میزان تاثیر مکتب عرفانی ابن‌عربی بر اندیشه فلسفی صدرالمتألهین در مباحث اسما و صفات حق تعالی

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سطح چهار حوزه، مدرس علوم عقلی حوزه علمیه قم و عضو گروه فلسفه، عرفان و کلام مجمع عالی حکمت اسلامی

چکیده

در این مقاله اثبات شده است که صدرالمتألهین در موارد فراوانی از مباحث اسما و صفات الهی از مکتب عرفانی ابن‌عربی الهام گرفته و گاهی نیز عین عبارت آنها را بی هیچ یادی از منبع آن آورده؛ گویی خود، عبارت‏‌پرداز آن بوده است. او با الهام از گفتار عرفا باور دارد که ذات حق تعالی ذات بی‏تعیّن، و اسمای الهی، تعیّنات آن ذات در مراتب ظهور، و انسان نیز خلیفة الله و مظهر اسم جامع «الله» است. وی همچنین نظریۀ عرفانی اعیان ثابته و تقسیم عرفانی اسمای الهی را از نظر احاطه و عدم احاطه می‌پذیرد. به باور او از میان اقوال هشت‌گانه در مسئله علم پیشین حق تعالی به اشیا نیز تنها قول عرفا قابل پذیرش است. وی در مسئله کلام الهی از ابن‌عربی الهام گرفته است، ولی در دیگر مباحث اسما و صفات الهی، بیش از همه از محقق قیصری تأثیر پذیرفته است

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The impact of Ibn Arabi’s mystical school on Sadrian philosophical thought in discussions relating to divine attributes

نویسنده [English]

  • Ali Alaei Banaei
Professor of rational sciences at Qom Seminary and a member of philosophy, theology and mysticism department of the High Association of Islamic Philospohy
چکیده [English]

This article shows that Mulla Sadra is inspired by Ibn Arabi’s mystical school of thought in several cases related to divine attributes. He sometimes quotes passages from Ibn Arabi’s books without mentioning his reference, implying as if they are his own. Being inspired by mystics, he believes that the divine essence is absolute and that the divine attributes determine it when it intends to unfold. He assumes that man is Allah’s vicegerent and is the manifestation of the name Allah, the comprehensive name. Similarly he accepts the theory of constant essences and that divine attributes undergo divisions on the basis of their comprehensibility and non-comprehensibility. From among the eight theories concerning divine pre-knowledge of things, he accepts mystics’ theory. Though he is under the influence of Ibn Arabi when it comes to the issue of divine word, he is under the influence of Qaysari in other issues related to divine attributes

کلیدواژه‌ها [English]

  • divine attributes
  • theoretical mysticism
  • transcendental theosophy
  • manifestation
  • constant essences
  • Ibn Arabi
  • Mulla Sadra

مراجع

قرآن کریم

  1. آملى، سیدحیدر (1368). جامع الأسرار و منبع الأنوار. تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
  2. ــــــــــــــ (1368الف). نقد النقود فی معرفة الوجود (در جامع الأسرار و منبع الأنوار). تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالى.
  3. ـــــــــــــ (1367). المقدمات من کتاب نص النصوص. چاپ دوم. ]تهران[: توس.
  4. ‌ابن‌عربی، محمدبن‌علی (1370). فصوص الحکم. چاپ دوم. تهران: الزهراء.
  5. ـــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الفتوحات المکیة. 4ج. بیروت: دار احیاء التراث العرب.
  6. ترکه اصفهانی، على‌بن‌محمد (1378). شرح فصوص الحکم(ج1). قم: بیدار.
  7. ــــــــــــــــــــــــــ (1360). تمهید القواعد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانى. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالى.
  8. جامى، عبدالرحمن‌بن‌احمد (1370). نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
  9. جندی، مؤیدالدین‌ مححمود (1381). شرح فصوص الحکم. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. چاپ دوم. قم: موسسه بوستان کتاب.

10. شهرستانی، محمد‌بن‌عبدالکریم (1364). الملل و النحل(ج1). تصحیح بدران. چاپ سوم. قم: منشورات رضی.

11. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1360). اسرار الآیات. تصحیح محمد خواجوی. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.

12. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1360الف). الشواهد الربوبیة. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. چاپ دوم. تهران: نشر دانشگاهی.

13. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1360ب). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی. چاپ دوم. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.

14. ـــــــــــــــــــــــــــــــ  (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. چاپ دوم. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.

15. ـــــــــــــــــــــــــــــــ  (1419ق). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة) (ج2و6و7). چاپ پنجم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

16. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1362). نهایة الحکمة. قم: جامعه مدرسین.

17. فَنّاری، محمد‌بن‌حمزه (1384). مصباح الانس. تصحیح محمد خواجوی. چاپ دوم. تهران: مولی.

18. صدرالدین قونوی، محمدبن‌اسحاق (1375). النفحات الإلهیة. تصحیح محمد خواجوى. تهران: مولى.

19. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1371). الفکوک. تصحیح محمد خواجوى. تهران: مولى.

20. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1362). رسالة النصوص. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

21. قیصری، داودبن‌محمود (1375). شرح فصوص الحکم. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انتشارت علمی و فرهنگی.

22. یزدان‌پناه، سید‌یدالله (1388). مبانی و اصول عرفان نظری. نگارش عطاء انزلی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 شهریور 1395
  • تاریخ بازنگری: 18 آذر 1395
  • تاریخ پذیرش: 18 دی 1395

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار