امکان و تبیین آغازمندی زمانی عالم با قرائتی جدید از نظریه حدوث دهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز تخصصی فلسفه اسلامی

2 استاد و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1

چکیده

تبیین کیفیت حدوث عالم، از معضلات مهم مسائل فلسفی و کلامی است که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان مسلمان بوده و ایشان را در دو قطب متقابل قرار داده است. در نگرش رایج فلسفی ایشان، آغازمندی زمانی عالم استحاله ذاتی دارد؛ ازاین­رو، زمان عالم خلقت از جانب ازل نامتناهی است. در مقابل، متکلمان با طرح حدوث زمانی و برخی فیلسوفان دیگر چون میرداماد با طرح حدوث دهری، آغازمندی زمانی عالم را ممکن دانسته و آن را تبیین کرده­­اند. در این مقاله ضمن طرح کلی مدعای فیلسوفان و متکلمان در این مسئله، این نتیجه به دست آمده که تبیین متکلمان و میرداماد از حدوث عالم نواقصی دارد؛ به­ طوری­ که نمی­ تواند پاسخ­گوی دلیل فیلسوفان در استحاله ذاتی آغازمندی زمانی عالم باشد. این نوشتار با ایجاد اصلاحاتی در مبادی تصوری و تصدیقی نظریه حدوث دهری میرداماد و قرائتی جدید از آن، حدوث عالم را به­ گون ه­ای توصیف می‌کند که با آن، آغازمندی زمانی عالم، امکان و تبیین فلسفی صحیحی می­ یابد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The possibility and explanation of the temporal beginning of the world in accordance with a new reading of the theory of huduth dahri

نویسندگان [English]

  • mohammad sadegh kavyani 1
  • Ghulamreza Fayyazi 2
1 iran qom
2 Professor and faculty member of Imam Khomeini Education and Research Institute
چکیده [English]

The fact that how the world came into being is among the difficult theological and philosophical problems which have long been the center of heated debate among Muslim thinkers bringing about a new polarization among them. According to common philosophical approach it is essentially impossible for the world to have a temporal beginning and therefore the world is infinite from the beginning. On the contrary theologians by stressing on temporal creation and some philosophers like Mirdamad by stressing on contingency through perpetual duration (Huduth dahri), have proposed that the world has a temporal beginning. After presenting the claims made by philosophers and theologians, this study suggests that the explanation theologians and Mirdamad have provided for the coming into being of the world suffers from certain defects to the extent that they cannot challenge the philosophers’ argument for the essential impossibility of the temporal beginning of the world. By introducing some changes to some of the axioms of the theory of Huduth dahri and by giving a new reading of it, this study explains the creation of the world in a way that is in agreement with the temporal beginning of the world. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • creation of the world
  • temporal beginning
  • huduth dahri
  • temporal creation
  • Mirdamad

