وجود و ماهیت از منظر شهید مطهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجو سطح چهار مرکز تخصصی فلسفه اسلامی

چکیده

بر اساس اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت، واقعیت و هویّات خارجی از سنخ وجود هستند، نه از سنخ ماهیت. از نگاه حکمای قبل از صدرالمتألهین، ماهیت که دارای خارجیت است جای خود را به وجود و هستی می‌دهد و خود به اعتباریت تنزل می‌یابد. اما در این مساله، تفاسیر مختلفی از مفهوم «اصالت» و مفهوم «اعتباریت» وجود دارد که خود تأثیر خاصی در نوع نگاه به حقایق خارجی می‌گذارد. از جمله کسانی که دیدگاهش می‌تواند جایگاه خاصی داشته و حائز اهمیت باشد، دیدگاه شهید مطهری (رضوان الله علیه) است. ایشان در این باره معتقد است که آنچه هویات خارجی را تشکیل می‌دهد و خارج‌ساز است «وجود» می‌باشد. در مقابل، ماهیت امری ذهنی است که در جواب سؤال از حقیقت هویت خارجی واقع شده و بر آن صدق حقیقی دارد، اما خود تحققی در خارج ندارد و موطن آن تنها در ذهن است؛ یعنی، وجود خارج‌ساز است و ماهیت ذهن‌ساز. به نظر می‌رسد از بین تفاسیر مختلف، همین نظر درست است که با روش تبیین و تحلیل و توصیف در مقام بررسی آن هستیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shahid Mutahhari on Existence and Quiddity

نویسنده [English]

  • yosof moazzaz
A 4th grade student of Specialized Center for Islamic Philosophy
چکیده [English]

According to the primacy of existence and that quiddity is mentally constructed, the reality of what is there in the world is of existence, rather than of quiddity. Philosophers before Mulla Sadra were used to argue that quiddity was of objective reality, but after him it left its place to existence reducing itself to the mentally constructed concepts. Different interpretations of the concepts “Asalat”  (primacy) and “I’tibariyyat” (mentally constructed) have a decisive role in our approaches to the objective things. Shahid Mutahari’s interpretation has a real significance for the issue. He argues that it is existence that makes the outside world and comprises the objective things. Contrariwise, quiddity is a mentally constructed concept as an answer to the question “what is it in its essence?” whose location is merely in the mind having no concrete reality in the outside world. That is to say, existence comprises the real outside world but quiddity makes the mental world.
It seems from among all those interpretations that Mutahari’s is correct. Here the author has come to examine this interpretation through description analysis and explanation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • primacy
  • mentally constructed
  • existence
  • quiddity
  • the origin of effect
  • mind
  • outside world
  1. سهروردی، یحیی بن حبش (1396). مجموعه مصنفات. تحقیق هنری کربن (جلد1). تهران: نشر انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  2. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1383). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. تعلیقه مرحوم سبزواری،(ج1). بیروت: دار التراث العربی.
  3. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفارالعقلیة الاربعة (ج1، 2، 8، 9). بیروت: انتشارات دار احیاء التراث.
  4.  طباطبایی، محمدحسین (1388). نهایة الحکمة. با تصحیح و تعلیقه آیت‌الله فیاضی، چاپ سوم. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  5. ـــــــــــــــــــــ (1417ق). توحید علمی و عینی. چاپ دوم، مشهد: انتشارات علامه طباطبایی.
  6. عبودیت، عبدالرسول (1393). حکمت صدرایی به روایت علامه طباطبایی، «مبحث جوهر شرح نهایة الحکمة ». قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  7.  ـــــــــــــــــــ (1392). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. (جلد3). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)؛ مرکز تحقیقی و توسعه علوم انسانی  قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  8. نبویان، سید محمد مهدی (1395). جستارهایی در فلسفه اسلامی، «مشتمل بر آراء اختصاصی آیت الله فیاضی (ج1). قم: انتشارات حکمت اسلامی.
  9.  فیاضی، غلامرضا (1392). هستی و چیستی در مکتب صدرایی، «تأملی نو در اصالت وجود و اعتباریت ماهیت و تفاسیر و ادله و نتایج آن». تحقیق و نگارش حسینعلی شیدان شید، چاپ چهارم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  10. مصباح یزدی، محمدتقی (1387). آموزش فلسفه (جلد1). تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.
  11. ــــــــــــــــــــــــ (1379). آموزش فلسفه (ج1). چاپ هشتم، تهران: انتشارات امیر کبیر، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
  12. ــــــــــــــــــــــــ (1405ق). تعلیقه نهایة الحکمة. قم: انتشارات مؤسسه در راه حق.
  13. مطهرى، مرتضی (1396). مجموعه آثار (ج6). اصول فلسفه و روش رئالیسم. چاپ هجدهم، تهران: انتشارت صدرا.
  14. ـــــــــــــــ (1395). مجموعه آثار (ج5). سیر فلسفه در اسلام، «کلیات علوم اسلامی» (منطق، فلسفه)، ، چاپ هجدهم. تهران: انتشارت صدرا.
  15.  ـــــــــــــــ (1392). مجموعه آثار(ج8).  فلسفه ابن‌سینا، «ادامه درس‌های الاهیات شفا». چاپ دوازدهم، تهران: انتشارت صدرا.
  16.  ـــــــــــــــ (1392). مجموعه آثار (ج10).  شرح مبسوط منظومه2. چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات صدرا.
  17.  ـــــــــــــــ (1387).  مجموعه آثار (ج9).  شرح مبسوط منظومه1. چاپ دهم، تهران: انتشارت صدرا.
  18. . یزدان‌پناه، سید یدالله (1389). مبانی و اصول عرفان نظری، «نگارش سید عطاء‌الله انزلی». چاپ دوم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.