«بررسی انتقادی دین اسطوره‌ای و پیامدهای آن از منظر هراری»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، قم، ایران

2 استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، قم، ایران

چکیده

هراری اندیشمندی اسرائیلی است که در تحلیل خود از تاریخ، آینده و چالش‌های انسان، بارها از ماهیت ادیان و تأثیرات آن در حیات بشر سخن به‌میان آورده است. او با ارائه تقسیمی سه‌گانه از حقایق هستی، دین و در رأس آن خداوند را در حد یک ماهیت اسطوره‌ای و ذهنیتِ مشترک تنزل داده است. از نگاه او، واقعیتِ خیالی دین کارکردها و مخاطراتی را در زندگی بشر پدید آورده است که باید نسبت به آنها هوشیار بود. او تذکر می‌دهد که دینِ افسانه‌ای علی‌رغم کارکردهای انکارنشدنی خود، در هر صورت پدیده‌‌‌ای خیالی است  و در صورت اصالت یافتنِ باورهای آن، می‌تواند عاملی برای انحراف مسیر زندگی بشر و ترویج خشونت گردد. در این نوشتار، ضمن ارائه تصویری منسجم از نظریات پراکنده هراری در مورد دین و پیامدهای مختلف آن، به بررسی و نقد  آنها مبادرت شده است. رویکرد غالب مباحث، عقلی و فلسفی است و در مواردی نیز به تناسب ادعاهایِ هراری، از مباحث تاریخی و درون‌دینی سخن به میان آمده است تا براساس آنها، صحت و سقم ادعاها و تحلیل‌هایِ هراری، در بوته نقد قرار گیرد. بر این اساس نشان داده شده است که خلط بین مقام اثبات و ثبوت در تبیین واقعیت‌های بین الاذهانی و عدم تمایز بین دینِ حق و دین محقق، از اصلی‌ترین لغزشگاه‌های هراری بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Critical Examination of Harari's Perspective on Religion as a Myth and Its Consequences

نویسندگان [English]

  • mohammad Abbasi 1
  • Hosein Souzanchi 2
1 PhD Student in Islamic Philosophy, Baqir al-Olum University.
2 Assistant Professor at the Baqir al-Olum University, Department of Social Sciences, Qom, Iran.
چکیده [English]

Yuval Noah Harari is an Israeli thinker who, in his analysis of history, the future and human challenges, has frequently discussed the nature of religions and their impact on human life. He has presented the existential realities, religion, and above all, God, into three divisions and devalued them to the mythical nature and collective imagination. From his viewpoint, the imagined reality of religion has applications in human life as well as risks that must be approached with vigilance. He points out that despite its undeniable applications, fictional religion is ultimately an imagined phenomenon and can, if its beliefs are embraced as genuine, become a catalyst for human deviation and the promotion of violence. In this paper, we provide a coherent overview of Harari's scattered theories concerning religion and its various consequences, and proceed to critically examine and critique them. The rational and philosophical approach is mostly taken into consideration, with instances where historical discourses and discussions within religion are integrated as per Harari's claims to subject his assertions and analyses to critical evaluation. It is demonstrated that the confusion between the position of reality as it is and the position of something for us in explaining intersubjective realities, and the failure to distinguish between true religion and existing religion, have been some of Harari's main misapprehensions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Harari
  • Intelligent being
  • Religion
  • Myth
  • Intersubjective
  1. قرآن کریم

    1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1375). النفس من کتاب الشفاء. به تحقیق علامه حسن زاده آملی. قم: مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز النشر.
    2. یعقوبی، احمدبن‌اسحاق ([بی­تا]). تاریخ الیعقوبی (ج2). قم: اهل بیت:.
    3. واعظی، اصغر (۱۳۸۴). برهان وجودی از آنسلم تا کانت. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    4. افلاطون (1381)، واپسین روزهای سقراط. ترجمه جاوید جهانشاهی. چاپ دوم. آبادان: نشر پرسش.
    5. حسینی خامنه­ای، سید علی (1399). طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن. چاپ بیست و چهارم. قم: انتشارات مؤسسه ایمان جهادی.
    6. جوادی آملی، عبدالله (1384). تبیین براهین اثبات خدا. چاپ چهارم. به تحقیق حمید پارسانیا. قم: اسراء.
    7. فیاضی، غلامرضا (1391)، النهایۀالحکمه صححها و علق علیها غلامرضا الفیاضی، (ج1). چاپ ششم. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    8. حداد عادل، غلامعلی (1393). مقالات کانتی. چاپ دوم. تهران: هرمس.
    9. مایکل پترسون و دیگران (1398). عقل و اعتقاد دینی. چاپ هشتم. تهران: طرح نو.
    10. واقدی، محمدبن‌عمر (1409). المغازی (ج2). چاپ سوم. بیروت: اعلمی.
    11. ابوشبهه، محمدبن‌محمد (1427). السیرة النبویة على ضوء القرآن و السنة (ج1). چاپ هشتم. دمشق: دارالقلم.
    12. طباطبایی، سید محمدحسین(1387). اصول فلسفه رئالیسم. قم: بوستان کتاب قم.
    13. ـــــــــــــــ (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم (5جلد). چاپ دوم. تهران: صدرا.
    14. مظفر، محمدرضا (1366). المنطق (ج2). قم: اسماعیلیان.
    15. عاملی، مرتضی جعفر (1415). الصحیح من سیره النبی الاعظم (ج3). چاپ چهارم. بیروت: دارالهادی، دارالسیره.
    16. مطهری، مرتضی (1384). مجموعه آثار(ج6)، «اصول فلسفه و روش رئالیسم». چاپ هفتم. تهران: صدرا.
    17. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم(1368). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (ج8،6). قم: مکتبة المصطفوی.
    18. هراری، یووال نوح (1397/الف). انسان خردمند، «تاریخ مختصر بشر». نیک گرگین. چاپ دوازدهم. تهران: فرهنگ نشر نو.
    19. ــــــــــــــــــ (1397/ب). انسان خداگون، «مختصری بر تاریخ فردا». نیک گرگین. تهران: طرح نقد.
    20. ــــــــــــــــــ (1397/ج). 21درس برای قرن21. سودابه قیصری. چاپ دوم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
    21. Mary J. Kennard (1998), A Visit from an Angel, The American Journal of Nursing, Vol. 98.
    22. Kason, Yvonne (2000), Farther Shores: Exploring How Near-Death, Kundalini and Mystical Experiences Can Transform Ordinary Lives, Toronto, HarperCollins.
    23. Hallpike, C. R. A Response to Yuval Harari's 'Sapiens: A Brief History of Humankind', (2017), https://www .newenglishreview. org/custpage. cfm?sec_id=189085.