بررسی چیستی و امکان نظام فلسفی شهودی با تحلیل مؤلفه‌های آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

2 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

از بهترین‌ راه‌های شناسایی چیستی و به دنبال آن، بررسی امکان تحقق هر نظام علمی، شناخت و تحلیل اصول ساختاری و مؤلفه‌های اساسی تشکیل‌دهنده آن و نیز درک چگونگی پیوند این مؤلفه‌ها در نظام علمی مذکور است. در نوشتار حاضر نیز برآنیم تا با تحلیل دو مؤلفه اساسی نظام فلسفی شهودی یعنی نظام فلسفی و شهود و نیز بررسی چگونگی پیوند این دو در این نظام، به شناختی از هویت فلسفه شهودی و به تبع، امکان تحقق آن دست یابیم. در جهت تأمین هدف مذکور، ابتدا با تحلیل مؤلفه‌های هر نظام فلسفی یعنی موضوع، روش و غایت و نیز بررسی چیستی شهود و جنبه معرفت‌بخشی آن روشن می‌شود که مراد از هویت فلسفی در این نظام، فلسفه به معنای خاص یعنی هستی‌شناسی یقینی عقلانی و مراد از شهود، روش شهود قلبی در اصطلاح عرفانی است. سپس، با بیان نحوة ارتباط عقل فلسفی با شهود عرفانی در فلسفة شهودی و همچنین، شرح چرایی تعامل این دو ابزار معرفتی در یک نظام هستی‌شناختی، علاوه برتبیین چیستی نظام فلسفی شهودی و امکان تحقق آن، روشن می‌گردد، تحقق این نظام، نه فقط تناقض و امر محالی را در پی ندارد، بلکه می‌توان با بهره از نقاط قوّت عقل و شهود، در ایجاد یک نظام معرفتی و نیز جبران نقاط ضعف آن دو در پرتو یکدیگر، نهایت هدف و کمال یک نظام علمی هستی‌شناختی منسجم و کارآمد را برآورده ساخت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Assessment of Nature and Possibility of Intuitive Philosophical System

نویسندگان [English]

  • Zahra Muhammad Alimirzaei 1
  • Muhammad Mahdi Gurjiyan Arabi 2
1 Ph.D Student of Islamic Philosophy of Baqir al-Ulum University
2 Associate Professor And Faculty member of Baqir al-Ulum University
چکیده [English]

