اوصاف بدن مثالی در حکمت متعالیه و آموزه های دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

بر اساس دیدگاه حکمت متعالیه، انسان دارای بدن مثالی است. این بدن از یک طرف برخی از خصوصیات بدن مادی مانند شکل و اندازه را دارد و از طرف دیگر فاقد خصوصیاتی مانند قوه و استعداد است؛ ازاین‌جهت بدن برزخی نامیده می‌شود. در آموزه‌های دینی به وجود «بدن برزخی» اشاره شده است. در دیدگاه رایج، بدن مثالی در فلسفه همان بدن برزخی در دین است. این تطبیق اگرچه فی‌الجمله صحیح است و این دو دارای خصوصیات مشترکی هستند، اما تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند. یکی از این تفاوت‌ها، تفاوت در قوه و استعداد است. بر اساس مبانی فلسفی رایج، بدن مثالی مانند موجودات مجرد فاقد قوه، استعداد و لوازم مربوط به آنهاست. اما در آموزه‌های دینی، شواهدی بر وجود برخی خصوصیات در عالم برزخ (به‌عنوان موطن بدن برزخی) یافت می شود که این خصوصیات مستلزم وجود قوه، استعداد و لوازم آنها در بدن برزخی است. در این مقاله ضمن بررسی این موضوع، شواهد دینی و امکان وجود قوه و استعداد در عالم برزخ و بدن برزخی بیان می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Religion and Transcendent Theosophy on The Features of Bodies in the Imaginal World

نویسنده [English]

  • ahmad shahgoli
An assistant professor and faculty member at The Research Institute of Philosophy and Theosophy of Iran.
چکیده [English]

According to transcendent theosophy, men have imaginal bodies in the Imaginal world. These bodies, from one side, have some features of material body such as form and size, and from another side, lack features such as potentia and aptitude. That is why they are called purgatorial body mentioned in religious texts. In the celebrated view, the imaginal body in philosophy is the same as the purgatory body in religion. Due to some similarities, this conformation is correct somehow; nonetheless, they have some dissimilarities, too. One difference is that as per the celebrated principles of philosophy, imaginal bodies lack potentia and aptitude and their entailments as the incorporeal beings do. On the contrary, there are some signs in religious scriptures suggesting features of the purgatory world (as the abode of purgatory bodies) implying potentia and aptitude in those bodies.
    In this essay, the possibility of potentia and aptitude in the purgatory world and their religious documents are examined

