ساعت‌ساز نابینای داوکینز از نگاه فلسفه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصصی فلسفه دین مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

با گذشت نزدیک به 150 سال از انتشار کتاب منشأ انواع، هنوز هم «نظریه تکامل» جولانگاه اندیشه‌ورزی متفکران علم و دین است. این نظریه از مؤلفه‌های گوناگونی شکل یافته که فهم نادرست آن در بسیاری از موارد به جدال‌های بیهوده انجامیده ‌است. از جمله این مؤلفه‌ها، «انتخاب طبیعی» است. ریچارد داوکینز از جمله زیست‌شناسانی است که با تکیه بر انتخاب طبیعی می‏کوشد خدا را انکار کند. او این مؤلفه را «ساعت‌ساز نابینا» دانسته و کتاب مشهوری با همین نام نگاشته ‌است. اما باید دانست که پذیرش ساعت‌ساز نابینا، هیچ منافاتی با خداباوری ندارد؛ زیرا بسیاری از فیلسوفان اسلامی نیز همانند داوکینز به ساعت‌ساز نابینا در طبیعت باور داشته‏اند و درعین‌حال این نظرگاه را در مقابل خداباوری خود نمی‌دانند. از سوی دیگر، ساعت‌ساز نابینای فیلسوفان مسلمان به‏جای انتخاب طبیعی، صور فلسفی یا همان فواعل طبیعی است که در طول فاعلیت خدا به تغییر و تکامل اندام‌واره‌های طبیعی می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Dawkins's blind watchmaker from perspective of Islamic philosophy

نویسنده [English]

  • sayyed fakhroddin tabatabaie
emam khomeini
چکیده [English]

Although some one hundred fifty years haves passed since On the Origin of Species was published, the theory of evolution is still a matter of interest to the scholars of religion and science. This theory consists of various components the misunderstanding of which has given rise on most cases to futile disputes. One such component is 'natural selection'. Relying on 'natural selection, Richard Dawkins, a biologist tries to refute the existence of God. He calls this component 'a blind watchmaker' which is also the title of one of his books. This has however to be understood that the acceptance of a blind watchmaker is not in contradiction with the existence of |God. This is because like Dawkins many Muslim philosophers believe in the existence of a blind watchmaker in nature holding that this is not something running counter to the existence of God. Unlike natural selection, Muslim philosophers' blind watchmaker is the philosophical forms and natural agents which work in a linear way with divine agency paving the ground for the evolution of natural organs.              

کلیدواژه‌ها [English]

  • theory of evolution
  • Charles Darwin
  • Richard Dawkins
  • natural selection
  • blind watchmaker
  • philosophical form
  • ultimate cause
  • ultimacy
  • atheism

مراجع

  1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1375). الاشارات و التنبیهات مع الشرح الطوسی. قم: نشر البلاغه.
  2. ــــــــــــــــــــــ (1405ق). الشفاء، الهیات. قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی.
  3. ـــــــــــــــــــــ (1400ق). رسائل ابن‌سینا، رسالة العشق. قم: بیدار.
  4. باربور، ایان (1392). دین و علم. ترجمه پیروز فطورچی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سازمان انتشارات.
  5. بهمنیاربن‌مرزبان (1375). التحصیل. تصحیح مرتضی مطهری. تهران: دانشگاه تهران.
  6. جوادی آملی، عبدالله (1389). رحیق مختوم:شرح حکمت متعالیه. تنظیم و تدوین حمید پارسانیا. قم: اسراء.
  7. ـــــــــــــــــ (1387). فسلفه صدرا (ج2). تحقیق و تنظیم محمدکاظم بادپا. قم: اسراء.
  8. داروین، چارلز رابرت (1380). منشأ انواع. ترجمه نورالدین فرهیخته. تهران: روز.
  9. روزنبرگ، آلگزاندر؛ مکشی، دانیل دبیلو. (1392). درآمدی معاصر بر فلسفه زیست‌شناسی. مترجم پریسا صادقیه، تهران: پیام امروز.
  10. ریدلی، مارک (1390). تکامل. ترجمه عبدالحسین وهاب‌زاده. مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد.
  11. ریس، جین و دیگران (1392). بیولوژی کمپبل. ترجمه خانه زیست‌شناسی. ویراست نهم. تهران: خانه زیست شناسی.
  12. سبزواری، هادی‌بن‌مهدی (1369ـ1379). شرح المنظومة(ج2). تهران: نشرناب.
  13. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1363). اسرار الآیات. ترجمه و تعلیق محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی؛ انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  14. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة. تهران: المرکز الجامعی للنشر.
  15. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1410ق). الحکمة المتعالیة(ج2-3، 5). بیروت: داراحیاء التراث.
  16. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الحاشیة علی الهیات الشفاء. قم: بیدار.
  17. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق). نهایة الحکمة. قم:‌ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارت اسلامی.
  18. عبودیت، عبدالرسول (1380). هستی‌شناسی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  19. فخر رازی، محمدبن‌عمر (1382). شرح الاشارات و التنبیهات(ج2). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  20. لاهیجی، عبدالرزاق‌بن‌علی (1383). گوهر مراد. تهران: نشر سایه.
  21. ـــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام(ج1). اصفهان: مهدوی.
  22. مایر، ارنست (2001م). تکامل چیست. ترجمه سلامت رنجبر. ]بی‌جا[: فروغ آلمان؛ خاوران فرانسه، ۱۳۹۱.
  23. مصباح یزدی، محمدتقی (1379). آموزش فلسفه(ج2). تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
  24. مطهری، مرتضی  (1377). مجموعه آثار(ج1، 7، 13). قم: صدرا.
  25. نصیر‌الدین طوسی، محمدبن‌محمد (‌1375). شرح الإشارات و التنبیهات (مع المحاکمات)(ج3). قم: نشر البلاغة.
  1. Darwin, Charles Robert. [1859, 2009]. On the Origin of Species by Means of Natural Selection. 6th edition. New York: Cambridge University Press.
  2. Dawkins, Richard (1996). Climbing Mount Improbable. New York: Norton
  3. ----------------------- (1995). River out of Eden: a Darwinian view of life. London: Phoenix.
  4. ----------------------- (1986). The Blind Watchmaker. New York: [S.N.].
  5. ----------------------- (2006). The God Delusion. London:Transworld Publishers.
  6. ----------------------- (1976). The selfish gene. 2nd Edition. London: Oxford University Press.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 بهمن 1395
  • تاریخ بازنگری: 01 آذر 1396
  • تاریخ پذیرش: 12 آذر 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار