حکایت ماهوی یا وجودی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 سطح چهار مرکز تخصصی فلسفه اسلامی ـ قم

2 استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

چکیده

براساس اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت، از یک‌سو ماهیت، انتزاع ذهن از تعین هستی اشیاء خارجی بوده و برگرفته از سقف وجودهای خارجی است. و از سوی دیگر بین اندیشمندان اختلاف است که آیا ماهیت تحقق خارجی دارد ـ اگرچه به‌نحو تبعیت از وجود باشد نه به‌نحو اصالت ـ یا هیچ نحو تحققی ندارد؟ بنا بر نظر برخی از اندیشمندان، ماهیت هیچ نحو تحقق خارجی نداشته و تنها در ذهن موجود است. موطن خارج نیز تنها موطن وجود است، ولی ماهیت به‌نحو حقیقت بر وجود خارجی صادق بوده و حاکی از آن است، نه به‌نحو مجاز. لذا خودبه‌خود این سؤال مطرح می‌شود که چگونه چیزی که هیچ نحو تحققی در خارج ندارد و فقط ذهنی است، حاکی از خارج است؛ زیرا دو چیز هستند که بی‌ارتباط با هم بوده و هر یک موطن جدایی از دیگری دارد (نه این، آن است و نه آن، این) و این مستلزم حکایت بدون محکی است که محال است. در این مقاله سعی می‌شود مسأله با روش تبیین و تحلیل مورد بررسی قرار گیرد. نتیجه بحث نیز این است که مطابقت بین ذهن و خارج، تطابق ماهوی نیست، بلکه مطابقت وجودی است. یعنی حکایت بین دو وجود تحقق دارد. اما نه از قبیل حکایت وجود خاص با وجود خاص دیگر، بلکه مطابقت بین وجود برتر و وجود فروتر.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Representation of Quiddity or Existence

نویسندگان [English]

  • yosof moazzaz 1
  • Hasan Moallemi 2
1 A 4th grade student of the Specialized Center for Islamic Philosophy, Qom.
2 A professor and faculty member of Baqir al-Ulum University.
چکیده [English]

According to the primacy of existence and the mental abstraction of quiddity, quiddity is a concept abstracted by the mind from the determination of existence of things outside i.e. from the ends or limits of existing things. There thus is a controversy among thinkers whether quiddity has an outside reality -although this reality might be in the shadow of and subordinate to existence- or it has no reality outside whatsoever? Some scholars hold that quiddity has no reality outside and it thus merely exists in the mind. The outside world is an abode for existence, alone. Nonetheless, we can truly and literally apply the concept of quiddity on existing things outside for quiddity represents them in the mind literally, rather than figuratively. Now a question inevitably occurs how a mental concept without outside reality might represent an outside thing. There are two different and unrelated things with two separate abodes -neither this is that nor that is this. This implies representation without something to be represented (referent) i.e. quiddity is representing something in the world outside without its being the referent and instance of the said quiddity; this is absurd.
In their essay, the authors have tried to analytically examine the issue. The result is that correspondence between the mind and outside reality is not of quiddity but of existence. That is to say there is correspondence between two grades of existence. However, such correspondence is not between one specific existing thing to another specific, but between one superior grade of existence to another inferior one.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : the representation of quiddity
  • the representation of existence
  • superior existence
  • gradation
  1. سهروردی، یحیی‌بن‌حبش (1372). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح هانری کربن. (ج1). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  2. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1382). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه. با تعلیقات ملا هادی سبزواری و تعلیق و تصحیح و تقدیم سید جلال آشتیانی. قم: مطبوعات دینی.
  3. ـــــــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. به تحقیق و تصحیح احمد ناجی اصفهانی. تهران: انتشارات حکمت.
  4. ـــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. مصحح: محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
  5. ـــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفارالعقلیة الاربعة (ج 9،6،1). بیروت: دار احیاء التراث.
  6. ـــــــــــــــ (بی‌تا). شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الاهیات شفاء. (ج2).تهران: حکمت اسلامی صدرا.
  7. طباطبایی، سید محمدحسین (1378). نهایة الحکمة. به تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  8. ـــــــــــــــ (1417ق). توحید علمی و عینی. چاپ دوم. مشهد: انتشارات علامه طباطبایی.
  9. فیاضی، غلامرضا (1395). جستارهایی در فلسفه اسلامی، «مشتمل بر اراء اختصاصی آیت الله فیاضی». (ج1). قم: انتشارات حکمت اسلامی.
  10. ـــــــــــــــ (1392). هستی و چیستی در مکتب صدرایی، «تأملی نو در اصالت وجود و اعتباریت ماهیت و تفاسیر و ادله و نتایج آن». به تحقیق و نگارش حسینعلی شیدان. چاپ چهارم. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  11. عبودیت،عبدالرسول (1392). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. (ج1). چاپ پنجم. تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  12. مصباح یزدی، محمدتقی (1389). آموزش فلسفه. (ج1). چاپ ششم. تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ و نشر بین‌الملل.
  13. ـــــــــــــــ (1405ق). تعلیقة علی نهایة الحکمة. تهران: انتشارات الزهرا.
  14. مطهری، مرتضی (1387). شرح مبسوط منظومه (مجموعه آثار). (ج9). چاپ دهم. تهران: انتشارت صدرا.