چیستی قضیه طبیعیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه کلام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

بیشتر قضایایی که در علوم به‌کار می‌روند، از سنخ قضایای طبیعیه نیستند، بلکه گزاره‌های منطقی، طبیعیه‌اند. این مسأله در شناخت جایگاه این قضیه در علم منطق و سنخ‌شناسی گزاره‌های سایر علوم مؤثر است. پیش از قرن هفتم، نگاه استقلالی به این گزاره وجود نداشت. خونجی و ابهری از پیشگامان ورود آن به مباحث منطقی هستند. از اولین مباحث بر محور قضیه طبیعیه این است که این قضیه شخصیه، مهمله یا مستقل از آن‌دو است. ثمره این بحث در سه‌گانه یا چهارگانه بودن تقسیم قضایا روشن می‌شود. محدوده و قلمرو طبیعیه که در تعریف آن ظهور یافت، بخشی دیگر از مباحث این قضیه است که خود را در چهارگانه یا پنج‌گانه بودن تقسیم نشان می‌دهد. شناخت اجزاء قضیه طبیعیه نقش مستقیمی در شناخت ماهیت آن و بازشناسی از دیگر قضایا دارد. توسعه موضوع قضایای طبیعیه به موضوعاتی که اعتباری است و نیز ارتباط آن با معارف درجه دو، قلمرو کاربردی آن را افزایش می‌دهد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

What-ness of Natural Proposition

نویسنده [English]

  • mohammad karimi
Instructor and faculty member of Imam Khomeini Institute for Education and Research
چکیده [English]

