تحلیلی از رؤیة الله تعالی در آیه سؤال موسی

زهادت, عبدالمجید

تحلیلی از رؤیة الله تعالی در آیه سؤال موسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عبدالمجید زهادت

عضو هیأت علمی جامعةالمصطفی

چکیده

مسئله رؤیت حسی خداوند تعالی از دیرباز مورد بحث ونزاع میان مسلمانان بوده است. یکی از مستندات طرفین نزاع، آیه سؤال موسی7 (اعراف(7)، 143) است. در این نوشتار پس از ارائه گزارشی از پیشینه بحث رؤیت و بیانی مختصر از منابع کلامی و تفسیری فریقین در موضوع رؤیةالباری تعالی، ادله طرفین را در استناد به آیه سؤال موسی7 بررسی کرده‏ایم و ثابت نموده‏ایم که آیه نه‏تنها دلیل بر مدعای مثبتان رؤیت نیست، بلکه بر امتناع رؤیت حسی دلالت دارد

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کلام و عقاید

عنوان مقاله [English]

Seeing Allah in the verse that mentions Musa's request for seeing Allah

نویسنده [English]

Abd al-Majid Zahadat

Assistant professor and faculty member of al-Mustafa University

چکیده [English]

The issue of seeing Allah has long been a controversial problem among Muslims. One of the reasons for the parties to the controversy is the verse that mentions Musa's request for seeing Allah ('Araf, 143). After giving a brief account of the background of the question of seeing Allah on the basis of Shia and Sunni theological and exegetic sources, the author assesses the arguments presented by the parties in favor of making use of the verses that mentions Musa's request. He proves that this verse does not prove the possibility of sensual seeing of Allah. Instead it indicates that this is impossible.

کلیدواژه‌ها [English]

seeing Allah
sensual seeing
the verse that mentions Musa's request
possibility of seeing Allah
impossibility of seeing Allah
spiritual seeing
meeting Allah
perfect discovery

