تناسب معنایی مفهوم ذهنی و محکی عنه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه (شعبه مشهد)

چکیده

موضوع این جستار، تناسب معنایی مفهوم ذهنی و محکیٌ عنه آن است. پرسشی که طرح می‏شود این است که: آیا بین مفهوم ذهنی و منشأ انتزاع و مطابق خارجی آن مناسبت وجود دارد؟ در پاسخ، این فرضیه به اثبات می‌رسد که هر مفهوم ذهنی با منشأ انتزاع خود مناسبت دارد. روش پژوهش حاضر، توصیفی ـ تحلیلی با تأمل و تحلیل مفهومی است. بحث از نسبت مفهوم ذهنی با منشأ انتزاع آن، از مباحث مبنایی به‌ شمار می‌رود که نتیجه آن در برخی مسائل فلسفی اثرگذار است. مهم‌ترین نتایج پژوهش حاضر عبارت‏اند از: 1. هر مفهوم با محکیٌ عنه و مطابق عینی و ذهنی آن، مناسبت دارد. 2. انطباق مفهوم ماهوی بر مصداق در نظام فلسفی حکمت متعالیه، بر اساس نشآت وجود، تطابق عوالم و وحدت ماهوی حقایق وجودی است. 3. معقول ثانی منطقی بر مبنای وجود ثابت و مثبتٌ له در ظرف اتصاف و عروض، یعنی ذهن و نیز وجود رابطی در ذهن، دارای مابازاء مسانخ و مناسب ذهنی است. 4. بر مبنای نظریه صدرالمتألهین، معقول‌های فلسفی، دارای مابازاء و محکیٌ عنه مسانخ با مفهوم هستند که از آن حکایت می‌کنند و بر آن منطبق می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Similarity in Meaning between a Mental Concept and the Thing it Depicts

نویسنده [English]

  • seyyed majid mirdamadi
Assistant Professor and Faculty Member of the al-Mustafa International University (branch of Mashhad).
چکیده [English]

The topic of this paper is the similarity in meaning between a mental concept and the thing it depicts. The question that it wants to pursue is the following: is there a similarity between a concept and the external instance from which it is abstracted and to which it then applied? This paper utilizes the descriptive/analytical method of research. Here, we want to prove the hypothesis that every concept is similar to the instances from which it is abstracted. The discussion surrounding the relation between a concept and its source of abstraction is one of the most fundamental discussions [of epistemology]. The conclusions of such a discussion can have far-reaching effects upon the many of the subjects covered in philosophy. The most important conclusions that this research paper has achieved is the following: 1. Every concept is harmonious and similar to the thing it depicts and the thing that it is parallel to in the external world and in the mind. 2. In the Transcendent Wisdom the idea that a concept that is a quiddity matches with its instance is founded on the states of existence, the correspondence of the worlds and the fact that existential realities are one in their quiddities. 3. The secondary logical intelligible is the concept whose attribution and occurrence take place in the mind. Also, the relation between the subject and predicate in propositions in which such intelligibles occur is found in the mind. Such concepts possess mental instances that are parallel to them. 4. According to the view of Sadr al-Mutallihin, philosophical intelligibles possess something that parallels them and that they depict. This thing is similar to the concept [that depicts them] and they match with it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • «meaning
  • concept
  • instance
  • similarity
  • depiction
  • the thing depicted
  1. آل‌یاسین،‏ جعفر (1405ق). الفارابى فی حدوده و رسومه. بیروت: عالم الکتب.
  2. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1404ق). الشفاء (الهیات). تصحیح سعید زائد، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
  3. ـــــــــــــــــــــــ (1404ق الف). الشفاء (الطبیعیات)(ج1-2). تصحیح سعید زائد. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
  4. ـــــــــــــــــــــــ (1404ق ب). الشفاء(المنطق). تصحیح سعید زائد. قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی.
  5. ـــــــــــــــــــــــ (1392ق). التعلیقات. تحقیق عبدالرحمن بدوی. قاهره: المکتبة العربیة.
  6. ــــــــــــــــــــــــ (1400ق). رسائل. قم: بیدار. 
  7.    ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (1408ق). لسان العرب(ج7). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  8. ابن‌سیده، ابوالحسن اسماعیل (2000م). المرسی. تحقیق عبد الحمید. بیروت: دارالنشر، دارالکتب الاسلامیة.
  9. بهمنیاربن‌مرزبان (1375).  التحصیل. تصحیح مرتضی مطهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  10. جامی، عبدالرحمن‌بن‌احمد (1376). الفوائد الضیائیه (شرح جامی علی کافیه ابن‌حاجب). تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة.
  11. جرجانی، علی‌بن‌محمد (1306ق). التعریفات. مصر: چاپخانه الخیریه.
  12. جوادی آملی، عبدالله (1370). شناخت‌شناسی در قرآن. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه. 
  13. زنوزی، عبدالله‌بن‌بیرمقلی باباخان (1397ق). لمعات الهیه. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن فلسفه ایران.
  14. زین‌الدین رازی، محمد‌بن‌ابی‌بکر (1415ق). مختار الصحاح(ج1). تحقیق محمود خاطر. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
  15. سبزواری، هادی‌بن‌مهدی (1366). شرح المنظومة. قم: دارالعلم.
  16. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1363). المشاعر. تهران: کتابخانه طهوری.  
  17. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363 الف). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوى. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگى.  
  18. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1302ق). مجموعة الرسائل التسعه. تهران: ]بی‌نا[.
  19. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج1-4 و 7-8). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  20. قطب‌الدین شیرازی، محمدبن‌مسعود (1380). شرح حکمه الاشراق. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی تهران، دانشگاه مک گیل. 
  21. طباطبائی، سیدمحمدحسین (1372). اصول فلسفه و روش رئالیسم(ج2). تهران: صدرا.
  22. ـــــــــــــــــــــــــ (1364). بدایة الحکمة. تصحیح غلامرضا فیاضی. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  23. ـــــــــــــــــــــــــ (1404ق). نهایة الحکمة. قم: موسسه نشر اسلامی.
  24. فخر رازی، محمدبن‌عمر (1411ق). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات(ج1). ‏قم: بیدار.
  25. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (بی‌تا). العین(ج2و4). تحقیق مهدی المخزومی، ابراهیم السامرایی. بیروت: دار النشر و مکتبة الهلال.
  26. فناری، محمدبن‌حمزه (1384).مصباح الانس. تصحیح محمد خواجوی. تهران:  مولی.
  27. قطب‌الدین رازی، محمدبن‌محمد(1384). تحریر قواعد المنطقیه (شرح الرساله الشمسیه). تصحیح محسن بیدار. قم: بیدار.
  28. لاهیجی، محمدجعفر بن محمدصادق (1376). شرح رساله المشاعر. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی. تهران: امیرکبیر.
  29. مطهری، مرتضی(1378). مجموعه آثار (ج10). تهران: صدرا.         
  30. ــــــــــــــــ  (1373). مجموعه آثار (ج6). تهران: صدرا.
  31. میرداماد، میرمحمدباقر (1381). مصنفات میرداماد(ج1-2). اهتمام عبدالله نورانى. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
  32. مظفر، محمدرضا (بی‌تا). المنطق. قم: فیروزی.
  33. هیدجی، محمد (1346ق). تعلیقه برشرح منظومه. ]بی‌جا[: چاپخانه حاجی عبدالرحیم.