«مراتب هستی» در حکمت مشاء و متعالیه با تأکید بر نگرش علامه خفری

عباس زاده جهرمی, محمد

«مراتب هستی» در حکمت مشاء و متعالیه با تأکید بر نگرش علامه خفری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

محمد عباس زاده جهرمی

استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه جهرم

چکیده

تبیین نحوه نگرش به وجود یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفه است. «مراتب هستی» بنا دارد تا گوشه‌ای از این مسئله مهم را روشن کند. نگاه مشاء به وجود، نگاهی کثرت‌گرایانه و مبتنی بر تباین موجودات است. هستی، طبق این نگاه مجموعه‌ای از موجودات خواهد بود که هیچ گونه اشتراکی با هم ندارند، لذا طرح مسئله مراتب هستی در این مکتب جایی ندارد. نظریه‌پردازان این مکتب، در این خصوص مراتب موجودات را به معنای اقسام و لایه‌های مختلف موجودات از قوی به ضعیف مطرح ساخته‌اند. علامه شمس‌الدین محمدبن‌احمد خفرى، از بزرگ فلاسفه و متکلمین سده دهم هجری، وجود را دارای دو معنای تحقق و منشأ انتزاع متحقق می‌داند که راه را برای نگرشی متفاوت با نگاه حکمت مشاء به هستی هموار کرده است. رساله وی تحت عنوان «مراتب وجود» این نگاه متفاوت را تبیین کرده است. ملاصدرا با طرح مبادی لازم در حکمت متعالیه، به خصوص تشکیک در وجود، نگرش به مسئله مراتب وجود را کامل کرده است

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فلسفه اسلامی

عنوان مقاله [English]

‘The Degrees of Existence’ in the Transcendent Wisdom and Peripatetic Philosophy with an Emphasis on the View of Allamah Khafri

نویسنده [English]

Mohammad Abbaszadeh Jahromi

Assistant professor and Faculty Member of the University of Jahrom

چکیده [English]

An explanation of the way one looks at existence is one of the most fundamental problems of philosophy. ‘The degrees of existence’ seeks to clarify a dimension of this important problem. The Peripatetic philosophers view existence as a multiplicity in which the various beings of the universe are completely different from one another. According to this viewpoint, existence is a collection of beings that share nothing in common with one another. Therefore, the presentation of ‘the degrees of existence’ is meaningless in this philosophical school of thought. Theorists in this school of thought have said that ‘the levels of beings’ imply a series of varying categories of beings that are either strong or weak in their existence. Allamah Shams al-Din bin Ahmad al-Khafri, a great philosopher and theologian of the tenth century A.H., believed that existence possessed two meanings, i.e. ‘being’ and ‘the source from which being is abstracted’. This paved the way for a new outlook towards existence that was distinct from that of the Peripatetic philosophers. His treatise that was entitled, ‘the Levels of Existence,’ has elucidated this theory. Following this, in his Transcendent Wisdom, Mulla Sadra presented vital philosophical premises such as ‘gradation in existence’ that helped perfect the idea of the ‘levels and degrees of existence.

کلیدواژه‌ها [English]

the degrees of beings
the degrees of existence
peripatetic philosophy
Transcendent Wisdom
Allamah Khafri

مراجع

ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1376). الالهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.

ــــــــــــــــــــــــ (1371). المباحثات. تحقیق محسن بیدارفر. قم: بیدار.

ــــــــــــــــــــــــ (1404ق ب). التعلیقات. تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.

ــــــــــــــــــــــــ (1404ق الف). الشفاء. به تحقیق سعید زاید و دیگران. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.

ــــــــــــــــــــــــ (1379). النجاه من الغرق فی البحر الضلالات. مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

بهمنیار بن‌مرزبان (بی‌تا). مراتب الموجودات. ]بی‌جا: بی‌نا[.

ــــــــــــــــــــــــ (1375). التحصیل. تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

جامی، عبدالرحمن‌بن‌احمد (1385). الدرة الفاخرة. به اهتمام نیکولاهیر و على موسوى بهبهانى. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.

جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم(ج1). تدوین و تنظیم حمید پارسانیا. چاپ سوم. قم: مرکز نشر اسراء.

