بررسی جایگاه خیر اخلاقی در نظام اخلاقی ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای فلسفه اسلامی جامعة المصطفی العالمیة

2 استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه باقر العلوم علیه السلام (نویسنده مسئول)

چکیده

تحقیق حاضر، درباره بازشناسی ماهیت و حقیقت خیر اخلاقی و ویژگی‌های وجودی آن است.
در فلسفه به طور کلی و در فلسفه ملاصدرا به طور خاص، خیر امر وجودی است و با وجود پیوند عمیق و ناگسستنی دارد. و بر اساس دیدگاه وجودی، نیکی و خیر در نظام اخلاقی ملاصدرا بر مبانی محکم و استواری بنا نهاده شده است. در حکمت اسلامی، وجود و کمال وجودی اساسا خیر است و اصالت وجود به همه افعال و آنچه از طریق عمل پا به هستی می نهد، رنگ وجودی عطا می کند و به تبع آن، به خیریت نگاه وجودی دارد.
حال سوالی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که شرور اختیاری و صدور افعالی از انسان مانند قتل که از نظر اخلاقی خیر محسوب نمی‌شود، چگونه ارزیابی می‌شوند آیا فعل وجودی است و در عین حال شر است و یا امر عدمی است و شر محسوب می‌شود و به عبارتی چگونه این تضاد قابل حل است؟ که برای ایضاح آن باید خیر اخلاقی را مورد بازشناسی قرار داد.
به همین خاطر بحث از چیستی، مولفه‌ها یا امور موجود در نظام اخلاقی ملاصدرا که به بازشناسی خیر اخلاقی یاری می‌رساند، مورد بحث این نوشتار است.
بر این اساس، انسان اخلاقی از منظر حکمت متعالیه ضمن برخورداری از سعه وجودی، متخلق به اخلاق الله بوده و به حق تعالی تشبه می‌یابد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position of Ethical Good in Mulla Sadra's Ethical System (An Examination)

نویسندگان [English]

  • gul hussain shah naqvi 1
  • Mohammad madi Gorjian Arabi 2
1 A PhD. holder of Islamic philosophy and theology from al-Mustafa International University.
2 A full professor of Islamic philosophy and theology from Baqir al-Ulum University, (the main author).
چکیده [English]

In what follows, the nature of ethical good and its ontic characteristics are scrutinized. In philosophy generally and in Mulla Sadra's philosophy specifically, good is an ontic issue bearing close and inseparable ties to existence. As per the ontological approach in Mulla Sadra's ethical system, the issue of good stands on firm and strong bases. In Islamic theosophy, existence and existential perfection are mainly good and the primacy of existence theory gilds all our actions and practices with the color of existence and then adopts an ontic approach to the issue of good. 
Now the question is: how should we assess human and voluntary evils such as murder which ethically are not considered good? Are they acts of existence while being evils or they are both privative and evils? In other word, how can we resolve such a contradiction? For the explanation of the issue, we ought to reexamine the concept of ethical good. For the same reason, the authors have studied the nature of good, its constituents, and what there is in Mulla Sadra's system of ethics that would help us in our reexamination of ethical good.
According to Mulla Sadra, a moral man/woman not only enjoys existential openness but also is characterized by divine ethics thus becomes godlike.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ethics
  • moral good
  • justice
  • soul
  • transcendent theosophy
  1. قرآن کریم.

    1. ابن‌‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1363). المبدأ و المعاد. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
    2. ـــــــــــــــ (1379). النجاه. با مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    3. ـــــــــــــــ (1404ق/الف). الالهیات الشفا. به تصحیح سعید زاید. قم: مکتبة آیة‌الله مرعشی نجفی.
    4. ـــــــــــــــ (1404ق/ب). التعلیقات. قم: مکتبة الاعلام الاسلامی.
    5. ابن‌‌مسکویه، ابوعلی (1383). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاغراق. بیروت: دار الکتب العلمیه.
    6. ابن‌‌میمون، موسی (1972م). دلالة الحائرین. به تحقیق یوسف اتای. مکتبة الثقافه الدینیه.
    7. رازی، فخرالدین (1420ق). مفاتیح الغیب (تفسیر الکبیر). بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
    8. سبحانی، جعفر (1370). بحوث فی الملل و النحل، (ج3). قم: لجنه اداره الحوزه العلمیه.
    9. طباطبایی، سید محمدحسین (1424ق). نهایة الحکمة. تعلیقه عباسعلی الزارعی. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    10. ـــــــــــــــ (1417ق). المیزان فی التفسیر القرآن، (ج3). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    11. طوسی، خواجه نصیرالدین (1364). اخلاق ناصری. تهران: خوارزمی.
    12. ـــــــــــــــ (1405ق). تلخیص المحصل. بیروت: دار الاضواء.
    13. فارابی، محمدبن‌محمد (1405ق). فصول المنتزعه. تهران: المکتبة الزهراء.
    14. ـــــــــــــــ (1403ق). تحصیل السعاده. بیروت: دار الاندلس.
    15. ـــــــــــــــ (1413ق). الاعمال الفلسفیه. بیروت: دار المناهل.
    16. ـــــــــــــــ (1995م). السیاسة المدینه. بیروت: مکتبة الهلال.
    17. ـــــــــــــــ (1996م). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. بیروت: مکتبه الهلال.
    18. کرمی، حسین (1385). انسان‌شناخت: تطبیقی در آراء صدرا و پاسپریس. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    19. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1371). کسر اصنام الجاهلیه. ترجمه بیدارفر. قم: انتشارات الزهراء.
    20. ـــــــــــــــ (1368). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. (ج8). قم: کتابخانه مصطفوی.
    21. ـــــــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم. (ج6). قم: بیدار.
    22. ـــــــــــــــ (1363/الف). المبدأ والمعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
    23. ـــــــــــــــ (1363/ب). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    24. ـــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه. المرکز الجامعی للنشر.
    25. ـــــــــــــــ (1361). العرشیه. به تصحیح غلام‌حسین آهنی. تهران: انتشارات مولی.
    26. ـــــــــــــــ (1428ق). الحاشیة على الهیات الشفاء. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    27. ـــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. (ج7،2،1) بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
    28. نراقی، ملا محمدمهدی (1423ق). جامع الأفکار و ناقد الأنظار، (ج3). تهران: حوزه علمیه اسلامی.