One of the best ways for learning about the nature of a scientific system and the possibility of its actualization is to know about its structural principles, basic components and the way these components are related to each other. The present article tries to learn about intuitive philosophical system and the possibility of its actualization through assessing its two components (philosophical system and intuition) and their relation towards each other. By analyzing the components of  philosophical system (which include its subject-matter, method and goal) and the nature of intuition and its epistemological aspects it becomes clear that here philosophy is used in a narrow sense that includes only ontology based on rational certainty and intuition is used to indicate spiritual intuition used in mysticism. The explanation of the relation between philosophical reason and mystical intuition in intuitive philosophy and the explication of the fact why these two epistemic tools interact in this ontological system tell us about the nature and possibility of intuitive philosophy and that its realization does not imply any contradiction. Instead, by relying on the bright sides of reason and intuition and by omitting the dark aspects of each one of them by the other, one can reach a perfect coherent epistemological and ontological system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • philosophy
  • intuition
  • reason
  • intuitive philosophical system
1.  آملی، حیدربن‌علی (1368). جامع الأسرار و منبع الأنوار. با توجیهات و دو مقدمه هنری کربن، عثمان اسماعیل یحیی؛ ترجمه فارسی مقدمه‌ها از جواد طباطبایی. تهران: انتشارت علمی و فرهنگی؛ انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
2.   ابن‌رشد، محمدبن‌احمد (1994). رسالة مابعدالطبیعة. تقدیم و ضبط و تعلیق رفیق العجم، جیرار جهامی. بیروت: دارالفکر اللبنانی.
3.   ابن‏سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1387). الإشارات و التنبیهات. التحقیق مجتبی الزارعی. قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
4.   ــــــــــــــــــــــ (1326ق). تسع رسائل فی ‌الحکمة. قاهره: دارالعرب، چاپ دوم.
5.   ــــــــــــــــــــــ (1400ق). رسائل. قم: بیدار.
6.   ــــــــــــــــــــــ (1404 الف). الشفاء: منطق. مراجعه ابراهیم مدکور. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
7.  ــــــــــــــــــــــ (1404ق). الشفاء: الهیات. راجعه و قدم له ابراهیم مدکور؛ تحقیق الاب قنواتی، سعید زاید. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
8.   ــــــــــــــــــــــ (1980م). عیون‌الحکمة. بیروت: دارالقلم، چاپ دوم.
9.   ــــــــــــــــــــــ (1404ق). التعلیقات. حققه و قدم له عبدالرحمن بدوی. قم: مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز النشر.
10. ابن‌عربی، محمدبن‌علی (بی‌تا). الفتوحات المکیة. (ج3-1). بیروت: دار إحیاء التراث.
11. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (بی‌تا). لسان العرب. (ج9). بیروت: دار صادر.
12. ابونصر سراج، عبدالله‌بن‌علی (1423ق). اللمع. تحقیق عبدالحلیم محمود، طه عبدالباقی سرور. قاهره: مکتبة‌الثقافة‌الدینیة.
13. استیس، والتر ترنس (1379). عرفان و فلسفه. تهران: سروش (انتشارات صداوسیما)، چاپ پنجم.
14. امینی‌نژاد، علی (1390). آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1، چاپ دوم.
15. ــــــــــــــ (1390الف). مبانی و فلسفه عرفان نظری. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی1.
16. بهمنیاربن‌مرزبان (1375). التحصیل. تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ، چاپ دوم.
17. ترکه اصفهانی، علی‌بن‌محمد (1386). تمهید القواعد. صححه و علق علیه حسن‌زاده الآملی. قم: الف لام میم، چاپ دوم.
18. تلمسانی، سلیمان‌بن‌علی (1371). منازل السائرین الی الحق المبین لابی اسماعیل الهروی. قم: بیدار.
19. جرجانی، علی‌بن‌محمد (1370). کتاب التعریفات. تهران: ناصرخسرو، چاپ چهارم.
20. جوادی آملی، عبدالله (1384). معرفت‌شناسی در قرآن. قم: إسراء، چاپ سوم.
 21. ــــــــــــــــــ (1386). رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه. تنظیم و تدوین حمید پارسانیا. (ج1-1). قم: إسراء، چاپ سوم.
 22. ــــــــــــــــــ (1386 الف). سرچشمه اندیشه. قم: إسراء، چاپ پنجم، ج4.
23. ــــــــــــــــــ (1389). تفسیر انسان به انسان. قم: إسراء، چاپ پنجم.
24. ــــــــــــــــــ (1389 الف). حیات عارفانه امام علی7. قم: إسراء، چاپ هفتم.
