روش‌شناسی کاربرد پیش‌فرض‌های طبیعیِ مسائل قوای نفس در علم‌النفس صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، قم، ایران

2 استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، قم، ایران

3 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، قم، ایران

چکیده

مسائل مربوط به قوای نفس یکی از مهم‌ترین مباحث علم‌النفس صدرایی است. به دو جهت مسائل قوای نفس با پیش‌فرض‌های طبیعی آمیخته شده است؛ جهت اول آنکه فلاسفه پیش از ملاصدرا، مسائل علم‌النفس را در بخش طبیعیات مورد بحث قرار داده‌اند و جهت دوم آنکه نفس و بدن رابطه وثیقی با یکدیگر دارند، به‌طوری که پرداختن برخی مسائل مربوط به قوای نفس مستلزم بحث از مسائل مربوط به بدن نیز می‌باشد. در این نوشتار که داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده و به روش عقلی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است، مشخض شده که پیش‌فرض‌های طبیعی همچون نظریه عناصر اربعه، مزاج و افلاک نه‌گانه و گزاره‌های تجربی مربوط به آثار و عملکرد اعضای بدن حیوان به سه نحو در مباحث قوای نفس به‌کار رفته است؛ به این صورت که برخی از این پیش‌فرض‌ها در اثبات مسائل به‌کار رفته است؛ مانند احصاء و اثبات قوای نفس، ضروری بودن قوه لامسه و اثبات قوای نفوس فلکی. برخی دیگر از این پیش‌فرض‌ها نیز در تبیین مسائل استفاده شده است؛ مانند تعریف و تحدید قوای نفس، تبیین عملکرد قوای نفس و جایگاه آلات و قوای نفس؛ و برخی از پیش‌فرض‌های طبیعی، منشأ طرح مسائل خاص در مباحث قوای نفس شده است؛ مانند مسائل قوای نفس فلکی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Methodology of Applying Natural Assumptions in the Discourse on Faculties of the Soul in Sadrian Psychology

نویسندگان [English]

  • JAVAD PARSAEE 1
  • mohammad mehdi gorjian 2
  • hassan abdi 3
1 PhD Graduate in Islamic Philosophy, Baqir al-Olum University.
2 Professor and Faculty Member at the Baqir al-Olum University, Qom, Iran.
3 Assistant Professor and Faculty Member at the Baqir al-Olum University, Qom, Iran..
چکیده [English]

Explorations concerning the faculties of the soul are among the most important discussions within Sadrian psychology. Based are two aspects, the discussions on faculties of the soul are interconnected with natural assumptions. Firstly, philosophers prior to Mulla Sadra have discussed psychological problems in the section on natural sciences. Secondly, the soul and body have a close relationship, to the extent that addressing certain issues related to faculties of the soul necessitates discussing bodily issues. In this paper, compiled data have been analyzed and examined using a rational method. It is established that natural assumptions, such as the theory of the four elements, the mizaj (temperaments) and the nine spheres of heaven, as well as empirical propositions regarding the effects and functions of animal body parts, have been employed in three ways in discussions related to the faculties of the soul. Some of these assumptions have been utilized in proving problems, such as enumerating and proving the faculties of the soul, the necessity of the faculty of touch, and proving the faculties of the heavenly souls. Other assumptions have been employed in expounding issues, such as defining and specifying faculties of the soul, elucidating the functions of faculties of the soul, and clarifying the position of tools and faculties of the soul. Some natural assumptions have even originated specific problems related to the discussions on faculties of the soul, such as the problems of faculties of the heavenly soul. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soul
  • Faculties of the soul
  • Sadrian Psychology
  • Natural assumptions
  • Empirical assumptions
  1. ابن‌‌رشد، محمدبن‌احمد (1982م). تلخیص کتاب البرهان. مصر: الهیئة المصریة.
  2. ابن‌‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1405ق). الشفاء، «المنطق». قم: مرعشی نجفی.
  3. ارسطو (1389). درباره نفس. ترجمه علیمراد داودی. چاپ پنجم. تهران: حکمت،.
  4. بهمنیار (1375). التحصیل. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  5. طوسی، خواجه نصیر الدین (1375). شرح الإشارات و التنبیهات (مع المحاکمات). قم: نشر البلاغه،.
  6. حلی، حسن‌بن‌یوسف (1363). الجوهر النضید و رسالة التصور و التصدیق. قم: بیدار.
  7. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. چاپ سوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  8. ــــــــــــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم. چاپ دوم. قم: بیدار.
  9. ــــــــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  10. ــــــــــــــــــــ (1360). اسرار الآیات. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی.
  11. ــــــــــــــــــــ (1354). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  12. ــــــــــــــــــــ (1422ق). شرح الهدایه الاثیریه. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  13. ــــــــــــــــــــ (1417ق). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  14. عبودیت، عبدالرسول (1392). درآمدی به نظام حکمت صدرائی (ج3). تهران: سمت.
  15. فیاضی، غلامرضا (1389). علم النفس فلسفی. تحقیق و تدوین، محمد تقی یوسفی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  16. کاپلستون، فردریک چالرز (1391). تاریخ فلسفه (ج1). چاپ نهم. تهران: علمی و فرهنگی.
  17. کرد فیروزجایی، یارعلی (1386). نوآوری‌های فلسفه اسلامی، در قلمرو مابعدالطبیعه با روایت ابن‌ سینا. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  18. مطهری، مرتضی (1376). مجموعه‏ آثار استاد شهید مطهری (ج‏6). تهران: صدرا.