برون‏ رفت حکمت متعالیه از چالش تبیین فلسفی احیای موتی

نویسنده

دکترای فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه باقرالعلوم7

چکیده

از دیدگاه حکمت متعالیه، تناسخ به معنای انتقال روح به بدن دیگر، محال است. از طرفی، به نظر می‌رسد در احیای موتی نوعی انتقال روح به بدن مادی مطرح باشد. این احتمال در ابدانی که قبلاً متلاشی شده و استخوان‏های آنها نیز پوسیده است، با قوّت بیشتری مطرح است؛ زیرا بدن بازسازی‏شده در حیاتِ دوباره این افراد، متفاوت از بدنِ حیاتِ قبلی آنهاست و با تعلق گرفتن روح به این ابدان، ظاهراً تعریف خاص ملاصدرا از تناسخ، مصداق خارجی می‌یابد. این امر در فضای حکمت متعالیه که مؤکداً بر ابطال تناسخ پافشاری می‌شود، موقعیت مطلوبی ندارد؛ به‏خصوص که ملاصدرا برای ابطال تناسخ از مبانی فلسفی و علم‏النفسی خود بهره می‏برد و با تبیین خاص خود از رابطه نفس و بدن، راه را بر امکان تناسخ می‌بندد. درصورتی‌که تناسخ با تعریف یادشده حتی در یک مورد مصداق عینی یابد، مبانی حکمت متعالیه در بحث تناسخ با چالش جدی مواجه می‌شود. تحقیق حاضر با این پیش‏فرض که شخصیتی مانند ملاصدرا به اشکال اطلاق تناسخ بر احیای موتی توجه داشته است، می‌کوشد با طرح احتمالات مختلف، تبیینی منطبق با دیدگاه صدرایی از فرایند یادشده ارائه دهد. حیث فاعلی نفس و مشارکت نفس در جمع‏آوری و ایجاد اجزای بدن می‌تواند به‌ عنوان یکی از راهکارهای بحث احیای موتی مطرح باشد؛ این تبیین با برخی مبانی و دیدگاه‌های ملاصدرا، به‏ویژه اصالت وجود، وحدت جمعی نفس و نقش ایجادی نفس در بحث معاد جسمانی پشتیبانی می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Solution Transcendental Theosophy provides to the Problem of Revival of the Dead

نویسنده [English]

  • Ma'asuma Salik
PhD of philosophy and theology, Baghir al-Ulum University.
چکیده [English]

According to transcendental theosophy metempsychosis (transfer of a soul from one body to another) is not possible. It seems that metempsychosis implies the transfer of  one soul from one physical body to another, especially when the physical body decays and its bones are rotten; for the reconstructed body is different from the previous one. When the soul joins its new body Mulla Sadra's definition of metempsychosis gets substantiated. However, metempsychosis does not enjoy a good status in transcendental theosophy, especially given the fact that Mulla Sadra refutes metempsychosis on philosophical and psychological grounds providing a unique explanation for the relation between soul and body. If metempsychosis with the above definition happens to have one and only one objective instance, transcendental theosophy will then face a big challenge. The present article takes it for granted that a scholar like Mulla Sadra is not unaware of the uses of metempsychosis. Evaluating different possibilities, it, thus, tries to give an explanation of metempsychosis in line with Sadrian principles. The fact that soul has a causal aspect playing a role in gathering and rearranging body particles can provide us with a solution to the problem of the revival of the dead. This explanation can be further supported by such Sadrian principles as the fundamentality of existence, collective unity of soul and soul's creative role in physical resurrection.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • revival of the dead
  • Mulla Sadra
  • return
  • Metempsychosis
  1. قرآن کریم.

    1. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1398ق). التوحید. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، موسسة النشر الاسلامی.
    2. ابن‌منظور، محمد‌بن‌مکرم (1414ق). لسان العرب‏(ج3و8). چاپ سوم. بیروت: دارصادر.
    3. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (بی‌تا). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق محمد سید گیلانی. بیروت: دارالمعرفة.
    4. بستانی، فواد افرام (1370). فرهنگ ابجدی(المنجد الابجدی). ترجمه رضا مهیار. تهران: اسلامی.
    5. حر عاملى، محمد‌بن‌حسن(1362). الإیقاظ من الهجعة بالبرهان على الرجعة . تهران: [بی‌نا].
    6. حسن‌زاده آملی، حسن(1380). سرح العیون فی شرح العیون. ترجمه ترجمه ابراهیم احمدیان، سید مصطفی بابایی. قم: قیام.
    7. رفیعی قزوینی،‌ ابوالحسن (1368). رجعت و معراج به ضمیمه هفت مقاله دیگر. به اهتمام محمدرضا بندرچی. قزوین: طه؛ مرکز نشر میراث فرهنگی قزوین.
    8. زنوزی، علی‌بن‌عبدالله (بی‌تا). سبیل الرشاد فی اثبات المعاد. نسخه چاپ سنگی.
    9. صانعی‌دره‌بیدی، منوچهر (1366). فرهنگ فلسفی. تهران: حکمت.
    10. صدرالدین شیرازى، محمد‌بن‌ابراهیم (1380) المبدأ و المعاد. تصحیح و مقدمه سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.
    11. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم (ج7). چاپ دوم. قم: بیدار.
    12. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تهران: موسسه تحقیقات فرهنگى.
    13. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
    14. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (با حاشیه علامه طباطبایى)(ج1، 3، 8-9). چاپ سوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    15. طباطبایى، محمدحسین (1419ق). الرسائل‌ التوحیدیه. بیروت: مؤسسة النعمان.
    16. ـــــــــــــــــــــ (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن‏(ج‏2). چاپ پنجم. قم: جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏، دفتر انتشارات اسلامی.
    17. طبرسى، احمد‌بن‌على(1403ق). الاحتجاج. مشهد: المرتضى.
    18. طبرسی، فضل‌بن‌حسن ‏(1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن(ج1). تحقیق محمد جواد بلاغی. چاپ سوم. تهران: ناصر خسرو.
    19. طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد (1416ق). مجمع البحرین (ج‏2). قم: موسسة البعثه.
    20. عبودیت، عبدالرسول (1388). درآمدى به نظام حکمت صدرایى(ج1). چاپ دوم. قم: موسسه آموزشى پژوهشى امام خمینى.
    21. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1410ق). کتاب العین(ج4). تحقیق مهدی مخزومی، ابراهیم سامرائی. چاپ دوم. قم: هجرت‏.
    22. لاهیجى، عبدالرزاق‌بن‌علی (1383). گوهر مراد. مقدمه از زین‌العابدین قربانی لاهیجی. تهران: نشر سایه.
    23. مجلسی، محمدباقر‌بن‌محمدتقى (1403ق). بحار الأنوار(ج10). چاپ دوم. بیروت: [بی‌نا].
    24. مفید، محمد‌بن‌محمد (1413ق). اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات. تحقیق مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران