پرسش‌های پژوهشی در منطق کلاسیک و ضرورت بازنگری آنها در علوم انسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و عضو هیئت علمی گروه فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

پرسش‌های پژوهشی یا «مطالب»، نقشی کلیدی در راهبری تحقیقات علمی دارند و ازاین‏رو، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان بوده‌اند. نوشتار حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که: آیا پرسش‌های پژوهشی در منطق کلاسیک، پاسخ‏گوی نیازهای پژوهشی در علوم انسانی هستند؟ نویسنده ابتدا با استفاده از روش توصیفی، به توصیف پرسش‌های پژوهشی و تبیین جایگاه آنها در منطق کلاسیک پرداخته است و در ادامه، دیدگاه پیشینیان را با روش تحلیلی و انتقادی نقد کرده است. او سپس با توجه به کارکردهای مورد انتظار از علوم انسانی، مدلی جدید از پرسش‌های پژوهشی ارائه داده است. شش دستاورد علمی پژوهش حاضر به ترتیب عبارت‏اند از: (الف) در بخش توصیفی: نشان دادن (1) اختلاف منطق‌دانان سنتی در نوع پرسش‌های اصلی و فرعی و (2) در تعداد پرسش‌های پژوهشی و (3) در مرجع پرسش‌های فرعی و (4) عدم اختلاف مشرب‌های مختلف فلسفی در نوع نگاه به پرسش‌های پژوهشی؛ (ب) در بخش انتقادی: (5) اثبات ناکارآمدی نگاه سنتی در حوزه علوم انسانی، و (ج) در بخش تحلیلی: (6) ارائة مدلی جدید برای پرسش‌های پژوهشی و ترتیب آنها.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Research questions in classic logic and the need to review them in humanities

نویسنده [English]

  • Ahmad Hosein sharifi
Faculty member of Imam Khomeini Research and Education Institute
چکیده [English]

Research questions [known as matalib in Arabic classic logic] play a key role in guiding scientific researches and that is why scholars since long have paid attention to them. The present article aims to find out whether research questions in classic logic can address the research needs of humanities [today]. Using a descriptive methodology, the author describes research questions and their place in classic logic. He criticizes his predecessors' opinions in this regard using an analytic methodology. Given the functions expected from humanities, he presents a new version of research questions. The six achievements of this study are as under: a) traditional logicians differ on 1) the kind of primary and secondary research questions 2) the number of research questions 3) the source of secondary questions 4) varied philosophical approaches are unanimous on how they look at research questions. B) It also shows that the traditional outlook is inefficient in humanities and thus it presents a new version of research questions and their order.

کلیدواژه‌ها [English]

  • research questions
  • classic logic
  • primary questions
  • secondary questions
  • humanities
  • functions of humanities
  1. ابن‌حزم، علی‌بن‌احمد (1980م). رسائل. تحقیق احسان عباسی. بیروت: المؤسسة العربیة.
  2. ابن‌سهلان ساوی، عمربن‌سهلان (1383). البصائر النصیریة فی علم المنطق. تحقیق حسن مراغی. تهران: شمس تبریزی.
  3. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1383). منطق دانشنامه علائى. تصحیح محمد معین، سیدمحمد مشکوة. چاپ دوم. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
  4. ــــــــــــــــــــــ (1375). الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغه.
  5. ــــــــــــــــــــــ (1404ق). الشفاء (المنطق)(ج1). تحقیق سعید زاید و دیگران. قم: آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی.
  6. ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن‌على (1404ق). تحف العقول. چاپ دوم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  7. ابن‌ملکا، هبة‌الله‌علی (1373). المعتبر فی الحکمة(ج1). چاپ دوم. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
  8. ارسطو (1980م). منطق. تحقیق عبدالرحمان بدوی. بیروت: دار القلم.
  9. بهمنیاربن‌مرزبان (1375). التحصیل. تصحیح مرتضی مطهری. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
  10. حلوانى، حسین‌بن‌محمد (1408ق). نزهة الناظر و تنبیه الخاطر. قم: مدرسه الإمام المهدی.
  11. زنوزی، علی‌بن‌عبدالله (1381). انوار جلیه. تصحیح جلال‌الدین آشتیانی. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
  12. سبزواری، هادی‌بن‌مهدی (1379). شرح المنظومه(ج1). تحقیق حسن‌ حسن‌زاده آملی. تهران: نشر ناب.
  13. سهروردی، یحیی‌بن‌حبش (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق(ج2). تصحیح هانرى کربن و سیدحسین نصر و نجفقلى حبیبى. چاپ دوم. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
  14.  شریفی، احمدحسین (1395). روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی. تهران: مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا.
  15. ـــــــــــــــــــــ (1394). مبانی علوم انسانی اسلامی. چاپ دوم. تهران: مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا.
  16. شهابی، محمود (1361). رهبر خرد (قسمت منطقیات). چاپ ششم. تهران: خیام.
  17. شهرزوری، محمدبن‌محمود (1372). شرح حکمة الاشراق. تصحیح حسین ضیائی تربیتی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.
  18. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1362). اللمعات المشرقیة فی الفنون المنطقیة. تصحیح مشکاةالدینی. تهران: آگاه.
  19. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1362). رسائل سبعه (رسالة البرهان). قم: حکمت.
  20. علامه حلى، حسن‌بن‌یوسف (1371). الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید. تصحیح محسن بیدارفر. چاپ پنجم. قم: بیدار.
  21. غزالی، محمدبن‌محمد (1994م). محک النظر. تحقیق رفیق العجم. بیروت: دار الفکر.
  22. فارابی، محمدبن‌محمد (1408ق). المنطقیات(ج1). تحقیق محمدتقی دانش‌پژوه. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  23. قطب‌الدین شیرازی، مسعودبن‌عمر (1383). شرح حکمة الاشراق. تصحیح عبدالله نورانی، مهدی محقق. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى‏.
  24. کندی، یعقوب‌بن‌اسحاق (بی‌تا). رسائل الفلسفیة. تصحیح محمد ابوریده. چاپ دوم. قاهره: دارالفکر العربی.
  25. کلینى، محمدبن‌یعقوب (1407ق). الکافی(ج1). چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  26. مطهری، مرتضی (1379). کلیات علوم اسلامی (منطق)، در: مجموعه آثار (ج5). تهران: صدرا.
  27. ـــــــــــــــ (1380). شرح مبسوط منظومه، در: مجموعه آثار(ج10). تهران: صدرا.
  28. مظفر، محمدرضا (1408ق). المنطق. قم: فیروزآبادی.
  29. مولوی، جلال‌الدین محمدبن‌محمد (1373). مثنوی معنوی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
  30. میرداماد، محمدباقربن‌محمد؛ علوی، سیداحمد (1376). تقویم الایمان و شرحه کشف الحقائق. تصحیح علی اوجبی. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامى‏.
  31. نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (1375). شرح الاشارات و التنبیهات(ج1). قم: نشر البلاغه.
  32. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1361). أساس‌الاقتباس. تصحیح مدرس رضوی. چاپ سوم. تهران: دانشگاه تهران.