تبیین و بررسی نظریة اخلاق باور با تأکید بر آموزه‌های قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

2 دانشجوی دکتری مبانی نظری اسلام دانشگاه تهران

چکیده

«ویلیام کلیفورد» نظریه‌ای را با نام «اخلاقِ باور» مطرح کرد و در ضمن آن مدعی شد که هر کس باوری را بدون قرینه و شاهد بپذیرد، مرتکب خطای اخلاقی شده است. او در این نظریه، دین‌داران را متهم به بی‌اخلاقی کرده و انتخاب آنها را بدون قرینه و شاهد و در نتیجه، غیرآگاهانه دانسته است. دیدگاه او با انتقادات مختلفی از سوی اندیشمندان مختلف، از جمله «ویلیام جیمز» مواجه شد. بی‌دلیل بودن، تعمیم نابه‌جا و افراطی، عدم توجه به ابعاد مختلف انسان و ... از جمله مهمترین اشکالات وارده به این نظریه هستند.
در این مقاله، دیدگاه کلیفورد را پس از تبیین و بررسی فلسفی، با آموزه‌های قرآنی مقایسه کرده‌ایم و توضیح داده‌ایم که اگر ایمان در یک مکتب یا از سوی یک شخص مبتنی بر فهم و استدلال باشد ـ چنان‌که در مکتب اسلام و از سوی بسیاری از مسلمانان چنین است ـ ادعای کلیفورد نادرست خواهد بود. به عبارت دیگر، حتی اگر بعضی عقایدِ برخی دین‌داران از مصادیق ادعای کلیفورد باشند و بی‌اخلاقی تلقی شوند، ایمان و عقاید بسیاری از مسلمانان مبتنی بر شواهد و ادله محکم و متقن هستند و اخلاقی به‌شمار می‌روند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Examination of the Ethics of Belief highlighting the Qur'anic Doctrines

نویسندگان [English]

  • Ahmad Saeidi 1
  • Ali Ghanbarian 2
  • Moslem Ahmadi 2
1 An assistant professor and faculty member at al-Mustafa International University
2 A PhD. student of the theoretical principles of Islam at Tehran University
چکیده [English]

In his theory of "the Ethics of Belief", William K. Clifford has gone to hold that anyone who believes something without enough supporting evidence has committed a moral fault. In this theory, Clifford has leveled the accusation of immorality against the religious people for their choice is not supported by enough evidence thus unknowingly. His theory came under various criticisms by many thinkers such as William James. The main objections leveled at this theory are: that it is not well-founded, that it is unduly and excessively generalized, that it has failed to consider all dimensions of human character, and the like.
    In what follows, the authors have first explained and studied Clifford's theory, and then compared it to the teachings of the Qur'an. They have clarified that if the faith in a school or in a person is based on reasoning and understanding -as it is so in Islam and with many Muslims-, then Clifford theory will not be correct. Granted, as it were, Clifford's claim applied on some beliefs of some religious people considered thus immoral, the faith and doctrines of many Muslims rest on enough and strong evidence and reasoning, so they are morally right

کلیدواژه‌ها [English]

  • ethics
  • belief
  • Clifford
  • faith
  • rationality
  1. قرآن کریم

    1. اکبری، رضا (1386).ایمان‌گروی (نظریات کرکگور، ویتگنشتاین و پلانتینگا). چاپ دوم. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    2. بیشاپ، جان و ریچارد ایمزبری (1394). ایمان و ایمان‌گرایی. ترجمه مریم خدادادی. تهران: نشر ققنوس.
    3. پلانتینجا، آلوین (1381). عقل و ایمان.ترجمه بهناز صفری. قم: اشراق.
    4. تمیمى آمدى، عبدالواحدبن‌محمد (1366). تصنیف غررالحکم و دررالکلم. مصحِّح مصطفى درایتى. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علیمه قم، دفتر انتشارات.
    5. جوادپور، غلام‌حسین و علی‌رضا قائمی‌نیا (1390). تبیین و نقد اخلاق باور از منظر کلیفورد. پژوهش‌های اخلاقی. 2 (4).
    6. عسگری یزدی، علی و علی قنبریان (1396). چرا نگاه نتیجه‌گرایانه به فعل مستلزم سلب عنوان اخلاقی از آن نخواهد شد؟. ماهنامۀ علمی ـ پژوهشی قبسات 22 (4) ، ص79ـ102.
    7. فخر رازى (1384). شرح الإشارات و التنبیهات (ج2).  مقدمه و تصحیح دکتر نجف‏زاده. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ‏
    8. کلیفورد، ویلیام کینگدن (1395). اخلاق باور.ترجمه و تعلیقات علی قنبریان با مقدمه علی عسگری یزدی. تهران: نشر درخت زندگی.
    9. کلینى، محمدبن‌یعقوب (1407ق). الکافی. مصحِّح على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى. چاپ چهارم. تهران: نشر دارالکتب الاسلامیة.
    10. کنی، آنتونی(1380). هنر خردورزی. ترجم اعظم پویا، نقد و نظر، 8 (3و4).
    11. لیثى واسطى، على‌بن‌محمد (1376). عیون الحکم و المواعظ. مصحِّح حسین حسنى بیرجندى، قم: دارالحدیث.
    12. ‏مطهری، مرتضی (1388). مجموعه آثار (ج28). تهران: صدرا.

    13. مولوى، جلال‌الدین محمد بلخى (1373). مثنوى معنوى. تحقیق و تصحیح توفیق سبحانى. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.

    1. Amesbury, Richard. (2007). The Virtues of Belief: Toward a Non-Evidentialist Ethics of Belief-Formation, Int J Relig.
    2. Clifford, William Kingdom. (1901).  Lectures and Essays, NewYork, The Macmillan Company.
    3. ---------------------------------.  (1886). In L. Stephen & F. Pollock (Eds.), Lectures and essays (2nd ed.). London: Macmillan.
    4. James, williame. (1986). "the will to Believe", philosophy of Religion, louis p.pajman (ed) wadsworth.
    5. Plantinga,Alvin. (1983). faith and rationality, University of Notre Dame press.
    6. Rice, H. & George, C. (2006). Fatal smuggling trial halted after Washington takes ill. Houston Chronicle, 6 December.
    7. Tertullian, On Prescription Against Heretics and On the Flesh of Christ, Trans. Peter Holmes, in Alexander Roberts and James Donaldson (eds.), The Ante _Nicene Fathers, Volume III, Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing Company, 1951.
    8. https://www.amazon.com.