خفری و براهین خداشناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

چکیده

این نوشتار، نخست نگاهی زودگذر دارد به منابع مختلفی که در شرق و غرب عالم از قدیم‏الایام تا کنون برای اثبات واجب‏الوجود مطرح بوده است. در عالم اسلام، سه منهج پذیرفته شده است: منهج حکمای الهی، منهج متکلمان و منهج حکمای طبیعی. سعی حکمای الهی بر این بوده است که حتی‌الامکان از مقدمات برهان بکاهند. اینان از زمان ابن‌سینا، منهج خود را «منهج صدیقین» نامیده‌اند. آشتیانی نوزده تقریر برای آن برشمرده است و اگر تقریر علامه طباطبائی را بر آن بیفزاییم، در این منهج با بیست تقریر مواجه‏ایم. یکی از کسانی که در این میدان مَرکب اندیشه را به جولان درآورده، علامه خفری است. او پس از ذکر برهان خواجه که در تجرید آمده، در حواشی خود، چهار تقریر برای آن ذکر کرده، سپس به منظور عرضه بر محافل اهل بحث، دو برهان جدید را با حذف تسلسل از مقدمات اقامه‌ نموده، سپس برهان دوم را با دو عبارت دیگر تقریر کرده و برهان دوم را درخور طریقه صدیقین شمرده است. صدرالمتألهین که گاهی خفری را یکی از فضلای فارس و گاهی او را علامه لقب داده، هم به دو برهان وی و هم به دو بیان نوآورانه وی ایراد گرفته است. نوشتار حاضر در دفاع از دیدگاه خفری تحریر شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Khafri and Arguments for the Existence of God

نویسنده [English]

  • Ahmad Beheshti
Professor of Higher Learning in the Islamic Seminary of Qom and Faculty Member of the University of Tehran.
چکیده [English]

The first part of this paper takes a cursory glance at the various arguments for the existence of God that can be found in the works of the scholars of the East and the West from times immemorial. In the Islamic world, three approaches [to prove God] were generally accepted. These were the approach of the philosophers, the approach of the theologians and that of the physicists. The philosophers tried their utmost to keep the premises of their arguments for the existence of God to a minimum. Also, from the time of Ibn Sina, they called the manner of their argument, ‘the Argument of the Veracious.’ The late Ashtiyani mentions nineteen versions of this type of argument If we add to these the version of Allamah Tabatabai, then the number of versions of the argument of the Veracious’ would extend to twenty. One of the scholars who actively pursued this problem was Allamah Khafri. After mentioning the argument of Khwajah Nasir al-Din Tusi in the Tajrid al-Itiqad, he mentions four versions of the same in his footnotes to this book. Following this, he also presents two new arguments in which there is no reference to the impossibility of an infinite regress of causes. Then, he states the second argument in two other ways. What is more, he considers this a version of the Argument of the Veracious. Mulla Sadra, who sometimes remembers Khafri as ‘one of the Persian sages’ and at other times as an ‘Allamah’ (a very learned man), objected to the two arguments of Khafri as well as the two innovative explanations of this sage. In this paper, we hope to defend Khafri from these objections.
      

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • Sadr al-Din Shirazi
  • Nasir al-Din Tousi
  • Khafri
  • Argument of the Veracious
  • vicious circle
  • infinite regress
  1. * قرآن کریم

    * نهج البلاغه

    1. آشتیانی، مهدی (1352). تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزواری. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی (شعبه تهران).
    2. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1394). الالهیات من کتاب الشفاء. تصحیح حسن‌زاده. قم: موسسه بوستان کتاب قم.
    3. ـــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الالهیات من الشفاء مع تعلیقات صدرالمتألهین. قم: بیدار.
    4. بهشتی، احمد (1392). هستی و علل آن. چاپ چهارم. قم: موسسه بوستان کتاب قم.
    5. خفری محمدبن‌احمد (1378). الحاشیة علی حاشیة الخفری علی شرح التجرید. تصحیح رضا استادی. ]قم[: مؤتمر المحقق الخوانساری.
    6. سبزواری، هادی‌بن‌مهدی (1348). شرح غرر الفرائد. تصحیح مهدی محقق و ایزوتسو. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، دانشگاه مک گیل(شعبه تهران).
    7. سهروردی، یحیی‌بن‌حبش (1380). مجموع مصنفات شیخ اشراق(ج1). تصحیح هانری کربن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    8. شیرازی، محمد (1405ق). شرح منظومة السبزواری. بیروت: مؤسسه دارالوفاء.
    9. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1346). الشواهد الربوبیة. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
    10. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1386ق). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة ‌الأربعة. قم: مکتبة المصطفوی.
    11. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الأربعة (ج1). قم: مکتبة المصطفوی.
    12. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الأربعة(ج3). تهران: شرکت دارالمعارف الإسلامیه.
    13. طباطبائی، محمدحسین (1362). نهایة الحکمة. به کوشش عبدالله نورانی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    14. علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف (بی‌تا). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: مکتبة المصطفوی.
    15. فخر رازی، محمدبن‌عمر (1407ق). المطالب العالیة(ج2). بیروت: دارالکتاب العربی.
    16. محمدرضایی، محمد (1396). نواندیشی و احیاگری دینی. قم: موسسه بوستان کتاب قم.
    17. مطهری، مرتضی (1370). اصول فلسفه و روش رئالیسم (ج5). تهران: صدرا
    18. ـــــــــــــــ (1350). علل گرایش به مادیگری. مشهد: طوس.