Most of the propositions that are used in sciences do not belong to the class of natural propositions. Rather, the natural propositions are amongst the logical propositions. This matter is effective in recognizing the position of this proposition in logic and the classification of the statements of other sciences. Before 7th AH, no independent observation of this statement existed. Khūnajī and Abhari were the pioneers in introducing it in the discussions on logic. Amongst the first discussions surrounding the natural propositions is that it is either singular, indefinite or independent of these two. The outcome of this discussion becomes evident while dividing the propositions into three or four. The sphere and domain of natural propositions that is reflected in its definition, is another discussion related to this proposition that is demonstrated in its division into four or five types. Recognizing the components of natural propositions plays a direct role in recognizing its essence and distinguishing it from other propositions. Extending the discussion on natural propositions to discussions that are imaginary and its link to the second degree knowledge, increases the range of its practical application.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • natural proposition
  • Secondary logical intelligibles
  • indefinite proposition
  • singular proposition
  • second degree knowledge
  • primary predication
  • common predication
  1. آشتیانی، مهدی (1418ق). تعلیقة رشیقة علی شرح منظومة السبزواری. چاپ سوم. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  2. ابن سهلان ساوی، عمربن‌‏سهلان (1993م). البصائر النصیریة فی علم المنطق. با مقدمه رفیق عجم. بیروت: دار الفکر اللبنانی.
  3. ابن سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1404ق). الشفاء: «المنطق» و «العبارة». زیر نظر ابراهیم مدکور و تحقیق محمود محمد خضیری. بی‌جا. بی‌نا.
  4. ابن کمونه، سعدبن‏منصور (1403ق). الجدید فی الحکمة. به تحقیق حمید مرعید کبیسی. بغداد: احیاء التراث الاسلامی.
  5. اثیرالدین ابهری، مفضل‌بن‌عمر (بی‌تا). کشف الحقایق فی تحقیق الدقایق (نسخه خطی). دارالکتب المصریه، ش162: به نقل از فرامرز قراملکی در مقاله از طبیعیه تا محمول درجه دو.
  6. ارسطو (1980م). منطق ارسطو. با تحقیق و مقدمه‌ عبدالرحمن بدوی. کویت: وکالة المطبوعات.
  7. بهمنیاربن‌مرزبان (1375). التحصیل. با تصحیح شهید مطهری. تهران: دانشگاه تهران.
  8. ترکه اصفهانی، علی بن‌محمد (1376). المناهج فی المنطق. با تصحیح ابراهیم دیباج. تهران: دانشگاه تهران.
  9. تفتازانی، مسعودبن‌عمر (1421ق). «تهذیب المنطق» در: الحاشیة علی تهذیب المنطق. قم: جامعة المدرسین.
  10. تهانوی، محمد اعلی‌بن‌علی (1996م). موسوعه کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم (ج1). به تحقیق علی دحروج. بیروت: ناشرون.
  11. خبیصی، فخرالدین عبیدالله‌بن‌فضل الله (1960م). «شرح بر تهذیب المنطق تفتازانی» در: حاشیة العطار علی شرح الخبیصی. با حاشیه علامه محمدبن‌علی ابن ‌سعید. قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة.
  12. خونجی، محمدبن‌نام‌آور (1389). کشف الاسرار عن غوامض الافکار. با مقدمه و تحقیق خالد رویهب. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  13. سبزواری، هادی بن مهدی (1384). شرح المنظومة (ج1، 2). با تصحیح حسن حسن‌زاده آملی. تهران: نشر ناب.
  14. شهابی خراسانی، محمود (1380). رهبر خرد. تهران: کتاب‌فروشی خیام.
  15. شهرزوری، شمس‌الدین محمدبن‌محمود (1380). شرح حکمة الاشراق. با تحقیق حسین ضیائی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  16. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1378). التنقیح فی المنطق. با تصحیح و تحقیق غلامرضا یاسی‌پور. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  17. ــــــــــــ (1388). «التعلیقات» در: شرح حکمة الاشراق به انضمام تعلیقات صدرالمتألهین (ج1) با قلم محمودبن‌مسعود قطب‌الدین شیرازی. به تحقیق سید محمد موسوی و مقدمه‌ سید حسین نصر. تهران: نشر حکمت.
  18. علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف (1381). الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید. با تصحیح و تعلیق محسن بیدارفر. قم: بیدار.
  19. ــــــــــــ (1412ق). القواعد الجلیة فی شرح الرسالة الشمسیة. به تحقیق فارس حسون تبریزیان. قم: جامعة المدرسین.
  20. ــــــــــــ (1421ق). الأسرار الخفیة فی العلوم العقلیة. قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
  21. فخر رازی، محمدبن‌عمر (1384). شرح الإشارات و التنبیهات (ج1). با مقدمه و تصحیح علیرضا نجف‌زاده. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  22. فناری، محمدبن‌حمزه (بی‌تا). مقید فناری علی قول احمد. تهران: انتشارات وفا (افست از نسخه استامبول).
  23. فرامرز قراملکی، احد (1382). «از طبیعیه تا محمول درجه دو»: مقالات و بررسی‌ها، 74، ص37-56.
  24. قطب‌الدین رازی، محمد‌بن‌محمد (1294ق). شرح مطالع الانوار فی المنطق. قم: کتبی نجفی.
  25. قطب‌الدین شیرازی، محمود‌بن‌مسعود (1385). درة التاج (ج2). به کوشش و تصحیح سید محمد مشکات. تهران: حکمت.
  26. کاتبی قزوینی، علی‌بن‌عمر (1397). «منطق العین یا عین القواعد در فن منطق». نشریه دانشکده الهیات و معارف اسلامی، شماره 21. تصحیح، تعلیق و مقدمه زین‌الدین جعفر زاهدی. مشهد.
  27. ــــــــــــ (1998م)، الشمسیة فی القواعد المنطقیة. با مقدمه، تعلیقه و تحقیق مهدی فضل‌الله. بیروت: المرکز الثقافی العربی.
  28. کلنبوی، شیخ‌زاده اسماعیل‌بن‌مصطفی (1347ق). کتاب البرهان. با حاشیه ملا عبدالرحمن پنجیونی و ابن قره داغی و تصحیح محمود امام منصوری. قاهره: مطبعة السعادة.
  29. محمدعلی (1421ق). «حاشیة محمد علی» در: الحاشیة علی التهذیب. نوشته ملاعبدالله‌بن‌حسین یزدی. قم: جامعة المدرسین.
  30. مصباح یزدی، محمدتقی (1405ق). تعلیقة علی نهایة الحکمة. قم: مؤسسة فی طریق الحق.
  31. مطهری، مرتضی (1381). مجموعه آثار (ج7 ، 10). چاپ پنجم. تهران: صدرا.
  32. مظفر، محمدرضا (1421ق). المنطق. با تعلیقه غلامرضا فیاضی و تحقیق رحمت‌الله رحمتی. قم: جامعة المدرسین.
  33. نصیر‌الدین طوسی، محمدبن‌محمد (1375). شرح الإشارات و التنبیهات (ج1). قم: البلاغة.
  34. هروی کابلی، محمدزاهد‌بن‌محمد اسلم (بی‌تا). التعلیقة علی شرح التهذیب (تهذیب میری). بی‌جا.
  35. یزدی، ملاعبدالله‌بن‌حسین (1421ق). الحاشیة علی تهذیب المنطق قم: جامعة المدرسین.