مراجع

  1. آشتیانی، جلال‌الدین (1378). منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران(ج1). چاپ دوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  2. آقاجمال خوانساری، محمدبن‌حسین (1378). الحاشیة علی الحاشیة الخفری علی شرح التجرید. تصحیح رضا استادی. قم: مؤتمر المحقق الخوانساری.
  3. آملی، محمدتقی (بی‌تا). دُررالفوائد(تعلیقه علی شرح المنظومه)(ج1). قم: اسماعیلیان.
  4. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1398ق). التوحید. تصحیح هاشم الحسینی. قم: جماعة المدرسین بقم المشرفه، موسسة النشر الاسلامی.
  5. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1375). الاشارات و الاتنبیهات. قم: البلاغه
  6. ـــــــــــــــــــــــــ (1404ق). التعلیقات. بیروت: مکتبة ‌الاعلام الاسلامی.ـــــــــــــــــــــــــ (1404‌الف). الشفاء (الطبیعیات)(ج1).  قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
  7. ـــــــــــــــــــــــــ (1404ب). الشفاء(المنطق)(ج3). بخش جدل. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
  8. بخاری، محمدبن‌اسماعیل (1422ق). صحیح البخاری. بیروت: دار احیاء‌التراث‌العربی.
  9. جرجانی، علی‌بن‌محمد (1325ق). شرح المواقف(ج3-4 و 6). قم: الشریف الرضی.
  10. حسین­زاده، محمد؛ فیاضی، غلامرضا (1394). «تأملی در ادله ضرورت علّی». معرفت فلسفی، 3، ص52-72.
  11. خواجویی، محمد اسماعیل (1381). سبع رسائل (رساله ابطال الزمان الموهوم). تهران: میراث مکتوب.
  12. دوانی، محمدبن‌اسعد (بی­تا). الرسائل المختاره (رساله نورالهدایه). اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین.
  13. سبزواری، هادی‌بن‌مهدی  (1372). شرح الاسماء الحسنی. تهران: دانشگاه تهران.
  14. ـــــــــــــــــــــــ (1369). شرح المنظومه(ج2و5). تهران: نشر ناب.
  15. سهروردی، یحیی‌بن‌حبش (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق(ج2و4). چاپ دوم. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  16. شرتونی، سعید (1374). اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد(ج1). قم: دارالاسوة.
  17. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1378). رساله فی الحدوث. تهران: بنیاد حکمت اسلامی.
  18. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ  (1360). الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیه. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
  19. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج2-4 و 6). چاپ سوم. بیروت: داراحیاءالتراث ‌العربیه.
  20. طباطبایی، محمدحسین (1386). نهایة الحکمة(ج3). تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی، چاپ چهارم. قم: موسسه آموزشی و پژوهشسی امام خمینی.
  21. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن(ج9). چاپ سوم. تهران: ناصر خسرو.
  22. علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف‌ (1419ق). نهایة المرام فی علم الکلام(ج1و3). قم: مؤسسه الامام ‌الصادق.
  23. ـــــــــــــــــــــــــــ (1415ق). مناهج الیقین فی اصول الدین. تهران: دارالاسوه.
  24. غزالی، محمدبن‌محمد (1382). تهافت‌الفلاسفه. تهران: شمس تبریزی.
  25. فارابی، محمدبن‌محمد (1408ق). المنطقیات للفارابی(ج1). قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
  26. فخر رازی، محمدبن‌عمر (1411ق). المحصل. عمان(اردن): دارالرازی.
  27. فیاضی، غلام­رضا (1392). هستی و چیستی در مکتب صدرایی. تحقیق و نگارش حسینعلی شیدان‌شید. قم: سبحان.
  28. قطب‌الدین شیرازی، محمد‌بن‌مسعود (1383). شرح حکمة الاشراق. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  29. کلینی، محمدبن‌یعقوب (1407ق). الکافی(ج1). چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  30. لاهیجی، عبدالرزاق‌بن‌علی (1383). گوهر مراد. تهران: سایه.
  31. ــــــــــــــــــــــ (بی­تا). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام‏(ج1). اصفهان: مهدوی.
  32. مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی (1404ق). مرآة العقول فی شرح‌ اخبار آل‌الرسول(ج12). چاپ دوم. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  33. ــــــــــــــــــــــــــ (1403ق). بحارالانوار(ج54). چاپ دوم. بیروت: داراحیاء التراث ‌العربیة.
  34. مرتضی زبیدی، محمدبن‌محمد (1306ق). تاج العروس من جواهر القاموس (ج7). بیروت: دارالمکتبة الحیاة.
  35. مصباح‌یزدی، محمدتقی (1393) تعلیقه علی نهایة الحکمة. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
  36. ـــــــــــــــــــــــ (1383). شرح اسفار اربعه(ج1). جزء دوم. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
  37. ــــــــــــــــــــــ  (1366). آموزش فلسفه(ج2). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  38. مطهری، مرتضی (1393). درس‌های اسفار(ج1، 4و6). چاپ هشتم. تهران: صدرا
  39. ـــــــــــــــ ( 1389) شرح مبسوط منظومه(ج2)(مجموعه آثار جلد10). چاپ یازدهم. تهران: صدرا.
  40.  میرداماد، محمدباقربن‌محمد (1381). مجموعه مصنفات میرداماد. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  41. ـــــــــــــــــــــــــ (1376). تقویم الایمان. تهران: موسسه مطالعات اسلامی.
  42. ـــــــــــــــــــــــــ (1367). القبسات. به اهتمام مهدی محقق. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
  43. نبویان، محمدمهدی (1395). جستارهایی در فلسفه اسلامی (مشتمل بر آراء اختصاصی آیت الله فیاضی)(ج1). قم: حکمت اسلامی.
  44. نراقی، مهدی‌بن‌ابی‌ذر (1423). جامع الافکار و ناقد الانظار(ج1). تهران: حکمت.
  1. Davies, Paul (1991). The Mind Of The God. New York: Simon & Scuster Paperbacks.
  2. Hawking, Stephen ; Mlodinow, Leonard (2010). The Grand Design. New York: Bantam Books.

 

 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 بهمن 1395
  • تاریخ بازنگری: 15 اردیبهشت 1396
  • تاریخ پذیرش: 06 خرداد 1396

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار