بررسی و تبیین نقش معرفت در حقیقت ایمان از منظر روایات اهل بیت علیهم السلام

ملک زاده, بهنام; فتحعلی, محمود

بررسی و تبیین نقش معرفت در حقیقت ایمان از منظر روایات اهل بیت علیهم السلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)

² موسسه امام خمینی (ره)

چکیده

حقیقت ایمان از آغاز مباحثات کلامی در فضای تفکر اسلامی مورد توجه بوده است. از میان عناصر مختلف مؤثر در حقیقت ایمان، عنصر معرفت بیش از هر امر دیگری مورد تأکید بوده است و به نسبت امور دیگر کمتر مورد مناقشه قرار گرفته است. در این پژوهش سعی شده است حقیقت ایمان از منظر روایات به‌ عنوان یکی از منابع اصلی معارف اسلامی بر اساس روش متناسب استنباط از متون دینی که از آن به «روش اجتهادی» تعبیر میشود، استخراج و سپس تحلیل شود. بر اساس بررسیهای انجام‏شده، میتوان معرفت دخیل در تحقق ایمان را به دو نوع تقسیم کرده، یکی را شرط آن و زمینه تحقق آن دانست که بالطبع از حقیقت ایمان خارج، ولی برای تحقق آن لازم است و دیگری را معرفتی مقوِّم و داخل در حقیقت ایمان دانست که همان معرفت قلبی و پذیرفته شده است. در این پژوهش نشان داده شده که دو گونه کاربرد برای معرفت در روایات وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فلسفه اسلامی

عنوان مقاله [English]

An Examination of the Role of Knowledge in the Reality of Faith from the point of the Traditions of the Ahl al-Bayt (a)

نویسندگان [English]

behnam malekzadeh ¹
mahmood fathali ²

¹ imam khomeini institution

² imam khomeini institution

چکیده [English]

In Islamic thought, from the very onset of theological discussions, the reality of faith was given careful consideration. From amongst the various factors that are influential in the reality of faith, knowledge has been emphasized more than any other. It has not been objected to as much as the other factors that play a role in the formation of faith. In this research article, an attempt has been made to discover and analyze the reality of faith from the point of the traditions of the Infallibles (a) that are one of the original sources of Islamic knowledge. What is more, the methodology of ‘ijtihad’ that is the method suitable to the extraction of Islamic teachings from religious texts. Based upon the examination that has been conducted, it is possible to say that the knowledge that is influential in the existence of faith can be divided into two categories. One is a condition for faith and paves the way for its genesis. Naturally, such knowledge falls outside of the reality of faith. However, it is necessary for it. The other type of knowledge is found within faith and this is the knowledge of the hearth. In this paper, an attempt has been made to show how the word ‘marifat’ (knowledge) has been used in these two manners in the traditions.

کلیدواژه‌ها [English]

: knowledge
knowledge of the hearth
faith
the condition of faith
the reality of faith

