واکاوی مبانی و مؤلفه‏ های نظریه تقنینی در اندیشه حقوق مدرن

جواهری طهرانی, محمد; کدخدایی, عباسعلی

واکاوی مبانی و مؤلفه‏ های نظریه تقنینی در اندیشه حقوق مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ پژوهشگر حقوق عمومی

² استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

چکیده

در مفاهمات علمی گاه مباحث مطرح در خصوص تقنین، با عنوان «نظریه تقنینی» مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این بین مشخص نیست اساساً چرا باید به مسئله نظریه تقنینی پرداخته شود. به ‌علاوه، گاهی دیده می‌شود که سنجه‌ها و معیارهای مشخصی نیز برای تعریف یک دیدگاه در خصوص تقنین، به‌‌عنوان یک نظریه تقنینی مورد توجه قرار نگرفته است. به همین دلیل، مشخص نیست دقیقاً چه مباحثی لازم است در قالب یک «نظریه تقنینی» ارائه شود. بنا بر یافته‌های این پژوهش، «نظریه تقنینی»، نظام‏واره منسجمی از مفاهیم و قواعد هنجاری حاکم بر فرایند تقنین است که می‏کوشد با ارائه تعریف مشخصی از نهاد قانون و فرایند وضع آن و نیز بایسته‌های حاکم بر این فرایند، مسئله تقنین را در جوامع مدرن توجیه کند. انتظار می‌رود نوشتار حاضر و نیز پژوهش‌های مشابه، ضمن ارائه تصویر شفافی از اقتضائات و الزامات تقنین در بستر نظریه تقنین مدرن، مقدمات لازم را برای بحث از نسبت‏سنجی میان این نهاد و بایسته‌های آن، با مبانی ارزشی و بینشی جامعه ایران اسلامی و نظامات هنجاری پذیرفته‏شده در آن فراهم نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فلسفه اسلامی

عنوان مقاله [English]

A Re-examination of the Foundation and Components of the Legislative Theory in Modern Law

نویسندگان [English]

Mohamad Javaheri Tehrani ¹
Abbasali Kadkhudai ²

¹ Researcher of public law

² Professor and Faculty member of University of Tehran

چکیده [English]

In scientific discussions, sometimes discussions regarding legislation are examined under the heading ‘the theory of legislation’. Here, it is not clear why should one discuss the problem of the legislative theory at all. Aside from this, sometimes it can be seen that specific standards have not been taken into consideration for the definition of a view regarding legislation as a legislative theory. It is for this reason that it is not clear precisely what discussions must be presented in the structure of a legislative theory. According to the findings of this research project, the ‘theory of legislation’ is composed of concepts and the normative rules that rule over the process of legislation. By presenting a clear definition of the institution of law and the process of its formation as well as the obligations that rule over this process, it attempts to explain the problem of legislation in modern societies. It is hoped that by presenting a clearer picture of the necessities of legislation in the theory of modern legislation, the present paper as well as similar research projects can prepare the ground for discussions regarding the relation between this institution and its requirements with the values and ideology of the Iranian society and the normative systems that have been accepted in it.

کلیدواژه‌ها [English]

legislative theory
legislation
the concept of law
rationality of legislation
political representation

