بررسی اشکالات مطرح شده بر تبیین صدرائی قاعده «النفس فی وحدتها کل القوی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

. دکترای فلسفه اسلامی دانشگاه باقر العلوم(ع)

چکیده

قاعده «وحدت نفس و قوا» یا «النفس فی وحدتها کل القوی» از بنیادهای اساسی نفس‌شناسی حکمت متعالیه است و ثمرات و کارکردهای آن در هستی‌شناسی و خداشناسی نیز قابل پیگیری می‌باشد. این قاعده که به منظور تبیین چگونگی تحقق قوای متعدد به وجود واحد نفس ارائه شده، همواره مورد نقد و بررسی‌های فراوان قرار گرفته است. بعضی فیلسوفان زمانه ما نیز با نگاه انتقادی‌ای که به آن داشته‌اند، توان اثباتی آن را محدود پنداشته‌اند، یا اساسا آن را فاقد کارآیی خوانده‌اند و یا اینکه ادله آن را مخدوش دیده‌اند. امکان استفاده حداکثری از این قاعده، در گرو پاسخ به این اشکالات و دور بودن آن از تیغ نقدهای ایشان است. در این مقاله به‌منظور تبیین سخن نهایی ملاصدرا در خصوص «وحدت نفس و قوا» و بررسی ورود یا عدم ورود اشکالات به آن، با روشی توصیفی ـ تحلیلی، مهم‌ترین اشکالات مطرح شده بر قاعده را ـ به‌خصوص با تأکید بر انتقادات آیت‌الله علامه مصباح یزدی1 و آیت‌الله فیاضی (دام ظله) ـ بررسی کرده‌ایم و به این نتیجه رسیده‌ایم که با استفاده از بیانات ملاصدرا در آثار گوناگون خود و با توجه به سیری از بحث که ارائه می‌دهد و با تفکیک میان سخن نهایی و متوسط او، پاسخ اکثر اشکالات به‌دست می‌آید

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Examination of Objections Leveled at Sadra’s Account of the Rule “The Soul in Its Unity is identical with All Faculties”

نویسنده [English]

  • Mujtaba Afsharpur
A PhD. holder of Islamic philosophy from Baqir-u al-Ulum University
چکیده [English]

The rule “the union of the soul and its faculties” or “the soul in its unity is identical with all faculties” is one of the fundamental bases of the study of soul in transcendent theosophy whose functions and outcomes are to be sought in ontology and theology. This rule being proposed to explain the multiplicity of faculties in one single soul came under many criticisms and objections. Some contemporary philosophers who looked at it critically hold that they can hardly prove it or it hardly works or its for-arguments fail. The possible maximum use of this rule owes to the answer to those objections rescuing it from piercing criticisms.
In his article, the author has studied the foremost objections against the rule –particularly those of Ayatullah Misbah and of Ayatullah Fayyazi- in order to come up with Mulla Sadra’s final word about the rule. He has adopted the descriptive-analytic method.
The conclusion is that through Mulla Sadr’s words in his many works, his account of the chronology of the issue, and separating his earlier words from the final one, one can offer the answer to the most of those objections.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : the union of soul with its faculties
  • the stages of soul
  • the causality of soul
  • Mulla Sadra
  • Misbah Yazdi
  • Fayyazi
  1. جوادی آملی، عبدالله (1372). شرح حکمت متعالیه. (ج2). تهران: الزهراء.
  2. سبزواری، هادی (1379). شرح المنظومه (ج5). تصحیح و تعلیق حسن حسن‌زاده آملی. تهران: ناب.
  3. ـــــــــــــــ (1981م). حاشیه اسفار (ج6). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
  4. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1302ق). مجموعه الرسائل التسعه، «رساله اکسیر العارفین». تهران: بی‌نا.
  5. ـــــــــــــــ (1354). المبدأ و المعاد. تهران: ‌انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  6. ـــــــــــــــ (1360/الف). اسرار الآیات. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  7. ـــــــــــــــ (1360/ب). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
  8. ـــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
  9. ـــــــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی. اجوبۀالمسائل الکاشانیه. به تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی. تهران: حکمت.
  10. ـــــــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی، «رساله اتحادالعاقل و المعقول». به تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی. تهران: حکمت.
  11. ـــــــــــــــ (1981م). اسفار (ج 6، 8، 9). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
  12. ـــــــــــــــ (بی‌تا/الف). الرسائل. بی‌جا: بی‌نا.
  13. ـــــــــــــــ (بی‌تا/ب). الحاشیه علی الهیات الشفاء. قم: بیدار.
  14. فخررازی، محمد بن محمد (1411ق). المباحث المشرقیه. (ج2). چاپ دوم. قم: بیدار.
  15. قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود (1391). شرح حکمه الاشراق، «به انضمام تعلیقات صدرالمتألهین (ج2). تهران: حکمت.
  16. طباطبایی، سید محمدحسین (1981م). حاشیه اسفار (ج6). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
  17. ـــــــــــــــ (1390). نهایة الحکمه. چاپ چهارم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  18. عبودیت، عبدالرسول (1392). درآمدی به نظام حکمت صدرائی. (ج3). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  19. فیاضی، غلامرضا (1389). علم النفس فلسفی. به تحقیق و تدوین محمدتقی یوسفی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  20. مصباح یزدی، محمدتقی (1393). شرح جلد هشتم الاسفار الاربعه. (ج1). چاپ دوم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  21. ـــــــــــــــ (1388). آموزش فلسفه (ج2). چاپ هشتم. تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.