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Imaginal body
  • the purgatory body
  • religious doctrines
  • transcendent theosophy
  1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1417ق). النفس من کتاب الشفاء. قم: مکتب الاعلام الاسلامى، مرکز النشر.
  2. ــــــــــــــــ (1404ق). الشفاء، «طبیعیات». قم: مرعشی نجفی.
  3. ــــــــــــــــ (1397ق). ‌التعلیقات. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  4. ابن‌عربى‏، محمدبن‌علی (1946ق). فصوص الحکم‏. قاهره‏: دار إحیاء الکتب العربیة.
  5. حر عاملی، محمدبن‌حسن ‏(1409ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت.
  6. حسن‌زاده آملى، حسن (1385). عیون مسائل النفس، «سرح العیون فی شرح العیون». چاپ دوم. تهران‏: امیرکبیر.
  7. ــــــــــــــــ (1381). هزار و یک کلمه. چاپ سوم. قم‏: بوستان کتاب.
  8. سبزواری، ملاهادی (1379‏). شرح المنظومة. تهران‏: نشر ناب‏.
  9. شبر، سید عبدالله (1386). حق الیقین. قم: انوار الهدی.
  10. شه‌گلی، احمد (1391). «ملاک تمایز مادی و مجرد. رهیافت‌ها و چالش‌ها». مجله معارف عقلی، 7(1)، ص111-146.
  11. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1404ق). من لایحضره الفقیه (ج1). چاپ دوم. قم‏: جامعه مدرسین.
  12. ــــــــــــــــ (1403ق). الخصال. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  13. مفید، محمدبن‌محمد (1413ق). أوائل المقالات. قم: انتشارات کنگره جهانى شیخ مفید قم.
  14. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1385). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. چاپ سوم. تهران: انتشارات حکمت.
  15. ــــــــــــــــ (1382). الشواهد الربوبیه. قم: انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه.
  16. ــــــــــــــــ (1382). شرح و تعلیق صدرالمتألهین بر الهیات شفاء. تصحیح و تحقیق و مقدمه نجف‌قلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  17. ــــــــــــــــ (1366). شرح اصول الکافی. به تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  18. ــــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  19. ــــــــــــــــ (1362). مبدأ و معاد. ترجمه احمد چینی اردکانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  20. ــــــــــــــــ (1361). العرشیة. مصحح غلامحسین آهنی. تهران: انتشارات مولی.
  21. ــــــــــــــــ (1360). اسرار الآیات. به تحقیق خواجوى. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی.
  22. ــــــــــــــــ (1422ق). شرح الهدایة الاثیریة. بیروت‏: مؤسسة التاریخ العربی.
  23. ــــــــــــــــ (1981م). اسفار (ج6، 9). بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
  24. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1371). المیزان فی تفسیر القران.(ج15). چاپ چهارم. قم: اسماعیلیان.
  25. ــــــــــــــــ (1429ق). حیاة ما بعد الموت‏. کربلاى معلى: العتبة الحسینیة المقدسة. قسم الشؤون الفکریة و الثقافیة.
  26. ـــــــــــــــ (1999م). الرسائل التوحیدیة. بیروت: النعمان.
  27. طبرسى، احمدبن‌على (1403ق). الإحتجاج على أهل اللجاج. مشهد: نشر مرتضى.
  28. طبرسى، فضل‌بن‌حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم. تهران‏: ناصرخسرو.
  29. طبرى آملی، ابوجعفر محمدبن‌جریر (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه‏.
  30. طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد (1365). لغت‌نامه مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
  31. طوسى، محمدبن‌الحسن (1414ق). الأمالی للطوسی. قم‏: دار الثقافة.
  32. ــــــــــــــــ (1407ق). تهذیب الأحکام. تحقیق خرسان. تهران:‏ دار الکتب الإسلامیه.
  33. فارابى‏، ابونصر(1413ق). الاعمال الفلسفیة. بیروت‏: دار المناهل.
  34. فاضل، مقدادبن‌عبدالله (1422ق). للوامع الإلهیة فی المباحث الکلامیة. چاپ دوم. قم: ‏دفتر تبلیغات اسلامى.‏
  35. فیاضی، غلامرضا (1389). علم النفس فلسفی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  36. فیض کاشانى، محمدبن‌شاه‌مرتضی (1360). ‏کلمات مکنونة من علوم أهل الحکمة و المعرفة. چاپ دوم. تهران‏: انتشارات فراهانى‏.
  37. ــــــــــــــــ (1423ق). قرة العیون فی المعارف و الحکم. چاپ دوم، قم‏: دار الکتاب الإسلامی.
  38. ــــــــــــــــ (1418ق). الوافی‏. اصفهان‏: کتابخانه امام أمیرالمؤمنین على7.
  39. ــــــــــــــــ (1418ق). علم الیقین فی أصول الدین‏. قم‏: بیدار.
  40. قاضی قمی، سعید (1415ق). شرح توحید الصدوق. تهران: وزارت و ارشاد اسلامی.
  41. قمى، على‌بن‌ابراهیم (1404ق)‏. تفسیر القمی.‏ قم‏: دار الکتاب.
  42. قیصرى ، داودبن‌محمود (1375ق). شرح فصوص الحکم. تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
  43. کاشانى، کمال‌الدین عبدالرزاق (1380)‏. مجموعه رسائل و مصنفات. چاپ دوم. تهران‏: میراث مکتوب‏.
  44. کلینی، محمدبن‌یعقوب (1388ق). فروع کافی. قم: قدس.
  45. ــــــــــــــــ (1365ق)‏. الکافی. چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  46. مجلسى، محمدباقر‌بن‌‌محمدتقى (1406ق)‏. ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. (ج3).  قم‏: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  47. ــــــــــــــــ (1404ق)‏. مرآة العقول‏. چاپ دوم.(ج14) ‏تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  48. ــــــــــــــــ (بی‌تا)‏. بحار الانوار (ج58،6،2 ). تهران: اسلامیه تهران.
  49. مطهری، مرتضی (1371)‏. مجموعه آثار، «زندگی جاوید یا حیات اخروی (ج2)». تهران: انتشارات صدرا.
  50. ــــــــــــــــ (بی‌تا)‏. مجموعه آثار: درس‌هاى «اشارات»، «نجات»، «الهیات شفا» (ج‏8). تهران: صدرا.
  51. مفید، محمدبن‌محمد (1414ق)‏. تصحیح اعتقادات الإمامیة. چاپ دوم. قم‏: کنگره شیخ مفید.
  52. ـــــــــــــــ (1413ق)‏. الأمالی (للمفید). قم‏: کنگره شیخ مفید.
  53. نراقى، ‏ملامهدى (1369)‏. أنیس الموحدین‏. چاپ دوم. تهران‏: انتشارات الزهراء