نظریه اعتباریات به‌‏مثابه فرانظریه اجتماعی نزد علامه طباطبایی و محقق عراقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار و عضو هیئت علمی گروه فلسفه علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

در این نوشتار سعی داریم نظریه اعتبار و مفاهیم اعتباری را در نگاه اندیشمند‌انی چون محقق عراقی و علامه طباطبایی به هدف به دست آوردن یک فرانظریه اجتماعی به نمایش بگذاریم. این نظریه توانایی تبیین هستی‌شناختی پدیده‌های رفتاری انسانی، اعم از پدیده‌های فردی و اجتماعی را داراست. با این وصف، تمرکز بیشتر این مقاله بر حیث اجتماعی این نظریه است. این مهم آنگاه میسر می‌شود که ما شناختی از دسته‌بندی‌های موجود نزد فیلسوفان و متفکران به‏‌دست آوریم تا بدان واسطه مشخص کنیم پدیده‌های اجتماعی ذیل کدام تقسیم‌بندی می‌گنجند. به نظر محقق عراقی هنگام اعتبارِ فروشنده و خریدار، مصداقی به حمل شایع از هویت اعتباری ـ برای مثال ملکیت ـ پدید می‌آید که موجب می‌شود بتوانیم مفهوم ملکیت را از آن هویت اعتباریِ پدیدآمده، اخذ کنیم. این هویت اعتباری نوپدید، همان واقعیت اجتماعی خرید و فروش است که ناشی از کنش اجتماعی است. علامه طباطبایی با کاوشی فلسفی در بنیادهای اعتبار، نسبت آن را با عقل عملی و اراده انسانی برقرار می‏‌کند و از این طریق اصول روش‏‌شناختی اعتبار و نحوه تحقیق را درباره اعتباریات هویدا می‏‌سازد. چنین کاوش‏‌هایی از طرف علامه، نظریه کلان اجتماعی را در خصوص واقعیت‏‌های اجتماعی به نمایش می‏‌گذارد و پرتو نوری بر نظریات محققان اصولی مانند محقق عراقی می‏‌افکند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Theory of considered sciences as a social theory from the viewpoint of Allama Tabatabaei and Muhaqqiq Iraqi

نویسندگان [English]

  • Sayyid Hamidreza Hasani
  • Had i Musavi
Assistanct Professor and faculty member of Seminary and university Academy, Philosophy of Humanities Science, Qom, Iran
چکیده [English]

The author tries to present the theory of conventionality advocated by thinkers like Muhaqqiq Iraqi and Allama Tabatabaei in a way that leads to a social theory capable of ontologically explaining human behaviors whether individual or social. The article however gives more attention to the social aspect of the theory. We cannot attain this goal unless we are familiar with the classifications made by philosophers. The familiarity with this classification helps us determine which category the social phenomena belong to.  According to Iraqi when we consider the concepts of 'seller' and 'buyer' an objective instance of a considered identity (for example ownership) emerges which enable us to derive from them the concept of ownership. This newly obtained considered identity is the social reality of buying and selling which arise from a social act. Making a philosophical investigation about the foundations of consideration, Allama Tabatabaei creates a link between consideration and human will shedding thus light on the psychological elements of consideration and the methodology of making a research on considered things. Such inquiries by Allama bring to light his theory concerning social facts and the theories presented by usuli scholars like Muhaqqiq Iraqi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • theory of considered things
  • Social theory
  • Allama Tabatabaei
  • Muhaqqiq Iraqi
  • practical intellect
  • social act
  1. آملی، محمدتقی (1374). درر الفوائد تعلیقه بر شرح منظومه. قم: مؤسسه دارالتفسیر.  
  2. اصفهانی، محمدحسین (1427ق). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة. بیروت: موسسة آل‌البیت لاحیاء التراث.
  3. بروجردی نجفی، محمدتقی (1417ق). نهایة الافکار (تقریر ابحاث آقا ضیاءالدین عراقی)(ج1-2). قم: موسسة نشر الاسلامی.
  4. توسلی، غلام‌عباس (1369). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: سمت.
  5. جوادی آملی، عبدالله (1375). رحیق مختوم(ج1). تنظیم حمید پارسانیا. قم: اسراء.
  6. طباطبایی، محمدحسین (1388). انسان از آغاز تا انجام. ترجمه صادق لاریجانی. قم: بوستان کتاب.
  7. ـــــــــــــــــــــ (1387). مجموعه رسائل علامه طباطبائی. قم: بوستان کتاب.
  8. ـــــــــــــــــــ (1387 الف). روابط اجتماعی در اسلام. قم: بوستان کتاب.
  9. ـــــــــــــــــــ (1387ب). اصول فلسفه رئالیسم. قم: بوستان کتاب.
  10. ـــــــــــــــــــ (1416ق). نهایة الحکمة. قم: موسسة النشر الاسلامی.
  11. ـــــــــــــــــــ (2007م). مجموعه الرسائل العلامه الطباطبایی. مصحح صباح ربیعی. قم: باقیات.
  12. عراقی، ضیاءالدین (1428ق). مقالات الاصول(ج1). تحقیق مجتبی المحمودی و منذر الحکیم. قم. مجمع الفکر الاسلامی.
  13. کاظمی خراسانی، محمدعلی (1417ق). فوائد الاصول(ج4). قم: موسسه نشر اسلامی.
  14. کَسل، فیلیپ (1383). چکیده آثار آنتونی گیدنز. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: ققنوس.
  15. مصباح‌یزدی، محمدتقی (1383). آموزش فلسفه(ج1). تهران: امیرکبیر.
  16. ـــــــــــــــــــــ (1405ق). تعلیقة علی نهایة الحکمة. قم: انتشارات در راه حق.
  17. مطهری، مرتضی (1371). مجموعه آثار شهید مطهری(ج9). تهران: صدرا.

1. Bryant, Christophen, G. A. and Jary, David (1991). Giddens' theory of structuration a critical appreciation. London & New York: Routledge