی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  36. ـــــــــــــــ (۱۹۸۱). الحکمة المتعالیه فی الاسفار الاربعه. المطبعه الثالثه. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  37. ـــــــــــــــ (بی‌تا). الحاشیه علی الاهیات شفا. قم: نشر بیدار.
  38. ناجی سعید (1394). کودک فیلسوف لیلا. چاپ سوم. تهران: پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  39. ـــــــــــــــ (1389/الف). «کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان»؛ گفت‌وگو با پیشگامان فبک (ج2). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  40. ـــــــــــــــ (1389/ب). مصاحبه پروفسور متیو لیپمن در گفت‌وگو با سعید ناجی. بازیابی در تاریخ10/1/96، از سایت: .http://www.p4c.ir/Index/Interviews/Lipman_inter.htm
  41. Lip man, M. (1991).Thinking in Education, Cambridge: CUP
  42. lipman, Matthew, (2004) “Philosophy for Children's Debt to Dewey Critical & Creative Thinking" in The Australsian journal of Philosophy in Education;12(1);PP1-8.