بررسی ادله و اشکالات ترکیب اتحادی ماده و صورت (با تاکید بر حکمت صدرایی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

2 استادیار عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

یکی از مسائل مورد نزاع فلاسفه، کیفیت ترکیب ماده و صورت است. بدین‌نحو که مشهور حکمای مشائی ترکیب ماده و صورت را انضمامی دانسته‌اند، اما برخی همچون ملاصدرا ـ به تبع صدرالدین دشتکی ـ ترکیب ماده و صورت را اتحادی دانسته و برای اثبات دیدگاه خود، دلیل هم ذکر کرده‌‌اند.
بررسی ادله ملاصدرا بر ترکیب اتحادی ماده و صورت نشان می‌دهد که این ادله قابل مناقشه است. اما ایشان بر اساس مبانی حکمت متعالیه، تقریر جدیدی از برهان قوه و فعل ارائه کرده‌ا‌ند که ترکیب اتحادی ماده و صورت را اثبات کند.
در این نوشتار، ابتدا به تحریر محل نزاع اشاره ‌شده و تبیین می‌شود که محل نزاع، ترکیب ماده اولی و صورت به‌معنای مقوم شیء بوده و مراد از ترکیب نیز ترکیب حقیقی است. همچنین در این نوشتار برخی از اشکالاتی که مانع پذیرش ترکیب اتحادی ماده و صورت از سوی حکما شده نیز پاسخ داده شده و در نهایت هم بر اساس مبانی حکمت متعالیه، معنای دقیق و عمیق‌تری از ترکیب اتحادی ماده و صورت بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Examination of the Arguments for and Objections to the composition by way of Unification of Matter and Form (with an Emphasis on Sadrian Philosophy)

نویسندگان [English]

  • javad PARSAEE 1
  • seyed mohammad musawy 2
1 PhD.student, islami philosophy, Baqir al-Ulum University (a).
2 Assistant Professor and Faculty Member, Razavi University of Islamic Sciences
چکیده [English]

One of the problems that is a subject of debate in philosophy is the manner of the composition of matter and form. The majority of the Peripatetic philosophers say that this is a composition by way of annexation. Some however, such as Mulla Sadra, say that the two composed  together by way of unification. He follows Sadr al-Din Dashtaki Shirazi in this regards. In order to substantiate his claim he  offers some proofs.
An examination of the arguments of Mulla Sadra shows us that they are objectionable. Nevertheless, he used the philosophical foundations of the Transcendent Wisdom to present a new version of the argument of ‘potentiality and actuality’ [for the existence of matter and form] that coincidentally also proves the unification of matter and form.
In this paper, first the subject of debate is clarified. It has been explained that the debate is concerned with primal matter and form in the sense of that which sustains something. Also, by ‘composition’ a real composition is referred to. Also, in this paper some of the objections that might prevent one from accepting the unification of matter and form have been addressed. Finally, a more profound explanation of the unification of matter and form has been presented based upon the philosophical foundations of the Transcendent Wisdom

کلیدواژه‌ها [English]

  • matter
  • form
  • composition by way of unification
  • composition by way of annexation
  • Mulla Sadra
  1. آشتیانی، جلال‌الدین (1381). شرح بر زاد المسافر. قم: بوستان کتاب.
  2. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1387). الشفاء، «الهیات». تصحیح حسن حسن‌زاده آملی. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
  3. ــــــــــــــــ (1375). الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغة.
  4. ــــــــــــــــــــ (1405ق). الشفاء، «المنطق».(ج3). قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
  5. ـــــــــــــــــ (1404ق). الشفاء، «طبیعیات». (ج1). تحقیق سعید زائد. قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
  6. ــــــــــــــــ (1400ق). رسائل. قم: انتشارات بیدار.
  7. ارسطو (1389). متافیزیک (مابعدالطبیعه). ترجمه شرف‌الدین خراسانی. تهران: حکمت.
  8. سبزواری، هادی (1379). شرح المنظومه (ج1،2،4). تصحیح حسن حسن‌زاده آملی. تهران: نشر ناب.
  9. سهروردی، یحیی بن حبش (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق (ج2). با تصحیح و مقدمه هانرى کربن و سید حسین نصر. تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگ.
  10. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1387). سه رساله فلسفى. قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم. ، مرکز انتشارات.
  11. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1386). شواهد الربوبیه (ج1). تحقیق جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
  12. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1422). شرح‌الهدایة‌ الاثیریة (اثر الاثیرالدین الابهرى‏). بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  13. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1420). مجموعه رسائل فلسفى صدرالمتألهین. تهران: حکمت.
  14. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1302). مجموعةالرسائل التسعة. قم: انتشارات مصطفوی.
  15. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981). الحکمة‌ المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (ج5،3،2). بیروت: دارالاحیاء التراث.
  16. لاهیجى، محمدجعفر بن محمدصادق (1386). شرح رسالةالمشاعر ملاصدرا. تصحیح و تحقیق سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
  17. مطهری، مرتضی (1382). مجموعه آثار. (ج5،2،9). تهران: صدرا.
  18. میرداماد، محمدباقر (1385). مصنفات میرداماد. به اهتمام عبدالله نورانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.