مقایسه فاعل هستی‌بخش و فاعل طبیعی در اندیشه صدرالمتألهین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

میان فاعل وجودی (حقیقی) و فاعل طبیعی (اعدادی) تفاوت‌های اساسی وجود دارد. آنچه در این نوشتار به آن اشاره شده، مهم‌ترین تفاوت‌هایی است که، از منظر صدرالمتألهین میان فاعل وجودی با فاعل طبیعی وجود دارد. ره‌آورد این پژوهش ـ که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و تحلیل و تبیین‌داده‌ها صورت گرفته ـ دست‌یابی به ویژگی هایی است که در فاعل حقیقی وجود دارد، اما هیچ یک از آنها را در فاعل اعدادی نمی توان یافت. این ویژگی ها عبارت اند از: هستی‌بخشی (خالقیت)، منحصر نبودن جعل به جعل تألیفی، عینیت اثر و تأثیر، عین یکدیگر بودن فاعل و فاعلیت، بی‌نیازی از حرکت، ابزار و قابل در فاعلیت، یک طرفه بودن تأثیر، قوی‌تر بودن از معلول، محال بودن انفکاک فعل از فاعل و محال بودن جدایی فاعل از فعل.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mulla Sadra on a Comparison between the Creative Cause and Natural Causes

نویسنده [English]

  • Morteza rezaei
An assistant professor and faculty member at Imam Khomeini Institute of Education and Research.
چکیده [English]

There are many differences between the creative cause (the real and true cause that bring things into being) and natural causes (preparing causes). In his essay, the author has referred to the most significant differences in Mulla Sadra’s viewpoint. The outcome -achieved through library references and the analysis of the data- is to attain those features in the true creative cause none of them can be found in preparing causes. Those features are: bringing into being (creation), that making is not exclusive to composite making, that an influence and influencing are one identical thing, that an agent and its being agent are one identical thing, that such agent is free from motion instrument and receptive element, that the influence is from its side, that it is stronger than the effect, that it is impossible to separate the act from the agent and vice versa.

کلیدواژه‌ها [English]

  • creative cause
  • natural causes
  • true agent
  • preparing cause
  1. قرآن کریم.

    1. آشتیانی، سید جلال‌الدین (1382). هستی از نظر فلسفه و عرفان. چاپ چهارم. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    2. ابن‌سینا، حسین‌ بن ‌عبدالله (1404ق). الشفاء، «الالهیات». تصحیح سعید زائد. قم: مکتبة آیةالله المرعشی.
    3. اصفهانی، محمدحسین (بی‌تا). تحفۀالحکیم. نجف اشرف: بی‌نا.
    4. افلوطین (1413ق). اثولوجیا. تحقیق عبدالرحمن بدوی. قم: انتشارات بیدار.
    5. بهمنیار بن مرزبان (1375‏). التحصیل. تصحیح و تعلیق مرتضى مطهرى. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    6. جوادی آملی، عبدالله (1376). رحیق مختوم (شرح جلد دوم اسفار). تدوین حمید پارسانیا. قم: مرکز نشر اسراء.
    7.  ـــــــــــــــــــ (1375). رحیق مختوم (شرح جلد اول اسفار). تدوین حمید پارسانیا. قم: مرکز نشر اسراء.
    8.  حسن‌زاده آملی، حسن (1378). رساله جعل و رساله عمل الضابط در وجود رابطی و رابط. ترجمه ابراهیم احمدیان. قم: انتشارات قیام.
    9.  میر داماد، محمدباقربن محمد (1385-1381). مصنفات میرداماد. به اهتمام عبدالله نورانى. تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
    10. سبزواری، ملاهادی (1369-1379). شرح المنظومه. تهران: طبع ناب.
    11. سهروردی، یحیی بن حبش (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح و مقدمه هانری کربن. چاپ دوم. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    12. شهرزوری، شمس‌الدین (1372). شرح حکمۀالاشراق. مقدمه و تحقیق حسین ضیائى تربتى. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    13. صدرالدین شیرازی، محمد‌ بن ‌ابراهیم (1383). شرح الاصول الکافی. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    14. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفى صدرالمتألهین‏. تحقیق و تصحیح حامد ناجى اصفهانى. تهران: انتشارات حکمت.
    15. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم. تحقیق محمد خواجوی. چاپ دوم. قم: انتشارات بیدار.
    16. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1363/الف). المشاعر. به اهتمام هانری کربن. چاپ دوم. تهران: کتابخانه طهوری.
    17. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1363/ب). مفاتیح الغیب. مقدمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
    18.  ــــــــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانی. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
    19. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
    20. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1422ق). شرح الهدایة الاثیریة. تصحیح محمدمصطفی فولادکار. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
    21. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1302ق). مجموعة الرسائل التسعة. تهران: بی‌نا.
    22. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الاسفار العقلیه الاربعه. چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
    23. ــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الحاشیة على الهیات الشفاء. قم: انتشارات بیدار.
    24. طباطبایی، سید محمدحسین (1416ق). نهایة الحکمة. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    25. طوسی (خواجه نصیرالدین)، محمد بن محمد (1405ق). تلخیص المحصل (ضمن سی رساله از رسائل محقق طوسی). چاپ دوم. ‏بیروت: دارالأضواء.
    26.  فیض کاشانی، ملامحسن (1375‏). اصول المعارف. تعلیق و تصحیح و مقدمه سید جلال‌الدین آشتیانى، چاپ سوم. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
    27. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحارالانوار. تحقیق جمعی از محققان، چاپ دوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    28. مصباح یزدی، محمدتقی (1389). آموزش فلسفه. چاپ دهم. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.