حقوق طبیعی بشر (اشتراکات و امتیازات)

طالبی, محمد حسین

حقوق طبیعی بشر (اشتراکات و امتیازات)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

محمد حسین طالبی

دانشیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

فیلسوفان حقوق تا نیمه قرن بیستم، حقوق بشر را با نام «حقوق طبیعی بشر» معرفی میکردهاند و بنابراین حقوق بشر امروزی، همان حقوق طبیعی بشر است. روش تحقیق در این نگارش، کتابخانهای است و از دو شیوه استقرایی و عقلی در آن پیروی شده است. اهمیت ویژه این حقوق در زندگی مردم سبب شد این نگارش آنها را با حقوق غیرطبیعی بشر مقایسه کند و نتیجه این مقایسه را در دو گفتار مستقل شرح دهد.
حقوق طبیعی و غیرطبیعی بشر، هشت وجه اشتراک دارند که مهم‏ترین آنها عبارت‏اند از:
الف) هر دو به معنای شایستگی هستند؛ یکی شایستگی طبیعی و دیگری غیرطبیعی. ب) حقوق طبیعی و غیرطبیعی بشر هر دو هدفمند هستند. ج) حقها، چه طبیعی و چه غیرطبیعی، همواره برای بشر کمالی را به ارمغان میآورند.
همچنین، امتیازهای حقوق طبیعی بشر را ـ که در حقوق غیرطبیعی وجود ندارند ـ می‏توان در شاکله گزارههای زیر بیان کرد: الف) این حقها همگی طبیعی (ذاتی) هستند. ب) حقوق طبیعی همگی ثابت (تغییرناپذیر)ند. ج) حقهای طبیعی برهان‌پذیرند. د‍) آنها فراگیر، فرامکان و فرازمان هستند. هـ) این حقها همگی واجب‏الاستیفایند. و) همه آنها پیش از وضع، وجود دارند. ز) حقوق طبیعی، مرجع قانونگذاری بوده، به همین دلیل، از حقوق غیرطبیعی مهم‌ترند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فلسفه سیاسی

عنوان مقاله [English]

The Natural Rights of Man

نویسنده [English]

Mohammad Hossein Talebi

Associate professor and faculty member of research institute of Hawzah and university.

چکیده [English]

اهمیت ویژه حقوق (طبیعی) بشر در زمان حاضر نگارنده را برآن داشت تا آنها را با دیگر حقوق آدمیان مقایسه کرده و وجوه اشتراک آنها و وجوه امتیاز حقوق طبیعی بشر را در شاکله دسته‌بندی‌هایی که برخی از آنها جدید است، در دو گفتار مستقل بیان کند. بنابراین، محتوای این مقاله مشتمل بر امور زیر است که در دو گفتار تنظیم شده است:
1. در گفتار نخست، وجوه اشتراک حقوق طبیعی بشر و دیگر حق‌ها بیان شده‌اند. بیشتر این امور مشترک برای اولین بار به رشته تحریر درمی‌آیند. این امور هشت‌گانه عبارتند از: داشتن معنای شایستگی، داشتن منشأ، داشتن صاحب، داشتن موضوع، هدفمندی، کمال‌مندی، ارزشمندی و استیفاپذیری.
2. امتیازات دوازده‌گانه حقوق طبیعی بشر نیز که در گفتار دوم بیان شده‌اند، در بیشتر موارد بدیع هستند. این امتیازات عبارتند از: طبیعی بودن، تکوینی بودن، عینی (حقیقی) بودن، برهان‌پذیری، فراگیری، فرامکانی، فرازمانی، وجوب استیفا، بداهت، اخلاقی بودن، مرجعیت داشتن برای دیگر حقوق و داشتن اهمیت زیاد.
روش تحقیق در این نگارش روشی کتابخانه‌ای بوده و از دو شیوه استقرایی و عقلی در آن پیروی شده است.

