تاملی در چیستی علت اعدادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مرکز تخصصی فلسفه اسلامی حوزه علمیه قم

چکیده

علت اعدادی به لحاظ وسعت کاربرد، از مهم‌ترین اقسام علل است. معدّ شیئی‌ است که زمینه‌ساز حصول معلول مادی است و بنا بر تحقیق معدوم شدن معد قبل از تحقق معلول، مقوم آن نیست. حقیقت علت اعدادی که ملاک معد دانستن یک شیء است، استعداد شیء برای کمالات جدید و اسباب حصول آن است. دیگر احتمالات مطرح در مورد حقیقت معد و نیز مصادیق عام آن، به استعداد و اسباب آن بر می‌گردد. در نگاه دقیق، تمام ممکنات دخیل در وجودبخشی به معلول از معدّات حصول معلول بوده و علت فاعلی منحصر در خداوند متعال است. گرچه این معنا کاربرد متفاوتی از علت اعدادی است، اما به نظر می‌رسد می‌توان معنای عامی برای علت اعدادی در نظر گرفت که شامل این اصطلاح نیز بشود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Glance at the Nature of Preparing Causes

نویسنده [English]

  • javad delpazir
Islamic philosephy center of Qom howzeh
چکیده [English]

Viewing their wide applications, preparing causes are of the most important kind of causes. A preparing cause just paves the way for a material effect to come into being; and according to the researches carried out such a cause’s being gone before its effect’s coming into being, the cause is not the constituent of the effect. The nature of a preparing cause as an occasioning ground for something is no more than the very ground for the capacities of that thing to be newly developed. Other existing views about the nature of preparing causes and their general instances concern their capacities and grounds.
    In a more precise view, all contingent beings involved in bringing an effect into being are no more than the preparing causes, and the true efficient cause is exclusive to Allah Almighty. This application is different from that of the common meaning of the preparing cause, though it is possible to consider a general meaning for the term in order to cover such an application.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : preparing cause
  • the nature of preparing cause
  • the qualification of an effect
  • the instances of preparing cause
  • a mediator in creation
  1. آشتیانی، سید جلال‌الدین (1386). تصحیح و تحقیق «شرح رسالة المشاعر ملاصدرا». قم: بوستان کتاب.
  2. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1375). الاشارات و التنبیهات شرح خواجه نصیرالدین طوسی. قم: نشر البلاغة.
  3. ــــــــــــــ (1404 ق الف‏). التعلیقات. بیروت: نشر مکتبة الاعلام الاسلامى.
  4. ــــــــــــــ (1404ق ب‏). الشفاء، «الالهیات». تصحیح سعید ‌زاید. قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی.‏
  5. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (1414ق). ‌لسان‌العرب‌. چاپ سوم. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دار صادر.
  6. استرآبادى، محمدتقى (1358). ‏شرح فصوص الحکم‏. به کوشش محمدتقى دانش‌پژوه‏، تهران: دانشگاه تهران.
  7. بهمنیاربن مرزبان (1375). التحصیل. تصحیح مرتضی مطهری. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  8. جوادی ‌آملی، عبدالله (1375). رحیق مختوم. چاپ چهارم.(ج10،7). قم: مرکز نشر اسراء.
  9. جرجانی، میر‌ سید شریف على‌بن‌محمد (1370). کتاب التعریفات‏. چاپ چهارم. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  10. ــــــــــــــ (1325ق). شرح المواقف. (ج4). قم: الشریف الرضی.
  11. 11. علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف (1413ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (مع التعلیقات)‏. تصحیح حسن حسن‌زاده آملى. چاپ چهارم. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  12. حسن‌زاده آملی، حسن (1379). خیر الاثر در رد جبر و قدر و دو رساله دیگر. چاپ چهارم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  13. دلپذیر، جواد (1396). نفی علیت حقیقی در عالم ماده. رساله علمی سطح سه حوزه علمیه قم.
