مبانی و مراحل عینیت صفات با ذات الهی در دیدگاه صدر المتالهین و تطبیق آن با روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد فلسفه مجمع عالی حکمت

چکیده

در ارتباط صفات با ذات الهی، دیدگاه‏های گوناگونی از سوی مسلمانان مطرح شده است؛ از جمله آنها، نظریه‌ای است موسوم به عینیت صفات با ذات الهی که برگرفته از روایات اهل بیت: است. در بیان عینیت صفات با ذات الهی، نظریات مختلفی وجود دارد که به نظر می‌رسد آنچه صدرالمتألهین - در مجموع کتب خود با توجه به مبانی فلسفی موجود در حکمت متعالیه - به آن رسیده است، بهترین دیدگاه در میان دیدگاه‌هاست. صدرالمتألهین در تبیین مبانی نظریه عینیت صفات با ذات، بعضی از مبانی را که موجب این تبیین شده است، اصلاً مطرح نکرده است و به بعضی از مبانی به طور جسته و گریخته ذیل مباحثی دیگر و گاهی ذیل مبحث عینیت اشاره کرده است و در تبیین معنای عینیت هم به طور منظم، مراحل معنایی با توجه به مبانی مورد بحث قرار نگرفته است. ازاین‌رو، در این مقاله به دنبال این هستیم که تبیین صدرالمتألهین را در عینیت صفات با ذات الهی، سازوار روشن سازیم. براین‏اساس، ابتدا مبانی ملاصدرا را که به چنین دیدگاهی در این زمینه انجامیده است، مطرح می‌کنیم و سپس به مراحل معنایی عینیت صفات با ذات الهی می‌پردازیم که عبارت‏اند از: تغایر مفهومی صفات با یکدیگر و با ذات، یکی بودن مصداق صفات و ذات، اندماجی بودن صفات، تساوق در حیثیت صدق، و صفات متناسب با ذات حق، و در خلال بیانِ مراحلِ معنایی، در اثبات مطابقت چنین تفسیری با روایات معصومان:، به تطبیق با روایات می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Unity between divine attributes and divine essence in Mulla Sara and traditions

نویسنده [English]

  • MAHDI MANSOORI
Qom
چکیده [English]

There are different opinions concerning the relation between divine attributes and divine essence, of which one is the opinion known as the unity between divine attributes and divine essence, which in turn is taken from Ahlulbayt's traditions. The theory of unity is illustrated in a variety of ways top among which is the formulation put forth by Mulla Sadra who has explained but only some of its foundations in an inadequate manner in different places. Mulla Sadra has not shed light on the development of the process of unity. This article aims to explain the unity between divine attributes and divine unity from the viewpoint of Mulla Sadra. To do so, it explains the philosophical elements that led Mulla Sadra to hold such an opinion. It sheds light on the development of the meaning of unity, which assumes that attributes differ from each other and from divine essence in terms of meaning, though they are the same in terms of external reality, that attributes are intermixed, that their respect of substantiation is the same… It finally compares this theory with the infallibles' traditions available in this regard.
      

کلیدواژه‌ها [English]

  • attributes
  • divine essences
  • Unity
  • mixed
  • equal
  • conceptual difference
  • unity in terms of substantiation
  1. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی(1384). التوحید. ترجمه محمدعلی سلطانی. قم: ارمغان طوبی.
  2. جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم(ج5، 7، 10). تنظیم حمید پارسانیا. قم: اسراء.
  3. شهرستانی، محمدبن‌عبدالکریم (1364). الملل والنحل(ج1). قم: الشریف الرضی.
  4. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1392). تعلیقه بر حکمة الاشراق(ج2و 4). تهران: بنیاد حکمت صدرا.
  5. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1387). تفسیر القرآن الکریم(ج1). قم: بیدار.
  6. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1383). شرح اصول کافی(ج4). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  7. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1382). تعلیقه بر الهیات شفاء(ج1-2). تهران: بنیاد حکمت صدرا.
  8. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1376). المشاعر. تهران: امیرکبیر.
  9. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1425ق). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج1-3، 6-7). قم: طلیعة النور.
  10. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). اسرار آلآیات. تهران: مولی.
  11. قاضی سعید قمی، محمدسعیدبن‌محمدمفید (1381). شرح توحید(ج1). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ وانتشارات.