تأثیرپذیری مکتب اشراق از مکتب مشاء در روش‏‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

در عصر شیخ اشراق، حکمت تحولی بس عظیم و گسترده از جنبۀ روش‏شناسی به خود دیده است. دراین‏میان، سهروردی با اعمال شیوه‌ای نوین، در گشودن افق‌های تازه بر روی حکمت اسلامی در جهت فراچنگ آوردن حقایق، نقشی بسیار مهم و بی‏بدیل ایفا کرده است. رویکرد سهروردی هرچند متأثر از نحله‌های مختلفی رقم خورده است، نباید آثار و دیدگاهای مشائیان را در بسترسازی این تحول شگرف اندک انگاشت.
تحقیق حاضر با محوریت روش‌شناسی و با رویکردی فلسفی به بررسی آرای فیلسوفان مشاء و اشراق پرداخته، با نام‏گذاری و دسته‏‌بندی اقسام اثرپذیری اشراق از مشاء، از جمله اثرپذیری ایجابی در نظر، اثرپذیری ایجابی در رویکرد و اثرپذیری سلبی در نظر، به کاوشی درخور این موضوع موفق گردیده است. ازاین‏رو، این نوشتار به چگونگی تلفیق عقل و شهود در سیره حکمای برجسته مشائی از جمله کندی، فارابی و بوعلی پرداخته، خط مشی آنان را در اثرگذاری بر شیخ اشراق در جهت خروج از فلسفه تک‏‌روشی تا نیل به مکتبی استدلالی ـ اشراقی ترسیم کرده است.  همچنین معتقد است بن‏‌مایه‌هایی که بسترساز حرکت شیخ اشراق در جهت تحول فلسفه در بعد روش‌شناسی از آن بهره‌مند گردیده، استعداد نهفتۀ مکتب مشائی آن را رقم زده است. ازاین‏‌رو، فلسفه اشراق نه در عرض مکتب مشاء و بریده از آن، و نه دستخوش تغییرات جزئی و ظاهری الفاظ و اصطلاحات مکتب مشائی از سوی شیخ اشراق به ثمر نشسته، بلکه مکتب اشراقی سهروردی در امتداد مکتب مشاء و از تحول و تکامل در مکتب مشاء تأسیس شده است و در حقیقت باید تکامل‌‏یافته­ آن مکتب به‌شمار آید

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The methodological impact of peripatetic philosophy on illuminitionist philosophy

نویسنده [English]

  • emad mostafavi
Dansh
چکیده [English]

During Suhrawardi’s time philosophy underwent an extensive methodological change. Suhrawardi played an unparalleled role in opening new horizons to Islamic philosophy, through applying a new methodology. Suhrawadi’s methodology was under the influence of different schools of thought but it was peripatetics that left a profound impact on it. Following a philosophical approach, the present article studies the opinions of illuminitionists and peripatetics with emphasis on their methodologies. Enumerating different impacts, it points out that peripatetics have left a positive impact on illuminitionists’ theory and approach and a negative impact on their theory. It shows how prominent peripatetics like Farabi and Ibn Sina combined between reason and intuition, inspiring Suhrawardi to leave a uni-methodological philosophy for a bi-methodological one using both reason and intuition. Thus illuminitionist philosophy did not emerge alongside with peripatetic philosophy nor is it the peripatetic philosophy but with minor modifications, instead it is the result of the developments that took place with peripatetic philosophy. It is thus an evolved stage of peripatetic philosophy

کلیدواژه‌ها [English]

  • methodology
  • being influenced
  • Suhrawardi
  • illuminitionist philosophy
  • peripatetic philosophy
  1. قران کریم

    1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1375). الاشارات و التنبیهات‏. قم: نشر البلاغة.
    2. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1405ق). منطق المشرقیین. چاپ دوم‏. قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشى النجفی.
    3. ـــــــــــــــــــــــــــــــ  (1404‏ق). الشفاء (ج1). تحقیق سعید زاید. قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی.
    4. رستگار مقدم گوهری، هادی (1386). آشنایی با حکمت اشراق و مشاء. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
    5. سهروردی، یحیی‌بن‌حبش (1375). الواح العمادیه. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    6. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ  (‏1373). حکمة الاشراق. تصحیح هانرى کربن. چاپ دوم. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    7. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ  (1372). مجموعه مصنفات شیخ اشراق (ج1، 2 و 4). تصحیح و مقدمه هانرى کربن، سیدحسین نصر، نجفقلى حبیبی. چاپ دوم. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    8. قطب‌الدین شیرازى، محمدبن‌مسعود (1383). شرح حکمة الاشراق. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى‏.
    9. صدرالدین شیرازی، محمدابن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (ج2). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
    10. صدرالدین قونوی، محمدبن‌اسحاق (1381). تفسیر سوره فاتحه. تصحیح جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
    11. غزالی، محمدبن‌محمد (1375). المقصد الاسنی فی شرح اسماء الله الحسنی. مترجم احمد جواری نسیب. تهران: احسان.
    12. فارابى، محمدبن‌محمد (1408ق). المنطقیات (ج1). تحقیق و مقدمه محمدتقى دانش‌پژوه. قم: مکتبة آیة‌اللّه العظمی المرعشی النجفی.
    13. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1405ق). فصوص الحکم. چاپ دوم. قم: بیدار.
    14. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1995‏م). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. مقدمه و شرح و تعلیق از على بوملحم. بیروت: مکتبة الهلال‏.
    15. فخری، ماجد (1388). سیر فلسفه در جهان اسلام. مترجمان منوچهر صانعی دره بیدی و دیگران. چاپ ششم. تهران: نشر دانشگاهی.
    16. کربن، هانری (1377). تاریخ فلسفه اسلامی. ترجمه جواد طباطبائی. چاپ دوم. تهران: کویر.
    17. کندی، یعقوب‌بن‌اسحاق (1369). رسائل الکندی. حققها و اخراجها محمدعبدالهادی ابوریده. مصر: دارالفکر العربی.
    18. نصر، سیدحسین (1386). سه حکیم مسلمان. ترجمه احمد آرام. چاپ ششم. تهران: امیرکبیر.
    19. نصیرالدین طوسى، محمدبن‌محمد (1375). شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات (ج3). قم: نشر البلاغة.
    20. یزدان‌پناه، سید یدالله (1389). حکمت اشراق (ج1). تحقیق و نگارش مهدی علی‌پور. قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.