نسبت نفس و مزاج در فلسفه اسلامی و فلسفه ذهن

یوسفی, محمد تقی; مهدوی, منصور

نسبت نفس و مزاج در فلسفه اسلامی و فلسفه ذهن

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

² دکترای رشته فلسفه اسلامی

چکیده

نفس و مباحث مربوط به آن از مهم‌ترین مباحث فلسفه و البته ارزشمندترین آنها به‌شمار می‌رود. ازاین‌رو بررسی نفس و یافتن نسبت آن با مزاج بسیار مهم و پر اهمیت است. به‌علاوه اینکه امروزه با ظهور فلسفه ذهن، مباحث نفس و بدن اهمیتی دو چندان پیدا کرده است.
به‌لحاظ تبارشناسی بحث، بنیان باور به مزاج را می‌توان بر اساس طبیعیات قدیم و تفکر مشاء بررسی کرده و آن را در سنت فلسفی اسلامی پیگیری نمود. البته دوگانگی نفس و مزاج در چنین سنتی با ادله فراوانی قابل اثبات است. بر این اساس عموم فیلسوفان مسلمان، نفس و مزاج را دو امر جدا از هم تلقی می‌کنند. این در حالی است که بحث مزاج با وجود فیزیکی بودن ماهیتش، در فلسفه ذهن که خود رویکرد فیزیکالیستی دارد مورد بحث قرار نگرفته است. البته شاید این عدم توجه به‌خاطر تفاوت ماهیت طب قدیم و طب جدید باشد که موضوع به حاشیه رانده شده است؛ به‌گونه‌ای‌که در فیزیک جدید خبری از آن نیست. ازاین‌رو نفس‌شناسی آنها متفاوت شده و بحث مزاج پوشیده مانده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فلسفه

عنوان مقاله [English]

The Relation between Soul and Temperament in the Islamic Philosophy and the Philosophy of Mind

نویسندگان [English]

Mhammad Taqi Yosofi ¹
mansoor mahdavi ²

¹ A Ph D. of Islamic philosophy at Baqir al-Ulum University

² A Ph D. student of philosophy at Baqir al-Ulum University

چکیده [English]

Mind and discussions about it are the most significant and valuable ones in philosophy. Hence and due to the emergence of philosophy of mind, the study of mind and its relation to mental temperament are very important.
As the genealogy of this study, the belief in man’s temperament might be traced back to ancient physics and peripatetic philosophy, thus can be studied in the tradition of Islamic philosophy, too. In such a tradition, however, the mind-temperament dualism might be vindicated through many arguments. Accordingly, all Muslim philosophers have regarded mind and temperament two separate issues. Nonetheless, despite its nature of study that concerns physics, the study of temperament has not been proposed for discussion in the philosophy of mind, and yet somehow, it has an approach of physicalism. This negligence might be due to the difference of nature between ancient and modern medicine that marginalized the issue. Consequently, the question of temperament cannot be found in modern physics, thus their psychology went different.

کلیدواژه‌ها [English]

Temperament
Body
soul
soul-temperament relation
Mind

مراجع

ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1371). المباحثات‏. توضیح، مقدمه و تحقیق از محسن بیدارفر. قم: انتشارات بیدار.
ــــــــــــــــــــــ (1404ق). التعلیقات‏، تحقیق از عبدالرحمن بدوى‏. بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی‏.
ــــــــــــــــــــــ (1404ق الف). الشفا (طبیعیات) (ج2). تصحیح سعید زاید. قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
ــــــــــــــــــــــ (1404ق ب). الشفا(الالهیّات). تصحیح سعید زاید. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ــــــــــــــــــــــ (1375ق). الشفاء (البرهان). تحقیق دکتر ابوالعلاء عفیفی. قاهره: المطبعة الامیریة.
ارسطو (1349). دربارۀ نفس. ترجمۀ علیمراد داودی.تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بهمنیاربن مرزبان (1375). التحصیل‏. تصحیح و تعلیق از استاد شهید مرتضى مطهرى. تهران: انتشارات دانشگاه تهران‏.
حاتمی، محمدرضا (1385). معمای روانشناسی. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
ریونزکرافت، ایان (1387). فلسفه ذهن. حسین شیخ رضایی. تهران: صراط.
سهروردی، شهاب‌الدین (1375). مجموعه مصنفات (ج4). به تصحیح و مقدمه هانری کربن و سیدحسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شهرزوری، شمس‌الدین(1383). رسائل الشجرة الالهیة فی علوم الحقایق الربانیة. مقدمه و تصحیح نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
شهرستانی، محمدبن‌عبدالکریم (1425ق). نهایة الاقدام فی علم الکلام. بیروت: دار الکتب العلمی العلمیة.
صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. تصحیح حامد ناجی اصفهانی. تهران: نشر حکمت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. تصحیح و تعلیق از سیدجلال‌الدین آشتیانى. چاپ سوم. ‏ مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. چاپ سوم. (ج‏3،8و9). بیروت: دار احیاءالتراث.
طباطبایی، محمدحسین، (1385). نهایة الحکمة (ج4). صححها و علق علیها. غلامرضا فیاضی، چاپ سوم، قم: انتشارات موسسه امام خمینی1.
عبودیت، عبدالرسول (1391). درآمدی به نظام حکمت صدرایی (ج3). تهران: سمت. مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1.
فخرالدین رازی، محمدبن‌عمر(1411ق). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات (ج2). قم: انتشارات بیدار.
فیاضی، غلامرضا (1389). علم النفس فلسفی. تدوین و تحقیق محمدتقی یوسفی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
کاپلستون، فردریک (1380). تاریخ فلسفه (ج4). غلامرضا اعوانی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی و سروش.
ــــــــــــــــــ (1380). تاریخ فلسفه (ج6). ترجمۀ اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر. تهران انتشارات علمی فرهنگی و سروش.
ــــــــــــــــــ (1375). تاریخ فلسفه (ج5). ترجمه امیرجلال‌الدین اعلم. چاپ سوم. تهران: انتشارات علمی فرهنگی و سروش.
ــــــــــــــــــ (1375). تاریخ فلسفه (ج1). ترجمه سیدجلال‌الدین مجتبوی، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی و سروش.
لوکری، ابوالعباس (1373). بیان الحق بضمان الصدق. مقدمه و تحقیق سیدابراهیم دیباجی. تهران: مؤسسه بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی.
مارتین، دیویس (1391). آشنایی با فلسفه تحلیلی فلسفه ذهن. ترجمه مهدی ذاکری. تهران: انتشارات حکمت.
مسلین، کیت (1388). درآمدی به فلسفه ذهن. ترجمه مهدی ذاکری. قم: پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی.
نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (1375). شرح الاشارات و التنبیهات (ج2). قم: نشر البلاغه.
1. _{Robert koons & Gorge bealer (2010). The Waning of Materialism. oxford.}
2. _{Jeagwon kim(2010). Philosophy 0f Mind. third edition. westview press}