  14. دوانی، جلال‌الدین محمد‌بن‌سعد (بی‌تا). رسالة خلق الاعمال در «الرسائل المختارة». اصفهان‏: مکتبة الامام امیر المؤمنین7‏.
  15. سبزواری، ملاهادی (1360). التعلیقات على الشواهد الربوبیة. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
  16. سبزواری، ملاهادی (1981م). التعلیقات علی الحکمةالمتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. (ج2، 9). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
  17. 17. شهرزورى، محمدبن‌محمود (1383). رسائل الشجرة الالهیة فی علوم الحقایق الربانیة. تصحیح و تحقیق نجف‌قلى حبیبى. ‏تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
  18. 18. صدرالدین شیرازی؛ محمد‌بن‌ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم. تحقیق محمد خواجوى. (ج1، 4). چاپ دوم. قم: انتشارات بیدار.
  19. ــــــــــــــــــــــــــــــــ  (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. چاپ دوم‏. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
  20. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة. (ج1، 2، 3، 5 ، 9). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
  21. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الحاشیة على الهیات الشفاء. قم: انتشارات بیدار.
  22. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1383). شرح أصول الکافی. (ج2).  تحقیق محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
  23. ــــــــــــــــــــــــــــ (1422ق). شرح الهدایة الاثیریة. تصحیح محمدمصطفى فولادکار. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  24. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانى. چاپ دوم. مشهد‏: المرکز الجامعی للنشر.
  25. 25. طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق‏). المیزان فی تفسیر القرآن. (ج1، 15). چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  26. ــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). نهایة الحکمة. چاپ دوازدهم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  27. ابونصرفارابی، محمدبن‌محمد (1413ق). الاعمال الفلسفیة. تحقیق جعفر آل‌یاسین، چاپ اول، بیروت: دار المناهل.
  28. فاضل مقداد (1422ق). اللوامع الإلهیة فی المباحث الکلامیة. تحقیق و تعلیق قاضى طباطبایى. چاپ دوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
  29. فیاض‌لاهیجى، عبدالرزاق‌بن‌علی ‏(بی‌تا). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام. (ج1). اصفهان: انتشارات مهدوى.
  30. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1383)‏. گوهر مراد. تهران: نشر سایه.
  31. فیاضی، غلامرضا (بی‌تا). فیش‌های علیت. موجود در کتابخانه مجمع عالی حکمت اسلامی.
  32. فیومى المقری، احمدبن‌محمد (بی‌تا)‌. المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: منشورات دار الرضی.
  33. 33. قطب‌الدین‌الرازى، محمدبن‌محمد (1375)‏. المحاکمات بین شرحى الاشارات. چاپ شده در هامش شرح الاشارات و التنبیهات. (ج2)  قم: نشر البلاغة.
  34. لوکرى، ابوالعباس (1382). شرح قصیده اسرار الحکمة. تهران: مرکز نشر دانشگاهى‏.
  35. مصباح ‌یزدی، محمدتقی (1386). آموزش فلسفه (ج2). چاپ هفتم. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
  36. مطهری، مرتضی (1368). مجموعه ‏آثار استاد شهید مطهرى. (ج 6، 8). تهران: انتشارات صدرا.
  37. 37. میرداماد، میر محمدباقر (1367). القبسات. چاپ دوم. به اهتمام «دکتر مهدى محقق. دکتر سید على‌موسوى ‌بهبهانى. پروفسور ایزوتسو و دکتر ابراهیم دیباجى». تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  38. ــــــــــــــــــــ (1381). مصنفات میرداماد. به اهتمام عبد‌الله نورانى. تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
  39. نصیرالدین طوسى، محمدبن‌محمد (1407ق). تجرید الاعتقاد. تحقیق حسینى جلالى. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
  40. ــــــــــــــ (1405ق). تلخیص المحصل. چاپ دوم. بیروت: دارالاضواء.
  41. ــــــــــــــ (1375). شرح الاشارات و التنبیهات. (ج2، 3). قم: نشر البلاغة.
  42. نوری، ملا‌علی (1366). تعلیقه بر تفسیر القرآن الکریم (چاپ شده به همراه تفسیر القرآن الکریم صدرالمتألهین). چاپ دوم. قم: انتشارات بیدار.