مراجع

* قرآن کریم
1. آربلاستر، آنتونی (1379). دموکراسی. ترجمة حسن مرتضوی. تهران: آشتیان.
2. آذربایجانی، مسعود؛ کاظمینی، سید محمدحسین (1394). «درآمدی بر نظریه مدیریت تحول در علوم انسانی (با تأکید بر نقش محوری عوامل جامعه شناختی)». روششناسیعلومانسانی، دوره 21، شماره 82، ص57-94.
3. اسکروتن، راجر (1375). کانت. ترجمه علی پایا. تهران: طرح نو.
4. افضلی، جمعه خان (1385). «نگاهی به مبانی فلسفه سیاسی رالز». مجلهمعرفتفلسفی، 4(2)، ص29-60.
5. امیری قائم مقامی، عبدالمجید (1365). حقوقتعهداتنظریهکلیتعهداتدرقانونمدنی(ج2). چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
6. بشیریه، حسن (1382). آموزش دانش سیاسی. تهران: نگاه معاصر.
7. بکری، عبدالباقی (1972م). المدخل للقانون و الشریعه، نجف اشرف: مطبعه الآداب.
8. پاملاجی، شومیکر؛ جمیز، ویلیام تاکارد؛ دومینیک، ال. لاسورسا (1390). نظریه‌سازی در علوم اجتماعی. ترجمه محمد عبداللهی. تهران: جامعه‌شناسان.
9. توری، کارلو (1390). قانون‌گذاری، امری میان سیاست و حقوق. مترجم حسن وکیلیان. در: مجموعه مقالات قانون و قانون‌گذاری. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
10. خمینی، روح الله (1343ق). الرسائل، قم: موسسه اسماعیلیان.
11. جوادی آملی، عبدالله (1379). فلسفه حقوق بشر. قم: اسراء
12. ـــــــــــــــــــ (1378). شریعت در آیینه معرفت. قم: اسراء
13. حاجیانی، هادی (1386). حقوق نمایندگی. تهران: دانش‌نگار.
14. دلیر، بهرام (1388). «فقه و نمایندگی سیاسی». علوم سیاسی. شماره 47، ص31-52.
15. دیوید، رنه؛ اسپینوزی، کامی ژوفره (1380). درآمدی بر حقوق تطبیقی و دو نظام بزرگ حقوقی معاصر. ترجمه و تلخیص حسین صفائی. تهران: دادگستر.
16. راسخ، محمد (1384). بنیاد نظری اصلاح نظام قانون گذاری. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
17. رشوندی، مهدی (1382). «اوصاف و ویژگی‌های حقوق». پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره 10، ص68-91
18. روسو، ژان ژاک (1379). قرارداداجتماعی. ترجمه مرتضی کلانتریان. چاپ سوم. تهران: آگاه.
19. ره پیک، سیامک (1377). «نقد نظریه نمایندگی در معامله به مال غیر در حقوق مدنی ایران». دیدگاه‌های حقوقی قضایی. شماره 9، ص119-130.
20. طوسی، محمد‌بن‌حسن (بی‌تا). المبسوط. [تهران]: مکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة.
21. فلورز، ایمربی (1390). در جست‌وجوی فلسفه قانونگذاری: مشروطه خواهی/ قانون‌گرایی، گفتارهایی در قانون و قانونگذاری (مجموعه مقالات). مترجم حسن وکیلیان. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
22. فرج الصده، عبدالمنعم (1998م). اصول القانون. بیروت: دار النهضة العربیه.
23. کاتوزیان، ناصر (1388). قواعد عمومی قراردادها(ج2). تهران: شرکت سهامی انتشار.
24. ــــــــــــــ (1385). «حکومت قانون و جامعه مدنی». کانون وکلای دادگستری خراسان سالنامه. شماره 2، دسترسی در: http://nasour.net/1387.01.28/152.html
25. ــــــــــــــ (1383). گویا تر از گفتارها. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
26. ــــــــــــــ (1380). فلسفهحقوق(ج1). چاپ دوم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
27. کعبی، عباس (1381). «تطبیق نظام حقوق اسلام با حقوق وضعی معاصر»، فقه اهل بیت فارسی، شماره 36، ص100-126.
28. گرجی، علی‌اکبر (1387). «حکومت قانون و محدودیت‌های حق دادخواهی در دیوان عدالت اداری». حقوق اساسی. سال 7، شماره 9، ص149-189
29. لاگلین، مارتین (1387). «نظریه مشروطه (درآمدی بر مبانی حقوق عمومی)». مجلس و پژوهش. ترجمه محمد راسخ. سال 14، شماره 56، ص145-186.
30. مصباح یزدی، محمدتقی (1381). نظریه حقوق اسلام. چاپ دوم. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1، مرکز انتشارات.
31. مرکز مالمیری، احمد (1380). حاکمیت قانون، مفاهیم و برداشت‌ها. تحت نظر و با مقدمه محمدحسین زارعی. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
