بازپژوهی مفهوم قانون در حقوق مدرن با تاکید بر مکتب پوزیتیویسم حقوقی

احسانی, رضا; طحان نظیف, هادی

بازپژوهی مفهوم قانون در حقوق مدرن با تاکید بر مکتب پوزیتیویسم حقوقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق

² استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق

چکیده

قانون، بنیادی‌ترین گزاره دانش و نظام حقوقی مدرن است. این مفهوم به‌رغم بداهت اولیه خود در مکاتب مختلف فلسفه حقوق، معانی مختلفی پیدا کرده است. تطور مفهومی قانون در سنت مکتب پوزیتیویستی حقوق در مغرب‌زمین، افزون بر آنکه ماهیتی تاریخی دارد، در شبکه‌ای از مفاهیم، مبانی، ارزش‌ها و ساختارها واجد معنا می‌شود. از این منظر با به‌کارگیری روش تحلیلی «ظاهر، باطن و باطنِ باطن» در زمینه شناخت گزاره‌های بنیادین علوم انسانی، می‌توان به شناختی جامع‌تر از مفهوم قانون در مکتب پوزیتیویسم حقوقی دست یافت. این روش ضمن آنکه در نوع خود بدیع است، ارتباط ژرف میان حقوق، سیاست و فلسفه را مبتنی بر ذات مصرف‌کننده دانش حقوق روشن می‌سازد. رهاورد چنین روش و نگرشی، ادراک قانون به‌مثابه یک مفهوم تاریخ‌مند مبتنی بر مبانی خاص فلسفی خواهد بود، نه قانون به‌مثابه یک ظرف که قابلیت پذیرش هر مظروفی را دارد. ازآنجاکه قانون، دال مرکزی نظام حقوقی مدرن است، شناخت نظام حقوقی مدرن به منظور گذار، اقتباس یا نپذیرفتن آن منوط به معرفت به مفهوم قانون است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فلسفه اسلامی

عنوان مقاله [English]

A Second Look at the Concept of Law in Modern Rights with an Emphasis on Legal Positivism

نویسندگان [English]

Reza Ehsani ¹
Hadi Tahan Nazif ²

¹ PhD. student of common law, University of Imam Sadiq

² Associate professor and Faculty member of university of Imam Sadiq

چکیده [English]

Law is one of the most fundamental propositions of the modern science and system of rights. Even though this concept is self-evident, it has acquired many different meanings in the various schools of thought contained in the philosophy of rights. Aside from its historical nature, the transformation of the concept of law in the tradition of the positivistic school of thought in the west only has meaning in a total network of concepts, axioms, values and structures. From this point of view, in understanding the fundamental propositions of the humanities, by using an analytical method that proposes a tripartite structure of ‘apparent, hidden and hidden in the hidden’, it is possible to arrive at a more comprehensive understanding of the concept of law in the positivistic legal school of thought. This methodology is not only innovative it also clarifies the profound relation between rights, politics and philosophy based upon consumer-like essence of the science of rights. The result of such a method will be the understanding of law as a historical concept that is founded on specific philosophical foundations, not law as a vessel that has the ability to accept any and everything. Since law is the center of the modern system of rights, the proper understanding of the concept of law is necessary for the understanding of the modern system of rights. It is only then that we can accept or reject it.

کلیدواژه‌ها [English]

the concept of law
legal positivism
modern rights
analytical method
philosophy of rights