مراجع

قرآن کریم

نهج البلاغه، نسخه صبحی صالح

کتاب مقدس شامل کتب عهد عتیق وعهد جدید (2002م). ]انگلستان[: انتشارات ایلام.
1. آگوستین، قدیس (1391). شهر خدا. ترجمه توفیقی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
2. آلوسی، محمودبن‌عبدالله (1415ق). روح المعانی(ج9). بیروت: دار الکتب العلمیة.
3. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (بی‌تا). توحید. تصحیح سیدهاشم حسینی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
4. ابن‌تیمیه، احمد‌بن‌عبدالحلیم(1424ق). منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة. تحقیق رشاد سالم. ریاض: دار الفضیلة.
5. ـــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). مجموعه فتاوی و رسائل(ج2-3). بیروت: دارالوفاء.
6. ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن‌علی (1390). لسان المیزان(ج2). بیروت: موسسه اعلمی.
7. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1404ق). تهذیب التهذیب(ج8). بیروت: دار الفکر.
8. ـــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). فتح الباری(ج8). بیروت: دار المعرفة.
9. ابن‌حنبل، احمدبن‌محمد (1393). الرد علی الزنادق والجهمیة. تحقیق محمدحسن راشد. بیروت: المطبعة السلفیة.
10. ــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). مسند(ج6). بیروت: دار صادر.
11. ابن‌خزیمه، محمدبن‌اسحاق (1414ق). توحید(ج2). تحقیق عبدالعزیزبن‌ابراهیم. ریاض: مکتبة الرشد.
12. ابن‌سیده، علی‌بن‌اسماعیل (1421ق). المحکم و المحیط الاعظم(ج10). تحقیق عبدالمجید هنداوی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
13. ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن (1415ق). تاریخ مدینه دمشق. تحقیق علی شیری. بیروت: دارالفکر.
14. ابن‌قتیبه، عبدالله‌بن‌مسلم (بی‌تا). تاویل مختلف الحدیث. بیروت: دارالکتب العلمیة.
15. ابن‌قیم، محمدبن‌ابی‌بکر (بی‌تا). حادی الارواح. قاهره: المطبة المدنی.
16. ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر (1408ق). البدایة والنهایة(ج3). تحقیق علی شیری. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
17. ابن‌میثم، میثم‌بن‌علی (1406ق). قواعد المرام فی علم الکلام. تحقیق سید احمد حسینی. قم: کتابخانه آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی.
18. ابن‌نجیم، زین‌الدین‌بن‌ابراهیم (1418ق). البحر الرائق(ج5). تحقیق زکریا عمیرات. بیروت:‌ دارالمعرفة.
19. ابونعیم اصفهانی، احمدبن‌عبدالله (1405ق). حلیة الاولیاء(ج1). بیروت:‌ دار الکتب العربی.
20. اسفراینی، شهفوربن‌طاهر (بی‌تا). التبصیر فی الدین وتمییز الفرقة الناجیة عن الفرق الهالکین. تحقیق کمال یوسف. بیروت: عالم الکتب.
21. اشعری، ابوالحسن (1422ق). رسالة الی اهل الثغر. تحقیق الجنیدی. ]بی‌جا[: مکتبة العلوم مدینه.
22. ــــــــــــــــ (1400ق). مقالات الاسلامیین(ج1). تصحیح هلموت ریتر. آلمان: فرانس شتاینر.
23. ــــــــــــــــ‌ (1397ق). الابانة عن اصول الدیانة. تحقیق فوقیة حسین محمود. قاهره: دار الانصار.
24. امام‌الحرمین، عبدالملک‌بن‌عبدالله (1385ق). لمع الادلة فی قواعد اهل السنة‌. تحقیق فوقیه‌ حسین محمود. قاهره: موسسة المصریة‌.
25. باقلانی، محمدبن‌طیب (1414ق). تمهید الاوائل وتلخیص الدلائل. تحقیق عمادالدین احمد حیدر. چاپ سوم. بیروت: موسسة الکتب الثقافیة.
26. بغدادی، اسماعیل (بی‌تا). ایضاح المکنون(ج1). بیروت: موسسة التاریخ الاسلامی.
27. بغدادی عبد‌القاهربن‌طاهر (بی‌تا). الفرق بین الفرق و بیان الفرقة الناجیة. بیروت: دار الافاق الجدیدة.
28. بیضاوی، عبدالله‌بن‌عمر (بی‌تا). انوار التنزیل واسرار التاویل(ج3). بیروت: دارالفکر.
29. 29. بیهقی، احمدبن‌حسین(1401ق). الاعتقاد والهدایه الی سبیل الرشاد والهدایه علی مذهب السلف واصحاب الحدیث. تحقیق احمد عصام الکاتب. بیروت: دار الافاق.
30. پورجوادی، نصرالله (1375). رویت ماه در آسمان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
31. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن (1403ق). الذریعة إلی تصانیف الشیعة(ج24). بیروت: دارالاضواء.
32. جرجانی، علی‌بن‌محمد (1325). شرح مواقف(ج8). مصر: مطبعة السعادة.
33. ـــــــــــــــــــــ (1428ق). التعریفات. تحقیق عادل انور خضر. بیروت: دار المعرفة.
34. حاجی خلیفه، مصطفی‌بن‌عبدالله (بی‌تا). کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون(ج1-2). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