32. وکیلیان، حسن (1390). گفتارهایی در قانون و قانونگذاری (مجموعه مقالات). تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
33. هارت، هربرت (1390). مفهوم قانون، ترجمه محمد راسخ. چاپ دوم. تهران: نشر نی.
1. Aquinas, T. (1948). Summa Theologica. Trans. J.G. Dawson; ed. J’Entreves. Oxford: Basil Blackwell.
2. Atienza, Manuel (1990). "Para una teorìa de la argumentación jurìdica" Doxa, No. 8, P39-61.
3. Atienza Manuel (1997). Contribución a la teoría de la legislación. Madrid: Tecnos.
4. -------------------- (1989a). "Sociologìa Jurìdica y ciencia de la legislación". In R. Bergalli (coord.), El Derecho y us Realidades. Investigación y Enseñanza de la Sociologìa Jurìdica. Barcelona: PPU.
5. -------------------- (1989b). "Contribución a la teorìa de la legislación", Doxa, No. 6, P.385-403.
6. Austin, J. (1954). The Province of Jurisprudence Determined. ed. by H.L.A. Hart. [S.L.]: George Weidenfeld & Nixolson Ltd.
7. Abrich, J.G. (2001). "Sharing with A Risk-Neutral Agent". Economic Review. 1^st Quarter.
8. Baiman, S. (1990). "Agency Research In Managerial Accounting: A Survey". Accounting, Organizations and Society. 15 (4), P341-371.
9. Marcia J. (2005). An introduction to Metatheories, theories, and models, In: Theories of information behavior. edited by Karen E. Fisher, Sandra Erdelez and Lynne(E. F.) McKechine. Medford, Newjersey: Information Today.
10. Bodin J. (1962). The Six Bookes of Commonweale [1576], R. Knolles (trans.). Cambridge, Mass: Harvard University Press.
11. Basu, Amiya K., Rajiv Lal, V. Spinivasan, and Richard Staelin. (1985) "Salesforce Compensation Plans: An Agency theoretic Perspective". Marketing Science. 4 (4), 267-291.
12. Calsamifglia, Albert (1989). “Sobre el principio de igualdad”, El fundamento de los Derechos Humanos. Debate, Madrid.
13. Demski, Joel S., and Gerald A. Feltham. (1978) Economic Incentives in Budgetary Control Systems. The Accounting Review LIII (2).
14. Eriksson Lars D. (2002). "Making Society Through Legislation". In: J. Wintgens (ed.). Legisprudence: A New Theoretical Approach to Legislation. Oxford-Portland, Oregon: Hart Publishing.
15. Feteris, Eveline T. (1999). Fundamentals of Legal Argumentation. A Survey of Theories on the Justification of Judicial Decisions. Dordrecht-Boston-London: Kluwer Academic Publishers, 1999.
16. Kathleen M. (1989). "Agency Theory: An Assessment and Review". Academy of Management Review. 14 (1), P.57-74. .
17. Eccles, R. (1985). transfer pricing as a problem of agency. In: J. Pratt & R. Zeckhauser (Eds). Principals and agaent: The structure of business. Boston: Harvard Business School Press.
18. Fama, Eugene F. (1980). "Agency Problems and the Theory of the Firm". Journal of Political Economy, 88 (2), P.288-307.
19. Flores, Imer B. (2002). "The Quest for Legisprudence: Constitutionalism v. Legalism". In: Luc Wintgens J. (ed.). The Theory and Practice of Legislation: Essays in Legisprudence .Oxford: Hart Publishing.
20. Fuller Lon L. (1968). The Anatomy of Law. New York: Mentor.
21. Finnis, J. (1998). Aquinas: Moral, Political and Legal Theory. New York: OUP.
22. Freeman, M.D.A. (1994). Lloyd’s Introduction to Jurisprudence. 6th ed.. London: Sweet & Maxwell.
23. Ferrajoli Luigi (1999). "Jueces y Polìtica", Derechos y Libertades. Revista del Instituto Bartolomé de las Casas, IV (7).
