%0 Journal Article %T ملاک تقدّم و تأخر در علیّت تحلیلی و راه‌های کشف آن %J حکمت اسلامی %I مجمع عالی حکمت اسلامی %Z 2423-5105 %A پوراسمعیل, رضا %D 2022 %\ 11/05/2022 %V 9 %N شماره2 -پیاپی 33-تابستان 1401) %P 133-147 %! ملاک تقدّم و تأخر در علیّت تحلیلی و راه‌های کشف آن %K علیّت تحلیلی %K تقدّم و تأخّر %K تلازم %K شمول معنایی %R %X علیّت یکی از اساسی‌ترین مباحث فلسفی است که از ابتدای آغاز تفکر فلسفی در میان فلاسفه رایج بوده است. در این میان معنایی که از علیّت در نگاه اوّل متبادر می‌شود، علیّت خارجی است. در علیّت خارجی، علّت وجودی جدا از معلول دارد. امّا در نوعی دیگر از علیّت که علیّت تحلیلی نام دارد، علّت و معلول یک مصداق داشته و رابطه علیّت میان حیثیّت‌های مختلف یک موجود برقرار است. یکی از سوالات اساسی که در این نوع علیّت قابل طرح است، این پرسش است که به چه ملاکی می‌توان یک حیثیّت را علّت و دیگری را معلول دانست و اساساً این تقدّم و تاخّر علّی چگونه کشف می‌شود؟ اگر این سوال به نحو صحیح پاسخ داده نشود، می‌تواند اشتباه در مصادیق علّت و معلول را در پی داشته باشد. در راستای همین مهم، این نوشتار به روش تحلیلی، ملاک علیّت را در علیّت تحلیلی بررسی می‌کند و دو راه تلازم و شمول معنایی را به‌عنوان راه‌های کشف این ملاک تبیین می‌کند. در ادامه با بررسی چند نمونه، بر عملی بودن این راه‌کارها تأکید می‌کند و در آخر با طرح یک راه نادرست، منشأ خطای نوشته‌های قبلی را در تعیین مصداق علّت و معلول روشن می‌سازد. %U https://fhi.hekmateislami.com/article_160041_c62ebb859b86291ef92bda93e44c8889.pdf