تصحیح و تعلیق نسخه خطی «رسالة فی نفی الهیولی» تألیف سید ماجد حسینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه قم

چکیده

اعتقاد به وجود هیولی به‌عنوان جوهری که هیچ فعلیتی جز قوه‌ محض بودن ندارد، از زمان ارسطو تاکنون یکی از مسائل مهم فلسفی به‌شمار می‌رود. در میان فلاسفه اسلامی، مشائین آن را پذیرفته و بر براهین مثبته آن افزوده‌اند. اما برخی ادله‌ اثبات آن را غیر تام دانسته و اساساً وجود چنین جوهر بی‌فعلیتی را محال دانسته‌اند. در میان فلاسفه، رواقیون، شیخ اشراق، فخر رازی، خواجه نصیر طوسی، حکیم الهی قمشه‌ای، شهید آیت‌الله مطهری، شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی، آیت‌الله مصباح یزدی و آیت‌الله فیاضی از جمله حکمایی هستند که منکر وجود هیولی شده‌اند. در این میان، یکی از حکمای قرن 12ق، به نام سید ماجد حسینی کاشانی رساله‌ای موجز در نفی و ابطال هیولی نگاشته و در آن، پس از بیان ادله گوناگون اثبات هیولی، به رد آن ادله پرداخته و یک بخش از رساله‌اش را نیز به اقامه برهان بر ابطال وجود هیولی اختصاص داده است.
در این مقاله متن نسخه خطیِ رساله مذکور، تحقیق و تصحیح شده و همراه با پاره‌ای از توضیحات و حواشی، عیناً درج شده است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Correction of and Comments on the Manuscript of Risaltun Fi Nafye al-Hayula Author seyed Majed Huseini

نویسندگان [English]

  • habiballah daneshshahraki 1
  • abolfazl nazari 2
1 An assistant professor and faculty member at Qom University
2 A PhD. student of philosophy at Qom University
چکیده [English]

The belief in Hyle as a substance of no actuality but pure potentia has been one of the controversial issues of philosophy since Aristotle. From among Muslim philosophers, the Peripatetics have embraced it and added to the arguments for it. Some philosophers, however, considered those arguments invalid, because essentially the very concept of a substance of no actuality at all is absurd. Stoics, Suhrawardi the Master of Illumination, Fakhr al-Din al-Razi, Khwaja Nasir al-Din al-Tusi, Hakim Ilahi Qomsheii, Shahid Mutahhari, Shahid Sayyid Mustafa Khomeini, Ayatullah Misbah Yazdi, and Ayatullah Fayyazi are among those who have denied the existence of Hyle.
    In his Risaltun Fi Nafye al-Hayula (A Treatise on the Rejection of Hyle), Sayyid Majid Hosseini Kashani, a philosopher of 12th century A. H., has proposed the arguments for Hyle and then went on to reject them all. He has also specified a part of his treatise to constitute a proof to totally deny the existence of Hyle.
   In this essay, the authors have corrected and researched the text of the mentioned manuscript providing it with comments in the margin .

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Hyle
  • pure potentiality
  • potentia and actus
  • prime matter
  • manuscript
  • Sayyid Majid
  1. قرآن کریم.

    1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1363).المبدأ و المعاد. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
    2. ــــــــــــــــــــــــ (1404ق). الشفاء، «الالهیات». تصحیح سعید زاید. قم: مکتبة آیة الله مرعشی.
    3. ابن‌کمونه (1402ق). الجدید فی الحکمة. تحقیق الکبیسی. بغداد: جامعة البغداد.
    4. ابن‌منظور (1414ق). لسان العرب (ج13). بیروت: دار الصادر.
    5. امین، سیدمحسن (1421ق). اعیان الشیعه (ج6). تحقیق سیدمحسن امین. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
    6. تبریزی، رجب‌علی (1386). الاصل الاصیل. تهران: انجمن آثار و مواخر فرهنگی.
    7. تبریزیان الحسون، فارس (1376). شرح فقرة من دعاء عرفة. دو فصلنامه میقات حج، 2 (3)، ص43-62.
    8. فخررازی، محمد بن عمر (1411ق). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات. (ج2) چاپ دوم. قم: بیدار.
    9. رازی تهرانی، قوام‌الدین محمد (1378). دو رساله فلسفى عین الحکمة و تعلیقات. تصحیح و تعلیق علی اوجبی. تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    10. چارلز کاپلستون، فردریک (1388). تاریخ فلسفه. (ج1). ترجمه سیدجلال‌الدین مجتبوی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    11. حسینی اشکوری، احمد (1371). فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی (ج16). قم: مکتبة آیةالله المرعشی النجفی.
    12. حلی، حسن‌بن‌یوسف (1417ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تحقیق علامه حسن‌زاده آملی، چاپ هفتم. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    13. خمینی، سید مصطفی (1376). تفسیر القرآن الکریم (ج5). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
    14. سهروردی، شهاب‌الدین (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح و تحقیق هانری کربن. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    15. 15. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1382).شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفا (ج2). تصحیح و تحقیق نجف‌قلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    16. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (ج5). بیروت: داراحیاء التراث.
    17. ضرابی، عبدالرحیم (1378). تاریخ کاشان. به کوشش ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
    18. طباطبایی، سید محمدحسین (1372). اصول فلسفه و روش رئالیسم (ج4). شرح مرتضی مطهری، تهران: انتشارات صدرا.
    19. ـــــــــــــــــــــــــــ (1417ق). نهایة الحکمة (ج1،2). تصحیح عباسعلی زارعی سبزواری. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    20. طهرانی، محمد محسن (1372).طبقات أعلام الشیعة (ج6). تصحیح علی‌نقی منزوی. تهران: دانشگاه تهران.
    21. ــــــــــــــــــــــ (1408ق). الذریعه. (ج2). قم: اسماعیلیان.
    22. فیاضی، غلامرضا (1385). علم النفس فلسفی. قم: مؤسسه آموزشی امام خمینی(ره).
    23. 23. قزوینی، عبدالنبی (1407ق). تتمیم امل الآمل. تحقیق سید احمد حسینی. قم: مکتبة آیةالله المرعشی النجفی.
    24. قوام صفری، مهدی (1387). نظریه صورت در فلسفه ارسطو. چاپ دوم. تهران: نشر حکمت.
    25. کاتبی، نجم‌الدین علی (1353). حکمة العین و شرحه. تصحیح جعفر زاهدی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
    26. کاشانی، حبیب‌اللَّه (1394). لباب الألقاب فی ألقاب الأطیاب. تحقیق نزار حسن. قم: مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه.
    27. مصباح یزدی، محمدتقی (1383). آموزش فلسفه. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
    28. ـــــــــــــــــــــــ (1411ق).المنهج الجدید فی تعلیم الفلسفه (ج2). بیروت: دارالتعارف.
    29. مروی، محمدکاظم (1364). عالم آرای نادری. (ج۳). تصحیح محمدامین ریاحی، [بی‌جا]: [بی‌نا].
    30. مطهری، مرتضی (1373). شرح منظومه. تهران: انتشارات صدرا.
    31. ــــــــــــــــ (1368). شرح اصول فلسفه و روش رئالیسم (ج3،4). چاپ چهارم. تهران: انتشارات صدرا.
    32. نظری، ابوالفضل (1393). تبیین فلسفی مسئله حرکت در مجردات (پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی). قم: دانشگاه قم، دانشکده الهیات.