قواعد فلسفی و برهان تمانع در المیزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

2 طلبه سطح چهار تفسیر تطبیقی

چکیده

فلسفه به عنوان علمی که از مطلق وجود بحث می‌کند، از جمله علومی است که همواره مورد هجمه مخالفان یا تأیید موافقان بوده است. عده‏ای قواعد عقلیِ اثبات‏شده در این علم را فاقد حجیت و در تفسیر متون دینی بدون کاربرد می‏پندارند و در مقابل، عده‏ای آن را در عمق بخشیدن به فهم ما از آیات و روایات دخیل می‌دانند. علامه طباطبایی با نگارش تفسیر المیزان کاربرد فلسفه را در عمق بخشیدن به فهم ما از آیات قرآن مجید روشن ساخت. یکی از مهم‏ترین کاربرد‌های این قواعد، در آیاتی مشخص می‌شود که به اثبات توحید با استفاده از براهین مختلف می‌پردازد و برهان تمانع، از جمله براهینی است که هم در آیات قرآن و هم در فلسفه مطرح شده است. این برهان با تکیه بر عدم فساد عالم، وجود آلهه‌های مختلف را نفی می‌کند. در این نوشتار با روش تحلیلی ـ توصیفی برآنیم که با بررسی این قواعد در محدوده آیات مربوط به توحید و یگانگی خداوند، به کاربرد فلسفه و قواعد آن در آیات مربوط به برهان تمانع از دیدگاه المیزان بپردازیم. علامه در تفسیر آیات مربوط از چهار قاعده فلسفی استفاده کرده ‌است: 1. منحصر در فرد بودن نوع مجردات؛ 2. استحاله تخلف معلول از علت تامه؛ 3. وحدت عددی نبودن وحدانیت در واجب الوجود؛ 4. لزوم سنخیت بین علت و معلول.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Philosophical rules and the argument of Tamanu' in al-Mizan

نویسندگان [English]

  • mohammadreza naghieh 1
  • Azade Ebrahimi Fakhari 2
1 Director of the Department of Philosophy and Islamic Theology
2 No post
چکیده [English]

As a science that studies being in its entirety philosophy has always been rejected by some and advocated yet by others. Some believe that the rules proved in this science are of no authority having thus no application in interpretation of religious texts. On the contrary, others hold that they deepen our understanding of religious texts. By writing his al-Mizan (a mutt volume commentary on the Holy Quran), Allama proved that philosophy can be instrumental in deepening our understating of the Holy Quran. One such important instance is the application of these rules to proving the unity of God. Being available in religion and philosophy, the argument of Tamanu'a relying on the fact that the universe is not corrupt, negate the existence of many gods. Using an analytico-descriptive methodology, the author tries to show how philosophical rules are instrumental in understanding the verses that are related to the argument of Tamanu'a. While interpreting such verses, Allama makes use of four philosophical rules: 1. An immaterial kind has only one instance 2. An effect cannot be separated from its perfect cause. 3. The unity of God is not numerical 4. The necessity of similarity between a cause and its effect.        

کلیدواژه‌ها [English]

  • philosophy
  • interpretation
  • Monotheism
  • the argument of Tamanu'a
  • Al-Mizan Interpretation
  • philosophical rules
  1. قرآن کریم.

    * نهج البلاغه. ترجمه علی دشتی

    1. آشتیانی، سید جلال‌الدین (1381). شرح بر زاد المسافر. چاپ سوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز نشر.
    2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1381). قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی(ج1). چاپ دوم. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
    3. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1362). الخصال(ج1). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    4. سجادی، سیدجعفر (1373). فرهنگ معارف اسلامی(ج3). چاپ سوم. تهران: دانشگاه تهران.
    5. طباطبائی، محمدحسین (1387). شیعه. چاپ دوم. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
    6. ـــــــــــــــــــــ (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن(ج14-15). چاپ پنجم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    7. ـــــــــــــــــــــ (1430). نهایة الحکمة(ج2). چاپ پنجم. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    8. عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق‌بن‌جلال‌الدین (1380). مجموعه رسائل ومصنفات(ج1). مقدمه، تصحیح و تعلیق مجید هادی‌زاده. چاپ دوم. تهران: میراث مکتوب.
    9. میرداماد، محمدباقربن‌محمد (1380). جذوات و مواقیت. تهران: میراث مکتوب.