گونه شناسی مُعتبِر و بررسی خصوصیات آن‌ها از دیدگاه نظریه‌ی اعتباریات علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز

3 دکترای فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

نظریه اعتباریات علامه طباطبایی، نظریه‌ای بدیع در حوزه‌های مختلف است که دارای لوازم و آثار معرفتی متعددی می‌باشد. مقاله حاضر با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی سعی دارد با جمع‌‌بندی نظرات علامه در آثار مختلف ایشان، تقسیم‌بندی جدیدی از نظریه اعتباریات را بر حسب معتبر عرضه کند که در آثار علامه ذکری از آن به میان نیامده است.
جمع‌‌بندی نگارند‌گان بدین‌صورت است که از دیدگاه علامه، اعتبارکننده در دو سطح فردی و اجتماعی قرار دارد. در حوزه اجتماعی، اعتبارکننده می‌تواند عقلا یا شارع باشد که هر کدام خصوصیات منحصر به ‌فرد خود را دارند و بررسی این خصوصیات می‌تواند از اشتباه در به‌کارگیری هر یک به‌جای دیگری جلوگیری کند.
برخی از خصوصیات اعتبار عقلا و شارع مشترک هستند؛ مثلاً هر دو دارای مصلحت و حسن و قبح و [همچنین] حاوی اثر واقعی و هدایت‌کننده به ‌سوی سعادت هستند. اما از طرف دیگر، اعتباریات شارع بر خلاف اعتباریات عقلا، از احساسات و نیاز سرچشمه نمی‌گیرند. براى تکمیل خلقت بشر هستند، اما هرکدام مصادیق متفاوتی دارند. به‌علاوه، در ساحت خداوند، ادراکات اعتباری راه ندارد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Typology of the Source of Mentally-posited Perceptions and their Examination in the light of Allamah Tabatabaii’s Theory

نویسندگان [English]

  • zahra Atashi 1
  • mohammad javad salmanpour 2
  • mohammad bonyani 3
1 M.A of Jurisprudence and principles of law,shiraz university
2 An associate professor and faculty member at Shiraz University.
3 A Ph.D. holder of Islamic philosophy at Tehran University
چکیده [English]

Allamah Tabatabaii’s theory of mentally-posited perceptions is an innovation in different fields achieving cognitive outcomes. Having adopted a descriptive-synthetic approach in their article, the authors tried to sum up Allamah’s ideas in his various works and then to present a new classification of his theory in terms of the source of those perceptions unmentioned in his works. 
The authors have summed up Allamah’s theory that the source of mentally-posited perceptions might be proposed at two levels: individual and social. At the social level, the source of mentally-posited perceptions can be the Wise or the Law-giver each of whom have their exclusive characteristics. The study of those characteristics helps us not confuse one for another.
Some characteristics are common between the Wise and the Law-giver; for example, both observe expediency and the good or bad, have real influence and guides toward happiness. However, unlike the mentally-posited perceptions by the Wise, those posited by the Law-giver do not stem from our needs or feelings. They have their own different instances for the perfection of man. Furthermore, mentally-posited perceptions have no room in Divine Presence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mentally-posited perceptions
  • Allamah Tabatabaii
  • the source of mentally-posited perceptions
  • the Wise
  • the Law-giver
  1. اولیایی، منصوره (1389). واقعیت اجتماعی و اعتباریات از دیدگاه علامه طباطبایی و جان سرل. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  2. سیدی فرد، سیدعلی (1395). گفتارهایی در نظریه اعتباریات و نظر اجتماعی. به تحقیق معاونت علمی مرکز تحقیقات بسیج دانشگاه امام صادق(ع). تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
  3. طباطبایى، سید محمدحسین (1388). انسان از آغاز تا انجام (ج2). ترجمه صادق آملی لاریجانی. چاپ دوم. قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
  4. ــــــــــــــــــــــــــ (1387). مجموعه رسائل علامه طباطبایى (ج2). قم: مؤسسه بوستان کتاب، مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  5. ــــــــــــــــــــــــ (1387). نهایة الحکمة (ج3). ترجمه و شرح شیروانی، علی. چاپ دوم. قم: مؤسسه بوستان کتاب، مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
  6. ــــــــــــــــــــــــــ (1371).المیزان فى تفسیر القرآن (ج2، 3، 4، 5، 6، 7،  8، 14، 15، 18، 20). قم: انتشارات اسماعیلیان.
  7. ـــــــــــــــــــــــــ (1364).اصول فلسفه و روش رئالیسم (ج2،3). تهران: انتشارات صدرا.
  8. ــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا/ الف). حاشیة الکفایة (ج1،2). قم: انتشارات بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
  9. ـــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا/ ب). مجموعة رسائل العلامة الطباطبائى. قم: انتشارات باقیات.
  10. ــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا/پ). نهایة الحکمة. چاپ دوازدهم. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
  11. هوشنگی، حسین (1390). «نظریه ادراکات اعتباری و فلسفه‌های مضاف». حکمت معاصر، 2(2)، ص97-106.
  12. یزدانی‌مقدم، رضا (1396). «کاربرد و توجیه نظریه ادراکات اعتباری در تفسیر المیزان». فصلنامه حکمت اسلامی، 4 (1)، ص31-50.