اثبات ناوجودی بودن برهان محقق اصفهانی و ارزیابی ادله وجودی بودن آن.

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

سطح 4 حوزه علمیه قم و کارشناسی ارشد فلسفه

چکیده

یکی از مشهورترین براهینی که بر وجود خداوند اقامه شده، برهان مرحوم شیخ محمدحسین غروی اصفهانی است. این برهان مورد توجه صاحب‏نظران پس از ایشان قرار گرفته و درباره آن گفت‏وگو شده است. برخی آن را برهانی تام شمرده و در اثبات وجود خداوند موفق دانسته‌اند و برخی دیگر با نقد آن، برهان مذکور را در اثبات وجود خداوند ناتمام شمرده و به نقد آن پرداخته‌اند. در این برهان با استفاده از طبیعت واجب‌الوجود، وجود خداوند اثبات شده است و این مسئله سبب اختلاف درباره مفهوم‏محور بودن یا نبودن این برهان گردیده است. برخی این برهان را مصداق برهان وجودی یا مفهوم‏محور دانسته‌اند که از راه مفهوم واجب‌الوجود، به اثبات مصداق آن می‌پردازد و برخی صاحب‏نظران دیگر، آن را برهانی وجودی ندانسته، نقش محوری مفهوم را در این برهان انکار می‌کنند و برهان ایشان را برهانی وجودی نمی‌دانند، بلکه بر این عقیده‌اند که ایشان از طبیعت واجب‌الوجود کمک گرفته که اقتضای چنین طبیعتی وجوب وجود است. صاحبان هر دو دیدگاه تقریر خود را از برهان محقق اصفهانی ارائه می‏کنند و با تمسک به عبارات ایشان، درصدد ترجیح تفسیر خویش هستند. در این نوشتار سعی شده تقریرهای مختلف برهان محقق اصفهانی و ادله هریک از طرفین بر وجودی یا ناوجودی بودن برهان مذکور، نقل و ارزیابی گردد که حاصل آن، ناتمامی ادله وجودی بودن برهان محقق اصفهانی و اثبات غیروجودی بودن این برهان است. در پایان به اشکالات تقریر غیروجودی بودن برهان مذکور در کتاب براهین صدیقین پاسخ داده شده است؛ بنابراین، می‌توان این برهان را یکی از موفق‌ترین براهین بر اثبات خداوند دانست

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Muhaqqiq Isfahani's argument: ontological or non-ontological

نویسنده [English]

  • roohollah forooghi
.سطح 4 حوزه علمیه قم و کارشناسی ارشد فلسفه
چکیده [English]

As one of the most famous argument for the existence of God, late Sheikh Muhammad Husain's argument has been focused on by the scholars who emerged after him. Some have dealt with it as a perfect argument for the existence of God whereas others have considered it as an imperfect one insufficient to prove the existence of God. This argument proves the existence of God through invoking the nature of the necessary being – a thing that has raised controversy about it as to whether or not it is concept-centered. Terming it as concept-centered, some scholars have pointed out that this argument aims to prove the existence of God by relying on the concept of necessary being. Others have regarded it as non-ontological denying the centrality of the role of the necessary being in this argument. Each group presents its own arguments for the choice it makes. This article aims to relate and evaluate the reasons whether or not this argument is ontological. The evaluation shows that the reasons presented are not sufficient to show it is ontological. Answering the objections against non-ontological formulation, it indicates that the argument is among the most successful ones.

کلیدواژه‌ها [English]

  • concept of being
  • ontological argument
  • nature of necessary being
  • mahki be al-dat (primarily revealed)
  • argument of the truthful ones
  1. ابن‌سینا (1400ق). رسائل. قم: انتشارات بیدار.
  2. اصفهانی، محمدحسین (1377ق). تحفة الحکیم. قم: موسسه آل‌البیت: لاحیاء التراث.
  3. افضلی، علی (1395). «فارابی، نراقی و غروی مبتکران برهان وجودی در حکمت اسلامی». جاویدان خرد، 29، بهار و تابستان 95، ص28-5
  4. بهمنیار‌بن‌مرزبان (1375). ‏التحصیل‏. تصحیح مرتضی مطهری. تهران: دانشگاه تهران.
  5. جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم(ج1). تنظیم حمید پارسانیا. قم: اسراء.
  6. سبزواری، هادی‌بن‌مهدی (1379). شرح المنظومة(ج2). تصحیح و تعلیق حسن‌زاده آملى. تهران: ناب.‏
  7. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج6). بیروت: دار احیاء التراث.
  8. طباطبایى، محمدحسین (1417ق). نهایة‌ الحکمة. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  9. عشاقی، حسین (1394). کثرت یا وحدت وجود. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سازمان انتشارات.
  10. ـــــــــــــ (1393). برهان‌های صدیقین. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  11. ـــــــــــ (1385). «برهان محقق اصفهانی بر وجود خدا». نقد و نظر، 43-44، ص170-183.
  12. عبودیت، عبدالرسول (1387). درآمدی به نظام حکمت صدرایی(ج2). تهران: سمت؛ قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مرکز انتشارات.
  13. لاریجانی، صادق (بی‌تا). تقریر دروس براهین اثبات خدا در دانشگاه تربیت مدرس. چاپ نشده.
  14. نراقی، محمدمهدی‌بن‌ابی‌ذر (1381). جامع الافکار و ناقد الانظار(ج1). تصحیح مجید هادی‌زاده. تهران: حکمت.