24. Jensen, M.C. (1998). Self-Interest, Altruism, Incentives of Agency Theory. Foundation of Organizational Strategy. New York: Harvard University Press.
25. Hart H. L. A. (1994). The Concept of Law. 2^nd Edition. Oxford; New York: Oxford University Press.
26. Hobbes Thomas (1991). Leviathan. Cambridge: Cambridge University Press.
27. Hayek F.A. (1973). Law, Legislation and Liberty: V.1 Rules and Order. London: Routledge and Kegan Paul.
28. Hegel G.W.F. (1971). The Philosophy of Mind [1830]. Trans. By W. Wallace. Oxford: Clarendon Press.
29. Hart, H.L.A. (1961). The Concept of Law. Oxford: Clarendon Press.
30. Henry, Hart Jr.; Sacks, Albert; Eskridge, W.; Frickey, P. (1958). The Lagal Process: Basic Problems in the Making and Application of Law. (Unpublished Manus Cript Tent (ed.). New York: Foundation Press.
31. Landau M. (1979). "On the use of Metaphor in Political Analysis". In: Political Theory and Political Science: Studies in the Methodology of Political Inquiry. New Jersey: Humanities Press.
32. Loughlin, M. (2005). “Constitutional Theory: A 25^th Anniversary Essay". Oxford Journal of Legal Studies, 25 (2), P.183-202.
33. Kelsen, H. (1986). "The Function of a Constitution", Trans. By I. Stewart. In: Essays on Kelsen, ed. By R. Tur and W. Twining. Oxford: Clarendon Press.
34. Kelsen, H. (1970). The Pure Theory of Law. Trans. from the 2^nd Revised and Enlarged German ed. by M. Knight. Berkeley: UCP.
35. Mangabeira, Roberto (1996). What Should Legal Analysis Become?, London; New York: Verso.
36. Madison J.; Hamilton. A. and Jay. J. (1987). The Federalist Papers [1788], I. Kramnick (ed.). London: Penguin.
37. Maistre J de. (1965). "Study on Sovereignty" [1794-5]. In: Jack Lively (ed.). The Works of Joseph de Maistre. New York: Macmillan.
38. Mitnick, Barry M. (1982). "Regulation and the Theory of Agency". Policy Studies Review, 1 (3), P.442-453.
39. Pound, Roscoe (1921). The Spirit of the Common Law. Boston: Beacon Press.
40. Paine, T. (1995). "Rights of Man". In: Rights of Man, Common Sense and other Political Writings. M. Philop (ed.). Oxford: Oxford University Press.
41. Raz, J. (1978). The Concept of a Legal System. Oxford: OUP.
42. Spence, Michael; Zeckhauser, R. (1971). "Insurance, Information and Individual Action". American Economic Review, 61, P.380-387.
43. Schäffer Heinz (1988). "Rationalisierung der Rechtssetzung". In: H. Schäffer (ed.). Theorie der Rechtssetzung. Wien: Manz Verlag.
44. Shklar, Judith N. (1986). Legalism. Law, Morals and Political Trials, Cambridge: Harvard University Press.
45. Tuori, Kaarlo (2002). "Legislative Beetween Politics and Law". In: Wintgens, Luc. Legisprudence: A New Theoretical Approach to Legislation. Oxford: Hart Publishing.
46. Wintgens Luc J. (2002). "Legislation as an Object of Study of Legal Theory: Legisprudence". In: Luc J. Wingens (ed.). Legisprudence: A New Theoretical Approach to "Legislation. Oxford-Partland, Oregon: Hart Publishing.
47. Max Weber (1968). Economy and Society. An Outline of Interpretative Sociology. New York: Bedminister Press.
48. Winter Heinrich (2002). "The Forum Model in Evaluation of Legislation". In: Luc J. Wintgens (ed.). Legisprudence: A New Theoretical Approach to Legislation. Oxford-Portland, Oregon: Hart Publishing.