جمعی از نویسندگان (1363). دومین یادنامه علامه طباطبائی. تهران: مؤسسه مطالعاتی و تحقیقات فرهنگی.

خفری، شمس‌الدین محمدبن‌احمد (1390). ستع رسائل فی اثبات واجب الوجود بالذات و فی الهیات. تحقیق و تعلیق فیروزه ساعتچیان. مقدمه رودیگر آرنسن. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1396). مجموعه رسائل علوم عقلی علامه شمس‌الدین محمدبن‌احمد خفری(ج1). به کوشش محمد برکت. شیراز: بنیاد فارس شناسی.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). مراتب وجود. ]بی‌جا: بی‌نا[.

رضائی، مرتضی (1392)، «تشکیک وجود صدرایى و تطبیق اجمالى آن بر وحدت شخصى وجود»، معرفت فلسفی، شماره 41، ص39-61.

سبزواری، هادی‌بن‌مهدی (1380). شرح المنظومه(ج2). تصحیح و تعلیق حسن حسن زاده آملی. تحقیق مسعود طالبی. چاپ دوم. تهران: نشر ناب.

ـــــــــــــــــــ (1383). اسرار الحکم. مقدمه استاد صدوقى و تصحیح کریم فیضی. قم: مطبوعات دینی.

صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1389). مجموعه رسائل فلسفی (ج1و4).باشراف محمد خامنه‌ای. تصحیح، تحقیق و مقدمه محمدیوسف ثانی و حامد ناجی اصفهانی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

ـــــــــــــــــــــــــ (1386). مفاتیح الغیب(ج1). باشراف سیدمحمد خامنه‌ای. تصحیح تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

ـــــــــــــــــــــــــ (1383). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج1). باشراف سیدمحمد خامنه‌ای. تصحیح و تعلیق غلامرضا اعوانی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

ـــــــــــــــــــــــــ (1382). الحاشیة على الهیات الشفاء (ج2). باشراف سیدمحمد خامنه‌ای. تصحیح تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

ـــــــــــــــــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. تحقیق و تصحیح از حامد ناجى اصفهانی. تهران: حکمت.

ـــــــــــــــــــــــــ (1368). الحکمة المتعالیة فی اسفار الاربعه العقلیه (مشهور به اسفار) (ج1و6). قم: مکتبة المصطفوی.

ـــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیة. تصحیح و تعلیق جلال‌الدین آشتیانی. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.

ـــــــــــــــــــــــــ (1302ق). مجموعه الرسائل التسعه. تهران: ]بی‌نا[.

فارابی، محمدبن‌محمد (1405ق).فصول منتزعه. تصحیح و تعلیق فوزى نجار. چاپ دوم. تهران: المکتبة الزهراء3.

ـــــــــــــــ (1995م). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. مقدمه و شرح و تعلیق على بو ملحم. بیروت: مکتبة الهلال.

ـــــــــــــــ (1996م). کتاب السیاسة المدنیة. مقدمه و شرح على بو ملحم‏. بیروت: مکتبة الهلال.

عباس‌زاده جهرمی، محمد؛ فیاضی، غلامرضا (1393). «بساطت وجود در حکمت متعالیه و مشاء». حکمت اسراء، شماره 22، ص5-26.

کاکایی، قاسم (1375). «آشنایی با مکتب شیراز: محقق خفری». خردنامه صدرا. شماره4، ص71-79.

طباطبائی، سیدمحمدحسین (1416ق). بدایة الحکمة. چاپ سیزدهم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، موسسه نشر اسلامی.

ــــــــــــــــــــــــــ (1422ق). نهایة الحکمة. تصحیح و تعلیق عباس علی زارعی سبزواری. چاپ شانزدهم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، موسسه نشر اسلامی.

مصباح یزدی، محمدتقی (1372). آموزش فلسفه(ج1). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

مطهری، مرتضی (1387). مجموعه آثار(ج9).. تهران: صدرا.

نراقی، مهدی‌بن‌ابی‌ذر (1380). شرح الالهیات من کتاب الشفاء (ج1). قم: کنگره بزرگداشت محققان نراقى.

واعظ جوادی، اسماعیل (1356). «رساله مراتب الموجودات بهمنیار بن مرزبان». جاویدان خرد، سال 3، شماره 2، ص56-73.