کلیدواژه‌ها [English]

حقوق طبیعی
حقوق بشر
اشتراکات حقوق بشر و دیگر حقوق
ویژگی‌های حقوق طبیعی بشر

مراجع

ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1404ق). الشفاء، الالهیات. قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی.
جوادی آملی، عبدالله (1384). حق و تکلیف در اسلام. قم: اسراء.
شریفی طرازکوهی، حسین (1390). حقوق بشر (ارزش‌ها و واقعیت‌ها). تهران: نشر میزان.
صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1382). التعلیقات علی الالهیات من الشفاء. 2ج. با تصحیح نجفقلی حبیبی تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. (ج4). چاپ سوم. بیروت: داراحیاء التراث.
طالبی، محمد حسین (1393). درآمدی بر فلسفه حق. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ تهران: سمت.
ــــــــــــــــــ (1393الف). «طرحی نو در تبیین معنای حق (در دانش فلسفه حق) و تشخیص مصادیق آن». حکمت اسلامی. سال اول، شماره 2، ص127-143.
ــــــــــــــــــ (1392الف). «نقد و بررسی دلیل‌های رد و اثبات حق‌های حیوانات و گیاهان در فرهنگ غرب و اسلام». تحقیقات حقوقی. شماره 63، ص307-339.
ــــــــــــــــــ (1392). «واکاوی مفهوم حق به مثابه موضوع دانش فلسفه حق». روش‌شناسی علوم انسانی. شماره 74-75، ص175-189.
ــــــــــــــــــ (1390). «نظریه بدیع قانون طبیعی در حکمت عملی اسلامی». معرفت فلسفی. شماره 34، ص181-203.
طالبی، محمدحسین؛ طالبی، علی (1393). «انواع حق در دانش فلسفه حق». پژوهش‌های فلسفی-کلامی. شماره 61، ص32-37.
نبویان، سید محمود (1390). تاریخچه و مفهوم حق. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مرکز انتشارات.

Aquinas, Thomas (1966). Summa Theologiae. Vol. 28. Law and Political Theory [1268-71]. In Gilby T. trans.. London: Blackfriars.
Campbell, Tom (2006). Rights, A Critical Introduction. London ; New York: Routledge.
Bentham, Jeremy (1987). "Anarchical Fallacies; Being an Examination of the Declaration of Rights Issued During the French Revolution" [1794] In Waldron, J. ed. Nonsense Upon Stilts: Bentham, Burke and Marx on the Rights of Man, London; New York: Methuen, pp. 46-69.
Burke, Edmund (1987). "Reflections on the Revolution in France" [1790]. In Waldron, J. ed. Nonsense Upon Stilts: Bentham, Burke and Marx on the Rights of Man. New York: Methuen, pp. 96-118.
Donnelly, Jack (1989). Universal Human Rights in Theory and Practice. Ithaca: Cornell University Press.
Finnis, John (1980). Natural Law and Natural Rights. Oxford: Clarendon Press.
Gewirth, Alan (2001). "Rights". In Encyclopedia of Ethics. 2^nd ed. Vol. III. New York; London: Routledge. pp. 1506-1512.
Jones, Peter (1994). Rights. Houndmills; New York: Palgrave.
Mabbott, J. B. (1958). The State and the Citizen. London: Arrow.
Martin, Rex and Nickel, James W. (2006). "Recent Work on the Concept of Rights". In Ten, C. L. ed. Theories of Rights. Hampshire and Burlington: Ashgate, pp. 1-16.
Ogley, Roderick C. (1993). "Rights". In Outhwaite, W.; Bottomore, T. eds. The Blackwell Dictionary of Twentieth Century Social Thought. Oxford and Cambridge. Mass.: Blackwell. pp. 562-564.
Raz, Joseph (2010). "Human Rights without Foundation". In Besson, S.; Tasioulas, J. ed. The Philosophy of International Law. Oxford; New York: Oxford University press. pp. 321-337.
Steiner, Hillel (2006). “Moral Rights”. In Copp, David ed. The Oxford Handbook of Ethical Theory. Oxford; New York: Oxford University Press. pp. 459-479.
Vlastos, Gregory (1970). "Justice and Equality". In Melden, A. L. ed. Human Rights. Belmont: Wadsworth. pp. 76-95.
Wasserstrom, Richard (1970). "Rights, Human Rights and Racial Discrimination". In Melden, A. L. ed. Human Rights. Belmont: Wadsworth. pp. 96-110.