ماهیت و مؤلفه‌های اخلاق عرفانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

اخلاق عرفانی، اخلاقی است که با رویکردی سلوکی - عرفانی شکل و شاکله یافته و در طول قرون متمادی به وسیله عارفان تحقق پیدا کرده و ترویج شده است. اخلاق عرفانی بر سیر و سلوک و کشف و شهود ابتنا یافته که اخلاق قبل از وصول، حین وصول و بعد از وصول را با مراتب وجودی از تخلیه تا فنای شهودی دربرمی‏گیرد. این اخلاقی است که به مقیاس گسترده‌ای از کتاب و سنت بهره جسته است. پرسش اصلی نوشتار حاضر عبارت است از اینکه: ماهیت و مؤلفه‌های اخلاق عرفانی چیست؟ فرضیه‌ای که درصدد اثبات آن برآمدیم این است که: اخلاق عرفانی دارای ماهیتی سلوکی - شهودی است که بر اساس منظومه و مدلی برساخته از مبانی هستی‌شناختی، روش‌شناختی، انسان‌شناختی و غایت‌شناختی کاملاً عرفانی تحقق‌پذیر می‌باشد. اخلاق عرفانی، اخلاقی است که از هندسه معرفتی - معنویتی باطنی برخوردار بوده و دارای مؤلفه‌هایی چون توحیدی، حبی، شدن و شهود، اجتماعی - سیاسی بودن است. آنچه مکتوب پیش رو با روش نقلی - عقلی و عرفانی (روش ترکیبی) عهده‏دار آن است، پاسخ به پرسش یادشده در قالب مقدمه و آن‏گاه تبیین ماهیت و مؤلفه‌های برشمرده‏شده می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Nature and Components of Mystical Ethics

نویسنده [English]

  • Muhammad Jawad Roodgar
Associate professor and faculty member of Islamic Thought and Culture Academy
چکیده [English]

Mystical ethics is based on a practical approach that is presented and propagated by mystics throughout the history. It is based on wayfaring and intuition and includes conducts during, after and before attaining unity plus with the existential levels of abandonment and annihilation. It relies heavily on the Quran and tradition. This article deals with the question of nature and components of mystical ethics. The article assumes that mystical ethics has a practical and intuitive nature based on mystical ontological, methodological, anthropological and teleological principles. It has an esoteric epistemic geometry consisting of components such as monotheism, love, intuition etc. Using a synthetic approach (consisting of reason, revelation and mysticism), this article aims to answer the above mentioned question.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • mysticism
  • mystical ethics
  • Monotheism
  • love
  • intuition
  • nature
  • components

مراجع

قرآن کریم
* نهج البلاغه
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1362) الامالی. تهران: کتابخانه اسلامیه.
ــــــــــــــــــــــ (1403ق). الخصال. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
اراکی، محسن (1390). درآمدی بر عرفان اسلامی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مرکز انتشارات.
تهرانی، مجتبی (1376). درآمدی بر سیر و سلوک. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1388). سرچشمه اندیشه(ج1). قم: اسراء، .
ـــــــــــــــــــ (1381). حیات عارفانه امام علی7، قم: اسراء .
ـــــــــــــــــــ (1379). تفسیرموضوعی قرآن مجید(ج11). قم: اسراء.
حر عاملی، محمدبن‌حسن (1412ق). وسائل الشیعه الی‌ تحصیل مسائل الشریعه(ج1). بیروت: احیاء التراث العربی.
حسینی تهرانی، سیدمحمدحسین (1418ق). الله‌شناسی(ج1). مشهد: علامه طباطبایى.
حسن‌زاده آملی، حسن (1377). گشتی درحرکت. تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
ــــــــــــــــــــ (1389). دروس شرح اشارات. نمط نهم. قم: آیت اشراق.
خمینی، سید روح‌الله (1388). شرح چهل حدیث. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
رضائی تهرانی، علی (1392). سیر و سلوک طرحی نو در عرفان عملی شیعی. قم: موسسه آموزشی - پژوهشی امام خمینی، مرکز انتشارات.
شبستری، محمود‌بن‌عبدالکریم (1368). گلشن راز. تهران: نشر اشراقیه.
طباطبایی، محمدحسین (1389). مجموعۀ رسائل(ج2). قم: بوستان کتاب.
ــــــــــــــــــــــ (1388). رسالة الولایة سفرنامه سلوک. قم: مطبوعات دینی.
ــــــــــــــــــــــ (1374). تفسیر المیزان(ج1و19). قم: جامعه مدرسین حوزة علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ــــــــــــــــــــــ (1403ق). المیزان(ج8). بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
کلینی، محمدبن‌یعقوب (1401ق). اصول کافی(ج2). بیروت: دارالصعب؛ دارالتعارف.
مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی (1404ق). بحار الانوار(ج2، 41، 68). بیروت: مؤسسة الوفاء.
مطهری، مرتضی (1383). مجموعه آثار(ج4، 22-23). تهران: صدرا.
22. ـــــــــــــــ(1383). مجموعه آثار (ج23). تهران: صدرا.
ـــــــــــــــ (1380). مجموعه آثار(ج2). تهران: صدرا.
ـــــــــــــــ (1378) مجموعه آثار(ج3، 16). تهران: صدرا.
ـــــــــــــــ (1374). مجموعه آثار(ج13). تهران: صدرا.
ـــــــــــــــ (1362). آشنایی با علوم اسلامی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1382). تفسیر نمونه(ج12). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
همتی، همایون (1361). ولایت‏نامه: ترجمه رسالة الولایة. تهران: امیرکبیر.
یزدان‌پناه، سیدیدالله (1394). همایش اخلاق عرفانی (سخنرانی). قم: دانشگاه قم
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 آذر 1395
  • تاریخ بازنگری: 01 دی 1396
  • تاریخ پذیرش: 15 دی 1396

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار