تحلیل و بررسی «نظریه حیثیات» و «وجود رابط» نزد حکیم مؤسس، آقاعلی مدرس طهرانی

دارایی, روح الله; قائد شرف, مهدی

تحلیل و بررسی «نظریه حیثیات» و «وجود رابط» نزد حکیم مؤسس، آقاعلی مدرس طهرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دانش‏آموخته فلسفه تطبیقی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

نظرگاه‏ آقاعلی مدرس در حل مسائل مطرح ‏شده درباره «وجود رابط»، ناشی از مبانی هستی‏‌شناسانه و معرفت‏‌شناسانه دقیقی است که این جستار خواهان طرح شماری از آنهاست. علم، فهم، فطانت و بصیرت به حیثیات، حق ذاتی حکمت است و این مهم به‏دست حکیم زنوزی در رساله وجود رابط به بیانی شیوا تمکین می‏‌شود. از نتایج این جستار که از خلال توصیف تحلیلی آرای زنوزی به‏‌دست آمده، می‏‌توان به بهره‏‌گیری از قاعده «حیثیات» به‏‌عنوان روش متافیزیکی و عقلانی اشاره کرد که این امکان را برای آقاعلی مدرس طهرانی فراهم می‏‌آورد تا با اعمال این روش منحصربه‏‌فرد، از یک‏سو به جمع میان دیدگاه‏‌های گوناگون و حل مسئله فلسفی در پرتو علوم عقلی مختلف موفق شود و از سوی دیگر، دچار کاستی‏‌های قرائت‏‌های متضاد و تحلیل‏‌های خشک و تقلیل‏‌انگارانه منطقی و زبانی نگردد. ایشان با معرفی عقل به‏‌عنوان قوه «فعال تحلیل‌‌گر» و نیز اهمیت اعتبارات و لحاظ‏‌های ذهنی، موضعی در پیش می‏‌گیرد که حکیمان بعد از وی، آگاهانه یا ناآگاهانه از وی در حل مسائل عقلی پیروی کرده‏‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فلسفه

عنوان مقاله [English]

An analysis of 'theory of modes' and 'copulative being' in Agha Ali Muddarris Tehrani

نویسندگان [English]

Ruhullah Daraei ¹
Mehdi Qaed Sharaf ²

¹ PhD. student of Islamic philosophy and theology of Tehran University, Tehran, Iran

² Alumnus of comparative philosophy of Allama Tabatabaei University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The solution Agha Ali Muddarris presents for the problems of 'copulative being' is based on certain precise ontological and epistemological foundations some of which the present study aims to unveil. Discerning modes and understanding them is the intrinsic right of philosophy and that is why in his Treatise on Copulative Being, Zinoozi, the sage, sheds light on this issue. According to this study, the application of the rule of 'modes' allows Agha Ali, who himself discovered it, to reconcile between conflicting philosophical views on the one hand and to avoid the flaws and setbacks of having conflicting readings and dry logical and lingual reductionist analyses. Introducing reason as an active analyzer and relating the importance of mental modes, he used an approach which is knowingly or unknowingly followed by later philosophers for solving philosophical issues.

کلیدواژه‌ها [English]

copulative being
relational being
secondary intelligible
modes
impilicit and explicit reality

مراجع

ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1404ق). التعلیقات، الهیات، طبیعیات. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

ـــــــــــــــــــــــ (1404ق الف). الإلهیات الشفاء. تصحیح سعید زائد، الاب قنواتى. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى.

اسفراینی نیشابوری، محمدبن‌علی (1383). شرح کتاب النجاة لابن سینا. تحقیق و تقدیم حامد ناجی اصفهانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى؛ دانشگاه تهران؛ انجمن بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها.

اصفهانی، محمدحسین(بی‌تا). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة(ج3). اصفهان: مهدوی.

بروجردی، سیدحسین (1415ق). نهایه الاصول. ]قم[: نشر تفکر.

زنوی، علی‌بن‌عبدالله (1378). مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقا علی مدرس طهرانی(ج2). تصحیح وتحقیق محسن کدیور. تهران: اطلاعات.

شیرازی، سیدرضی (1383). درس‌های شرح منظومه حکیم سبزواری(ج1). تهران: حکمت.

ــــــــــــــــــ (1381). اِسفار عن الاسفار(ج1). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.

صدر‌الدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم (1425ق). الحکمة المتعالة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج1). همراه با تعلیقه علامه طباطبائی و حاج ملا هادی سبزواری، قم: طلیعه النور.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). ایقاظ النائمین. تهران: انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران. ‏

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا الف). الحاشیة على الإلهیات. قم: بیدار.

طباطبائی، سیدمحمدحسین (بی‌تا). نهایة الحکمة. قم: دار التبلیغ اسلامی.

عبودیت، عبدالرسول (1382). تشکیک در وجود. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

فارابى، محمدبن‌محمد (1405ق). الجمع بین رأی الحکیمین. مقدمه و تعلیق از البیر نصرى نادر. چاپ دوم. تهران: الزهراء3.

قطب‌الدین رازى، محمدبن‌محمد (1381). إلهیات من المحاکمات بین شرحی الاشارات. مع حاشیة میرزا حبیب‌الله المشتهر بالفاضل الباغنوی. صححه مجید هادی‌زاده. تهران: میراث مکتوب؛ کتابخانه مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش و آموزش.

مطهری، مرتضی (1386). مجموعه آثار (ج10). تهران: صدرا.

مظفر، محمدرضا (1370). اصول فقه (ج1). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.

ملکیان، مصطفی (1384). «مباحث اصول فقه در میان دانش‌های زبانی». مجله نقد و نظر، 39-40، ص2-53.

نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (1375). شرح الإشارات و التنبیهات( مع المحاکمات) (ج1و3). قم: نشر البلاغه.

Frege, Gottlobe (1996). On sense and nominatum. Trans by Herbert feigel. In: The philosophy of language.- 3rd edition. London: oxford university press.

Hylton, Peter (1998). Analaysis in Analytic philosophy in story of analytic Philosophy; Heroes and Plots. Ed by: A.Matar & Biletzki.

Lamarque, Peter (1997)Concise encyclopedia of philosophy of language. Edited By P. Lamarque.