مراجع

آذرفزا، ایرج؛ قوام‌صفری، مهدی (1392). «مفهوم قانون در اندیشه سیاسی یونان باستان: گذار از ثسموس به نوموس». متافیزیک. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 49 (16)، ص51-72.
ارسطو (1385). سیاست. ترجمه حمید عنایت. تهران: انقلاب اسلامی.
ــــــ (1378). اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمدحسن لطفی. تهران: طرح نو.
اسکروتن، راجر (1375). کانت. ترجمه علی پایا. تهران: طرح نو.
افلاطون (1367). دوره آثار افلاطون(ج1). ترجمه محمدحسن لطفی، رضا کاویانی. تهران: خوارزمی.
انصاری، باقر (1392). «نسبی‌گرایی در حوزه حقوق بشر از نگاه تاریخی». تحول در علوم انسانی، 1 (1)، ص53-66.
برومند، شیرین (1393). زمینه‌های شکل‌گیری قانون مدرن. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی.
بیکس، برایان (1393). فرهنگ نظریه حقوقی. ترجمه محمد راسخ. چاپ دوم. تهران: نشر نی.
بیگدلی، عطاءالله (1393). تفاوت مبانی نظریة تعهدات در دو نظام رومی ـ ژرمنی و فقه امامیه و آثار آن در حقوق قراردادهای ایران و فرانسه. رساله دکتری حقوق خصوصی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق.

10. پروین، خیرالله (1393). مبانی حقوق عمومی. تهران: سمت.

11. پولادی، کمال (1385). تاریخ اندیشه سیاسی در غرب. تهران: نشر مرکز.

12. خندان، علی‌اصغر (1388). درآمدی بر علوم انسانی اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق.

13. داوری اردکانی، رضا (1388). درباره غرب. چاپ چهارم. تهران: ساقی.

14. راسخ، محمد (1393). حق و مصلحت: مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش (ج2). تهران: نشر نی.

15. ــــــــــــ (1384). بنیاد نظری اصلاح نظام قانونگذاری. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

16. ـــــــــــــ (1381). حق و مصلحت: مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش(ج1). تهران: طرح نو.

17. رنان، ارنست (1377). ملت چیست؟. در: فولادوند، عزت‌الله، خرد در سیاست (ص336-341). تهران: طرح نو.

18. روسو، ژان‌ژاک (1380). قرارداد اجتماعی. با ویراستاری و مقدمه ژرار شومین، آندره سنیک، کلود مورالی و ژوزه مدینا. ترجمه مرتضی کلانتریان. تهران: آگه.

19. ریپستین، آرتور (1395). فلسفه حقوقی کانت. ترجمه مژگان جعفری. در: پترسن، دنیس. مکاتب معاصر فلسفه حقوق (ص331-359). ترجمه محمدمهدی ذوالفقاری. تهران: ترجمان.

20. زولر، الزابت (1391). درآمدی بر حقوق عمومی. ترجمه سید مجتبی واعظی. تهران: جاودانه؛ جنگل.

21. سپهری، مهدی (1388)، دین‌شناسی عرفانی در پرتو سه‌گانه شریعت، طریقت و حقیقت، در: خندان، علی‌اصغر. درآمدی بر علوم انسانی‌اسلامی (ص485-506)، تهران: دانشگاه امام صادق7.

22. عالی‌پناه، علیرضا (1388). پوزیتیویسم حقوقی و آثار و لوازم آن در دانش حقوق، در: خندان، علی‌اصغر. درآمدی بر علوم انسانی‌اسلامی (ص103-119). تهران: دانشگاه امام صادق7.

23. ــــــــــــــــــ (1386). «تبارشناسی عدالت حقوقی». پژوهشنامه حقوق اسلامی، 8 (26)، ص5-44.

24. عبادی، شیرین؛ ضیمران، محمد (1375). سنت و تجدد در حقوق ایران. تهران: کتابخانه گنج دانش.

25. علیزاده، عبدالرضا (1382). «جامعه‌شناسی حقوق»، روش‌شناسی علوم انسانی، 9 (35)، ص 171-205.

26. فاستر، مایکل (1392). خداوندان اندیشه سیاسی. ترجمه جواد شیخ‌الاسلامی. تهران: امیرکبیر.

27. فولادوند، عزت‌الله (1377). فلسفه سیاسی کانت. در: خرد در سیاست (ص21-43). تهران: طرح نو.

