بررسی جایگاه مشهورات در حکمت عملی با محوریت سخنان ابن سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

سطح چهار حوزه علمیه قم

چکیده

باور حکمای مسلمان مانند فارابی و ابن‌سینا آن است که مشهورات به‌کار رفته در حکمت عملی، ریشه در واقعیت دارند و به همین دلیل در شمار مبادی حکمت عملی هستند. البته معنای این سخن آن نیست که همه این مشهورات بدیهی می‌باشند؛ زیرا مشهورات به صرف مشهور بودن، بداهت عقلی ندارند. ابن‌سینا در این باره می‌گوید مشهورات به‌کار رفته در حکمت عملی، اگرچه در فضای شهرت به اثبات نیاز ندارند، اما در فضای برهان نیازمند اثبات هستند و در شمار قضایای نظری می‌باشند. با لحاظ این دیدگاه، از یک‌سو به دست می‌آید که بهره‌گیری حکمت عملی از مشهورات متفاوت با بهره‌گیری دانش کلام از این گزاره‌هاست؛ زیرا در حکمت عملی مشهوراتی به کار می‌روند که صادق باشند و اگر صدق آنها بدیهی نباشد، به کمک برهان اثبات می‌شوند. درحالی‌که دغدغه دانش کلام، به کارگیری مشهورات صادق نیست؛ چرا که متکلم به دنبال دفاع از دین با روش جدل و اقناع است. از سوی دیگر، به ‌دست می‌آید که دیدگاه محقق اصفهانی و آیت‌الله عابدی شاهرودی درباره اینکه فضای حکمت عملی از دید بوعلی مشهورات است و نه یقینیات، با اندیشه ابن‌سینا سازگاری ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of the Status of Generally-Accepted Premises in Practical Philosophy in the Light of Ibn Sina’s Words

نویسنده [English]

  • mohammad ali noori
A student of 4th grade of seminary school, Qom
چکیده [English]

Muslim philosophers such as Ibn Sina (Avicenna) and  Farabi hold that the generally-accepted premises of practical philosophy have their roots in reality and they are thus counted as the principles of that branch of philosophy. This, however, does not mean that all generally-accepted premises are evident, because their mere acceptance does not imply that they should rationally be accepted. The generally-accepted premises in the practical philosophy, Ibn Sina  argues, are not in need of demonstration for their celebration; nonetheless, they are to be vindicated when used as proofs been reckoned as theoretical propositions. Accordingly, making use of generally-accepted premises in practical philosophy is different from that in theology.
    In practical philosophy, we may use generally-accepted premises which are true, and their truth if not evident might be vindicated by proofs. This is while our concern in theology is not to make use of true generally-accepted premises, since a theologian seeks to defend religion through polemics and convincing methods, as well. It comes out that Muhaqeq Isfahani and Ayatullah Abedi Shahrudi’s ideas that Ibn Sina ’s practical philosophy depends on generally-accepted premises, rather than the certain ones, are not compatible with Avicenna’s thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • practical philosophy
  • generally-accepted premises
  • the principles of discursive knowledge
  • certain premises
  • Ibn Sina
  1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1375). الاشارات و التنبیهات (ج1). قم: نشر البلاغة.
  2. ــــــــــــــ (1313). رسائل اخری. تهران: بی‌نا.
  3. ــــــــــــــ (1404ق الف). الشفاء، «الالهیات». مراجعه ابراهیم مدکور. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  4. ــــــــــــــ (1404ق ب). الشفاء، «الطبیعیات: النفس». مراجعه ابراهیم مدکور. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  5. ــــــــــــــ (1404ق ج). الشفاء، «المنطق: البرهان». مراجعه ابراهیم مدکور. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  6. ارسطو (1378). منطق ارسطو (ارگانون). ترجمه میر شمس‌الدین ادیب سلطانی. تهران: انتشارات نگاه.
  7. اصفهانی، ‌محمدحسین (1429ق). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة (5 جلد).‌ بیروت: مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث.
  8. حائری یزدی، مهدی (1384). کاوش‌های عقل عملی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  9. طباطبایی، محمدحسین (1411ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج5). بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  10. نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (1375). اساس الاقتباس. تصحیح عبدالله انوار. تهران: نشر مرکز.
  11. عابدی شاهرودی، علی (1395). قانون اخلاق بر پایه نقد عقل به عقل. تدوین سید حمیدرضا حسنی. قم: انتشارات کتاب طه.
  12. فارابی، محمدبن‌محمد (1413ق). الاعمال الفلسفیة. تحقیق جعفر آل‌یاسین. بیروت: دارالمناهل.
  13. ــــــــــــــــــــ (1408ق). المنطقیات. تحقیق و مقدمه محمدتقی دانش‌پژوه. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  14. ــــــــــــــــــــ (بی‌تا). المجموع. مصر: بی‌نا.
  15. مطهری، مرتضی (1377). مجموعه آثار (ج6). پاورقی اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: انتشارات صدرا.