35. حکیم ترمذی محمدبن‌علی (1999م). نوادر الاصول فی احادیث الرسول(ج3). تحقیق عبدالرحمن عمیره. بیروت: دار الجیل.
36. حویزی، علی‌بن‌جمعه (1412ق). نور الثقلین. تحقیق رسولی محلاتی. قم: موسسه اسماعیلیان.
37. ذهبی، احمدبن‌عثمان (1413ق). سیر اعلام النبلاء(ج8). تحقیق شعیب الارنووط. بیروت: موسسة الرسالة.
38. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌‌محمد (1404ق). المفردات فی غریب القرآن. تهران: دفتر نشر کتاب.
39. ربانی گلپایگانی، علی (1382). ایضاح المراد فی شرح کشف المراد. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
40. سرکیس، الیان (1410ق). معجم المطبوعات العربیه(ج1). قم: مکتبة آیت الله العظمی المرعشی النجفی.
41. سمعانی، منصوربن‌محمد (1418ق). تفسیر سمعانی(ج2). تحقیق یاسربن‌ابراهیم. ریاض: دارالوطن.
42. سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر (بی‌تا). الدر المنثور فی التفسیر بالماثور(ج6). بیروت: دارالمعرفة.
43. شافعی، محمدبن‌ادریس (1400ق). احکام القرآن(ج1). تحقیق عبدالغنی عبدالخالق. بیروت: دار الکتب العلمیة.
44. شهرستانی، محمدبن‌عبدالکریم (بی‌تا). الملل والنحل. تحقیق محمد سید کیلانی. بیروت: دارالمعرفة.
45. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم(ج3). چاپ دوم. قم: بیدار.
46. طباطبایی، محمدحسین (1402ق). المیزان فی تفسیر القرآن(ج3، 8). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
47. طبری، محمدبن‌جریر (1420ق). جامع البیان(ج6، 9). تحقیق محمد شاکر. بیروت: موسسة الرسالة.
48. 48. ـــــــــــــــــــ (1403ق). تاریخ الملوک والامم. بیروت: موسسة الاعلمی.
49. طوسی، محمدبن‌حسن (1409ق). التبیان(ج3-4). تحقیق احمد قصیر. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
50. ــــــــــــــــــــ (1400ق). الاقتصاد. ]قم[: مطبعة الخیام.
51. 51. فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله (1420ق). الأنوار الجلالیة فی شرح الفصول النصیریة. تحقیق علی حاجی‌آبادی، عباس جلالی‌نیا. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
52. فخر رازی، محمدبن‌عمر (بی‌تا). مفاتیح الغیب(ج13و14). بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
53. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1410ق). کتاب العین(ج8). تحقیق دکتر محمد مخزومی، چاپ دوم. موسسه الهجرة.
54. قاری ملاعلی (1419ق). الشرح المیسرعلی الفقهین الابسط والاکبر. امارات: مکتبة الفرقان.
55. قاضی، عبدالجباربن‌احمد (1422ق). شرح اصول خمسه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
56. ــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). المغنی فی ابواب التوحید والعدل(ج4). تعلیق احمدبن‌حسین ابی‌هاشم. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
57. قرطبی، محمدبن‌احمد (1405ق). الجامع لاحکام القرآن(ج7). تحقیق مصطفی سقا. بیروت: داراحیاء التراث.
58. علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف (1382). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تعلیق جعفر سبحانی تبریزی. قم: موسسه امام صادق7.
59. ـــــــــــــــــــــــــ (1414ق). نهج الحق وکشف الصدق. قم: دارالهجره.
60. کاشانی، فتح‌الله‌بن‌شکرالله (1336). تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین(ج4). ]تهران[: کتابفروشی علمی.
61. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب (1362). اصول کافی(ج1). تحقیق علی‌اکبر غفاری. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
62. کوثری، محمدزاهد (1425ق). العقیده وعلم الکلام. بیروت: دار الکتب العلمیة.
63. 63.مالکی، حسن‌بن‌فرحان (بی‌تا). قراءه فی الکتب العقائد المذهب الحنبلی نموذجا. عمان: مرکز الدراسات التاریخیة.
64. 64. مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی (1403ق). بحار الانوار(ج4). بیروت: موسسة الوفا.
65. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه(ج6). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
66. مفید، محمدبن‌محمد (1414ق). اوائل المقالات. تحقیق ابراهیم زنجانی. قم: دارالمفید.
67. منتجب‌الدین، علی‌بن‌عبدالله (1366). فهرست. تحقیق محدث ارموی. بکوشش محمد سمامی حائزی. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
68. نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (1405ق). ‌تلخیص المحصل. بیروت: دار الاضواء.
69. نووی، یحیی‌بن‌شرف (1407ق). شرح مسلم(ج3). بیروت: دار الکتب العربی.