28. قاضی شریعت‌پناهی، سید ابوالفضل (1383). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. چاپ دوازدهم. تهران: میزان.

29. کاتوزیان، ناصر (1387). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: شرکت سهامی انتشار.

30. ــــــــــــــ (1380). فلسفه حقوق( ج1): تعریف و ماهیت حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار.

31. کانت، ایمانوئل (1369). بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق. ترجمه حمید عنایت، علی قیصری. تهران: خوارزمی.

32. کلسن، هانس (1387). نظریه حقوقی ناب: مدخلی به مسائل نظریه حقوقی. ترجمه اسماعیل نعمت‌اللهی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ تهران: سمت.

33. کلمن، جولز ال؛ لیتر، برایان (1395). اثبات‌گرایی حقوقی. در: پترسن، دنیس. مکاتب معاصر فلسفه حقوق (ص47-80). ترجمه محمدمهدی ذوالفقاری. تهران: ترجمان علوم انسانی.

34. کلی، جان (1388). تاریخ مختصر تئوری‌ حقوقی در غرب. ترجمه محمد راسخ. تهران: طرح نو.

35. لاک، جان (1392). رساله‌ای درباره حکومت. ترجمه حمید عضدانلو. تهران: نشر نی.

36. لاگلین، مارتین (1392). مبانی حقوق عمومی. ترجمه محمد راسخ. تهران: نی.

37. متیو، برتران (1391). قانون. ترجمه مجید ادیب. تهران: میزان.

38. ملکیان، مصطفی (1377). تاریخ فلسفه غرب(ج4). تهران: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.

39. موحد، محمدعلی (1381). در هوای حق و عدالت: از حقوق طبیعی تا حقوق بشر. تهران: کارنامه.

40. مونتسکیو (1362). روح القوانین. ترجمه علی‌اکبر مهتدی. تهران: امیرکبیر.

41. میل، جان‌استوارت (1363). درباره آزادی. ترجمه جواد شیخ‌الاسلامی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

42. هابز، توماس (1380). لویاتان. ترجمه حسین بشریه. تهران: نشر نی.

43. هارت، هربرت (1393). مفهوم قانون. ترجمه محمد راسخ. تهران: نی.

44. هلد، دیوید (1377). دموکراسی. ترجمه عزت‌الله فولادوند. در: فولادوند، عزت‌الله. خرد در سیاست (ص362-374). تهران: طرح نو.

45. هیوود، اندرو (1393). سیاست. ترجمه عبدالرحمن عالم. تهران: نی.

46. ــــــــــــ (1389). کلیدواژه‌ها در سیاست و حقوق عمومی. ترجمه اردشیر امیر ارجمند. تهران: امیرکبیر.

47. وکس، ریموند (1389). فلسفه حقوق مختصر و مفید. ترجمه باقر انصاری، مسلم آقایی‌طوق. تهران: جاودانه؛ جنگل.

Aquinas, Thomas (1947). The Summa Theological. Trans. Fathers of the English Dominican Province. New York: Benzinger Brothers.
Austin, John. (1879). Lectures on Jurisprudence, or The Philosophy of Positive Law (V.2). R. Campbell (ed.), 4^th edition, rev., London: John Murray; reprint, Bristol: Thoemmes Press.
Austin, John, (1832). The Province of Jurisprudence Determined. W. Rumble (ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Benn, Stanley (1967). Nationalism. the encyclopedia of philosophy. ed. Paul Edwards. New York: macmillan.
Bentham, Jeremy (1995). An Introduction to The Principeles of Morals and Legislation. New York : oxford.
Kant, Immanuel (1970). "An Answer to the question: What is Enlightenment?". In Kant: Political Writings. ed, by H.Reiss. Cambridge: Cambridge University Press.
Van Creveld, M. (1999). The Rise and Decline of the State. Cambridge: Cambridge University Press.