تصادف داروینی و جهش ژنتیکی از نگاه فلسفه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصصی فلسفه دین مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

بی‌گمان، نظریه تکامل داروین از نظریه‌های علمی‌ای است که توانسته تأثیر شگرفی در حوزه‌های گوناگون دانش بشری بگذارد و در رشته‌های مختلفی از قبیل فلسفه دین و الهیات به بحث پردامنه‎ای تبدیل شود. این نظریه از مؤلفه‌های گوناگونی شکل یافته که فهم نادرست آن، در بسیاری از موارد به جدال‌های بیهوده منتهی شده ‌است؛ از جمله این مؤلفه‌ها می‌توان به «تصادف و شانس» اشاره کرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که برای این واژه‎ها (تصادف و شانس) معانی گوناگونی همچون «پدیده بی‌علت، پدیده مجهول‌العله و پدیده‌ برآمده از فاعل بی‌هدف» ارائه شده است و هر کس بر اساس یکی از این معانی به اظهار نظر پرداخته ‌است. به‎علاوه اینکه مؤلفه تصادف از سوی زیست‌شناسانی چون «داوکینز» بهانه‌ای برای انکار خداوند نیز قرار گرفته است.
در مقابل، فیلسوفان اسلامی بر اساس ارزیابی این سه معنا، تصادف زیستی به معنای دوم و سوم را ممکن دانسته و از نگاه فلسفی تبیین‌پذیر می‌دانند. اما بر این نکته پافشاری می‌کنند که پذیرش تصادف به این دو معنا هیچ‌گاه در مقابل خداباوری نیست. بنابراین می‌توان به جهانی دو سطحی باور داشت که خداوند در طول آن قرار دارد و رویدادهای تصادفی در عرض آن در حال شدن هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Darwinian Chance and the Genetic Mutation According to Islamic Philosophy

نویسنده [English]

  • sayyed fakhroddin tabatabaie
PhD. Philosophy of Religion, Imam Khomeini Education and Research Institute.
چکیده [English]

Nearly 150 years after the publication of "Origin of Species," "evolution theory" is still subject of extensive contemplations on part of thinkers in the areas of science and religion. Darwin's theory of evolution has the diverse components that misunderstanding of it has led in many cases to disputes in vain. Among these component is, Chances. Chances has a variety of meanings, like a phenomenon that has not cause, a phenomenon that has unclear cause and the phenomenon caused by blind and purposeless cause. In contrast, Islamic philosophers have assessed these three meanings and have accepted the second and third of these meaning. But Islamic philosophers emphasized that these meaning is not against of theism. As a result, declaring the fundamental components of the theory of evolution explainable, many philosophers see a congruence between theory of evolution, even with Dawkins genetically oriented account of it, and theism. Yet, they believe that Dawkins supra-biological assertions are not logical implications of the theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : the theory of evolution
  • Charles Darwin
  • Richard Dawkins
  • chance
  • biological
  • mutation
  • Islamic philosophy
  • atheism
  1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1404ق). الشفاء، «الطبیعیات» (ج1). قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
  2. ــــــــــــــــــــــ )1405ق). الشفاء، «الهیات». قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
  3. ایان باربور (1392). دین و علم. ترجمه پیروز فطورچی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  4. بهزاد، محمود (1361). داروینیسم و تکامل. چاپ نهم. تهران:‌ شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
  5. جوادی آملی، عبدالله (1389). رحیق مختوم در شرح اسفار اربعه ملاصدرا.(ج4،3،1). قم: نشر اسراء.
  6. ــــــــــــــــــ (1384). تبیین براهین اثبات خدا. قم: نشر اسراء.
  7. جین‌ریس و دیگران (1392). بیولوژی کمپبل. ترجمه خانه زیست‌شناسی. ویراست نهم. تهران: خانه زیست‌شناسی.
  8. چارلز رابرت داروین (1380). منشأ انواع. ترجمه دکتر نورالدین فرهیخته. انتشارات روز.
  9. رازی، فخرالدین (1382). شرح الاشارات و التنبیهات.(ج2). قم: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  10. ــــــــــــــ (1411ق). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات.(ج1). قم: انتشارات بیدار.
  11. رازی، قطب‌الدین (1375). المحاکمات بین شرحی الاشارات.(ج2). قم: نشر البلاغة.
  12. س.س و تیلور (1392). تاریخ فلسفه غرب «از آغاز تا افلاطون». ترجمه حسن فتحی.‌ تهران: انتشارات حکمت.‌
  13. سبزواری، ملاهادی (1369-1379). شرح المنظومه.(ج2). تهران: نشر ناب.
  14. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌‌ابراهیم (1410ق). الحکمة المتعالیة. بیروت(ج 2،3،5). داراحیاء التراث.
  15. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الحاشیة على الهیات الشفاء. قم: بیدار.
  16. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق). نهایة الحکمة. قم:‌ جامعه مدرسین حوزه علیمه قم،.موسسه نشر اسلامی.
  17. طوسى، خواجه نصیرالدین (1405ق). تلخیص المحصل. بیروت: دارالاضواء.
  18. لاهیجی، عبدالرزاق (1383). گوهر مراد. تهران: نشر سایه.
  19. لاهیجی، عبدالرزاق (فیاض) (بی‌تا). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام (ج1). اصفهان: انتشارات مهدوی.
  20. مارک ریدلی (1390). تکامل. ترجمه عبدالحسین وهاب‌زاده. مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد.
  21. مایر، ارنست (1388). چه چیزی زیست‌شناسی را بی‌همتا می‌سازد؟. ترجمه کاوه فیض‌الهی. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
  22. ـــــــــــــ (۲۰۰۱م). تکامل چیست. ترجمه سلامت رنجبر. آلمان: انتشارات فروغ و فرانسه: انتشارات خاوران.
  23. مصباح یزدی، محمدتقی (1379). آموزش فلسفه.(ج2). تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
  24. مطهری، مرتضی (1377). مجموعه آثار (ج1،6،7،13). قم: انتشارات صدرا.
      1. Bowler, Peter J. (2003). Evolution: The History of an Idea. University of California Press.
      2. Dawkins, Richard. (1986). The Blind Watchmaker. New York.
      3. ــــــــــــــ (2006). The God Delusion. London: Transworld Publishers.
      4. ــــــــــــــ (1976). The selfish gene. 2nd EdOxford University Press.
      5. ــــــــــــــ (1998). Darwin and Darwinism.first appeared in the British Edition of Microsoft(r) Encarta(r) Encyclopedia 98.
      6. McGrath, Alister E. (2004). Dawkins' God: Genes, Memes and the Meaning of Life. Oxford: Blackwell.