25. سبزواری، هادی‌بن‌مهدی (1369). لئلالی‌المنتظمة. تهران: نشر ناب.
26. ــــــــــــــــــــــ (1379). شرح المنظومه. (ج 4 و1). علق علیه حسن‌زاده آملی؛ تقدیم و تحقیق مسعود طالبی. تهران: نشر ناب.
27. ــــــــــــــــــــــ (1383). أسرار الحکم فی المفتتح و المختتم. تصحیح و ویرایش کریم فیضی؛ مقدمه صدوقی سها. قم: مطبوعات دینی.
 28. سجادی، سیدجعفر (1341). فرهنگ علوم عقلی. (ج2). تهران: ابن‏سینا.
29. ــــــــــــــــ (1370). فرهنگ اصطلاحات عرفانی. تهران: کتابخانه طهوری.
30. سهروردی، یحیی‌بن‌حبش (1375). مجموعه مصنفات. شیخ اشراق (ج1 و 2). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم.
31. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد. با مقدمه و تصحیح جلال‌الدین آشتیانی؛ پیشگفتار حسین نصر. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
32. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. با حواشی ملاهادی سبزواری؛ با تعلیق و تصحیح و مقدمه جلال‌الدین آشتیانی. مشهد: المرکز الجامعی للنشر، چاپ دوم.
33. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363). المشاعر. تهران: کتابخانه طهوری، چاپ دوم.
34. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1371). التصور والتصدیق. قم: بیدار، چاپ پنجم.
35. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1378). رسالة فی الحدوث. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
36. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1381). کسر الأصنام الجاهلیة. تحقیق، تصحیح و مقدمه محسن جهانگیری؛ با اشراف محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
37. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفارالاربعة، بیروت: دار إحیاء ‌التراث، چاپ سوم.
38. طباطبایی، محمدحسین (1424ق). نهایة الحکمة. قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ هفدهم.
39. ـــــــــــــــــــــ (1426ق). بدایة لحکمة. قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ بیست و دوم.
40. عبودیت، عبدالرسول (1387). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. (ج2). تهران: سمت، چاپ دوم.
 41. ــــــــــــــــــ (1389). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. (ج1). تهران: سمت، چاپ سوم.
42. علامه‌حلی، حسن‌بن‌یوسف (1371). الجوهرالنضید فی شرح منطق التجرید. قم: بیدار، چاپ پنجم.
43. عین‌القضات، عبدالله‌بن‌محمد (1379). زبدة الحقایق. متن عربی به تصحیح عفیف عسیران؛ ترجمه فارسی مهدی تدین. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
44. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410ق). کتاب‌العین. (ج5). قم: دارالهجرة، چاپ دوم.
45. فیاضی، غلامرضا (1387). درآمدی بر معرفت‌شناسی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1، چاپ دوم.
46. فیض کاشانی، محمدبن‌شاه مرتضی (1375). اصول المعارف. با تعلیق در تصحیح و مقدمه سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی، مرکز انتشارات، چاپ سوم.
47. قائمی‌نیا، علیرضا (1381). تجربه دینی و گوهر دین. قم: بوستان کتاب.
48. قیصری، داودبن‌محمود (1386). شرح فصوص الحکم. (ج1). تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
49. کاشانی، عبدالرزاق‌بن‌احمد (1370). شرح فصوص‌الحکم. قم: بیدار.
50. ـــــــــــــــــــــــ (1381). اصطلاحات‌الصوفیة. تهران: انتشارات حکمت.
51. کاشفی، حسین‌بن‌علی (1319). لب لباب. تهران: انتشارات بنگاه افشار.
52. کندی، یعقوب‌بن‌اسحاق (بی‌تا). رسائل الکندی الفلسفیة. قاهره: دارالفکر العربی، چاپ دوم.
53. گرجیان، محمدمهدی. (1388). پژوهشی در فلسفه عرفان. قبسات، شماره54، ص5-22.
54. مصباح یزدی، محمدتقی (1379). آموزش فلسفه. (ج1). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
55. ـــــــــــــــــــــ (1384). شرح برهان شفاء. (ج1). تحقیق و نگارش محسن غرویان. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1.
56. مطهری، مرتضی (1374). مجموعه آثار. (ج6). تهران: صدرا، چاپ سوم.
57. موسی، محمدیوسف (1963م). فلسفة‌ الأخلاق فی الإسلام. و صلاتها بالفلسفة الاغریقیة. قاهره: مؤسسة الخانجی.
58. نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (1361). أساس الإقتباس. به تصحیح مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
59. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1375). شرح الاشارات و التنبیهات. قم: نشرالبلاغه.
60. هجویری، علی‌بن‌عثمان (1383). کشف ‌المحجوب. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما).
61. یزدان‌پناه، سیدیدالله (1389). حکمت اشراق. 2ج. تحقیق و نگارش مهدی علی‌پور. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.