مراجع

قرآن کریم

* على‌بن‌‌حسین7 (1376). الصحیفةالسجادیة. قم: دفتر نشر الهادی.
1. ابن‌أبی‌الحدید، عبدالحمیدبن‌هبةالله (1404ق). شرح نهج‌البلاغة (ج1). قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی.
2. ابن‌اشعث، محمدبن‌محمد (بیتا). الجعفریات (الأشعثیات). تهران: مکتبة النینوی الحدیثة.
3. ابن‌بابویه، محمدبن‌على (1362). الخصال(ج1و2). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
4. ــــــــــــــــــــــ (1413ق). من لا یحضره الفقیه (ج2). چاپ دوم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى.
5. ــــــــــــــــــــــ (1403ق). معانی الأخبار. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى.
6. ــــــــــــــــــــــ (1398ق). التوحید. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
7. ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن‌على (1404ق). تحف العقول عن آل‌الرسول9. چاپ دوم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى.
8. ابن‌قولویه، جعفربن‌محمد (1356). کامل الزیارات. نجف اشرف: دار المرتضویة.
9. ابن‌هشام، عبدالله‌بن‌یوسف (بیتا). أوضح المسالک إلی ألفیة ابن مالک (ج3). تحقیق محمدمحییالدین عبدالحمید. بیروت: المکتبة العصریة.
10. اشعری، ابوالحسن (1424ق). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین (ج1). تحقیق نعیم زرزور. ]بیجا[: المکتبة العصریه.
11. اکبری، رضا (1386). ایمان گروی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
12. ایزوتسو، توشیهیکو (1389). مفهوم ایمان در کلام اسلامی. ترجمه زهرا پورسینا. ویراسته مصطفی ملکیان. تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما).
13. بدخشان، نعمت‌الله (1379). «حقیقت ایمان و لوازم آن از منظر علم کلام، قرآن و علی7»، اندیشه دینی، شماره 5و6، ص33-58.
14. برقى، احمدبن‌محمد (1371ق). المحاسن (ج1و2). چاپ دوم. قم: دار الکتب الإسلامیة.
15. تیلیخ، پل (1375). پویایی ایمان. ترجمه حسین نوروزی. تهران: حکمت.
16. جعفری، محمد و دیگران (1384). ایمان در سپهر ادیان. قم: صهبای یقین.
17. جوادی، محسن (1376). نظریه ایمان در عرصه کلام و قرآن. قم: معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.
18. حسینیان، حامد؛ حسنی، سیدعلی (1389). «حقیقت ایمان؛ بررسی ایمان در قرآن و نقد نظریه شبستری»، معرفت کلامی، شماره 2، ص35-62.
19. خادمی، عین‌الله؛ علیزاده، عبدالله (1388). «چیستی ایمان و مقولات مفهومی آن از دیدگاه فخررازی». ادیان و عرفان، شماره 1، ص69-92.
20. دیلمى، حسن‌بن‌محمد (1412ق). إرشاد القلوب إلى الصواب (ج1). قم: الشریف الرضی.
21. رضوی طوسی، سیدمجتبی (1390). ایمان در قرآن کریم؛ مفهوم و گونهها. تهران: دانشگاه امام صادق.
22. شریف الرضى، محمدبن‌حسین (1414ق). نهج‌البلاغة(للصبحی صالح). قم: هجرت.
23. شوشترى، محمدتقی (1376). بهج الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه (ج1). تهران: امیرکبیر.
24. طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن(ج18). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
25. عیاشى، محمدبن‌مسعود (1380ق). تفسیر العیّاشی(ج2). تهران: المطبعة العلمیة.
26. فیض کاشانى، محمدبن‌شاه‌مرتضی (1406ق). الوافی (ج4). اصفهان: کتابخانه امام أمیرالمؤمنین على.
27. قلی‌زاده، امرالله؛ جعفری، محمد (1393). «رابطه ایمان و معرفت از دیدگاه علامه طباطبایی؛ با محوریت تفسیر المیزان». معرفت، شماره 207، ص91-100.
28. قمى، علی‌بن‌ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی (ج1). چاپ سوم. قم: دارالکتاب.
29. کاکایی، قاسم (1387). «ماهیت ایمان از دیدگاه محمد غزالی». آینه معرفت، شماره 14، ص145-173.
30. کراجکى، محمدبنعلى (1353). معدن الجواهر و ریاضة الخواطر. چاپ دوم. تهران: المکتبة المرتضویة.
31. کلینى، محمدبن‌یعقوب (1407ق)، الکافی (ج1و2و8). تصحیح علیاکبر غفاری و محمد آخوندی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
32. مجلسى، محمدباقربن‌محمدتقی (1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ج97). چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
33. مصباح یزدی، محمدتقی (1389). اخلاق در قرآن (مشکات) (ج1). تحقیق محمدحسین اسکندری. چاپ سوم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مرکز انتشارات.
34. مغنیه، محمدجواد (1358). فی ظلال نهج البلاغه (ج1). چاپ سوم. بیروت: دارالعم للملایین.
35. مکارم شیرازی، ناصر (1375). پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغة (ج1). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
36. مکگراث، آلیستر (1387). مقدمهای بر تفکر نهضت اصلاح دینی. ترجمه بهروز حدادی. چاپ دوم. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
37. نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (1407ق). تجرید الاعتقاد. تحقیق حسینی جلالی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم؛ مرکز انتشارات.
38. ورام بن أبی‌فراس، مسعودبن‌عیسى (1410ق). تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام (ج2). قم: مکتبة فقیه.
39. هاشمى خویى، میرزا حبیب‌الله (1400ق)، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (ج1). سیدابراهیم میانجی. چاپ چهارم. تهران: مکتبة الإسلامیة.
40. یزدانپناه، سیدیدالله؛ رزمخواه، احمد (1390). «ماهیت ایمان از دیدگاه ابن‌عربی و کرکگور»، آینه معرفت، شماره 27، ص52-74.