بررسی و تحلیل رهیافت دوگانه علامه طباطبائی در ادراک حسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

طلبه سطح چهار حوزه علمیه قم

چکیده

یکی از نو آوری‌های ممتاز علامه طباطبایی، ارجاع همه گونه‍های علم حصولی به علم حضوری است. این ایده مبیّن آن است که انسان پیش از هر گونه ادراک ذهنی و مفهومی، نخست با علم حضوری، واقعیت و هستی اشیاء را درک می‍کند. آنچه در این زمینه در خور تأمل است، بیان دوگانه علامه در ادراک حسی است. وی در این ادراک، واقعیت معلوم به علم حضوری را گاهی صورت مادی منطبع در اعضا و گاهی آن را صورت مثالی مستقر در عالم مثال می‍داند. در این نوشتار پس از تبیین هر دو دیدگاه، نشان داده می‍شود که این دیدگاه‌ها اگرچه متمایز هستند، اما متعارض نیستند و هر کدام از آنها ناظر به مرحله متفاوتی از هستی انسان است. در واقع از منظر علامه معیار تحقق ادراک حسی، صورت مثالی محسوسات است که نفس در مراحل ابتدایی، توانایی انشاء این صور را ندارد و آنها را در مثال منفصل شهود می‍کند. ولی در مراحل بعد، خودش این صور را در مثال متصل ایجاد می‍کند.

واژگان کلیدی: ادراک حسی، ارجاع علم حصولی به علم حضوری، صورت مماثل، جوهر مثالی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Allamah Tabatabaii’s Dual Approach to Sense Perception (A Critical Study)

نویسنده [English]

  • mahmood shokri
A 4th grade student of Qom seminary school
چکیده [English]

One of Allamah Tabatabaii’s brilliant innovations is that he has traced back all kinds of conceptual knowledge to that of intuition. This theory says that before perception through concepts or in the mind, one directly feels the very reality and being of things present to one. What is to be taken into serious consideration here is Allamah’s dual explanation of sense perception. The very thing intuitively known in sense perception, once he says, is the material impression in the faculty of sight, but sometimes he says, it is the imaginal form existing in the world of imagination.
In what follows, the author has first explained the two approaches, and then shown that they are consistent though different, since each of them belongs to a different phase of man’s position in existence. In fact, Allamah argues that the standard of sense perception is the imaginal forms of the sensible things which might only be observed in the independent world of imagination, since in its initial phases, the soul fails to generate those forms in its own imagination; in its later phases, however, it becomes strong enough to generate those forms in its dependent faculty of imagination.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sense perception
  • to trace conceptual knowledge to that of intuition
  • analogous form
  • imaginal substance
  1. ابن سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1375). النفس من کتاب الشفا. تحقیق آیت‌الله حسن‌زاده آملی. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  2. ـــــــــــــــــــــــ (1404ق). الشفا، «الطبیعیات». قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
  3. ــــــــــــــــــــــ (1978م). الانصاف. در: ارسطو عندالعرب. چاپ دوم. کویت: وکاله المطبوعات.
  4. سهروردی، یحیی بن حبش (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق (ج‏2). چاپ دوم. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  5. عبودیت، عبدالرسول (1386). درآمدی بر نظام حکمت صدرایی (ج2). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
  6. فیاضی، غلامرضا (1383). تعلیقه بر نهایۀالحکمه (ج4). قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
  7. مطهری، مرتضی (1377). مجموعه آثار (ج9). «شرح مبسوط منظومه». چاپ سوم. تهران: انتشارات صدرا.
  8. _________ (1377). مجموعه آثار (ج6). «اصول فلسفه و روش رئالیسم». چاپ ششم. تهران: انتشارات صدرا.
  9. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م).الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، (ج1 ، 3 ، 6 ، 7 ، 8). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء تراث.
  10. ــــــــــــــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  11. ــــــــــــــــــــــــــ (1382). شرح و تعلیقه بر الهیات شفا (ج1). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  12. طباطبایی، محمدحسین (1387). مجموعه رسائل: رساله‌ای در علم. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
  13. ـــــــــــــــــــــــــ (1371). المیزان (ج2). چاپ دوم. قم: اسماعیلیان.
  14. ــــــــــــــــــــــــ (1416ق). نهایة‍الحکمة. چاپ سیزدهم. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  15. ـــــــــــــــــــــــ (1422ق). بدایة‍الحکمة. چاپ هیجدهم. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  16. جوادی آملی، عبدالله (1375). رحیق مختوم (ج4). قم: اسرا.
  17. ــــــــــــــــــ (1393). رحیق مختوم (ج11). قم: اسراء.
  18. ـــــــــــــــــ (1368). شرح جلد ششم اسفار (ج4). تهران: الزهراء.
  19. ــــــــــــــــ (1372). شرح جلد ششم اسفار (ج3). تهران :الزهراء.
  20. حسین‌زاده، محمد (1384). «حواس یا دراکات حسی از منظر معرفت‌شناسی». معرفت فلسفی، 3 (2)، ص36.
  21. طوسی، خواجه نصیرالدین (1361). اساس الاقتباس. چاپ سوم. تهران: دانشگاه تهران.
  22. کاتبی قزوینی، علی بن عمر(1384). حکمۀالعین. تصحیح عباس صدری. تهران: دانشگاه تهران.
  23. مصباح یزدی، محمدتقی (1405ق). تعلیقه علی نهایۀالحکمه. قم: انتشارات مؤسسه در راه حق.