بررسی و نقد نظریه «شهادت قولی بدن مادی در قیامت» و دلالت آن بر شعور جمادات از منظر حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکترای حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد

2 استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد(نویسنده مسئول)

3 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تعدادی از آیات قرآن، حاکی از شهادت اعضای بدن کافران و مجرمان بر ضد آنها در قیامت هستند. عده‌ای گواهی جوارح را از نوع شهادت قولی دانسته‌اند که به معنای اظهار عالمانه ما فی‌الضمیر است. بر این اساس، اعضای بدن در دنیا به رفتارهایی که از نفس صادر می‌شود آگاهی دارند و همان اعضا در قیامت محشور می‌شوند و علیه نفس گواهی می‌دهند. طرفداران این دیدگاه، علم جوارح مادی را یکی از ادله شعور در جمادات برشمرده‌اند که از نظریات ملاصدرا است. در این پژوهش، مسأله این است که آیا شهادت قولی جوارح با اندیشه‌های بنیادین خود ملاصدرا در حکمت متعالیه سازگاری دارد تا بتواند برای اثبات شعورمندی جمادات مورد استفاده قرار گیرد یا خیر؟ نگارنده ثابت نموده است که این دیدگاه مخالف با اندیشه‌های فلسفی ملاصدرا است؛ زیرا «شهادت عالمانه اعضای بدن مادی علیه نفس در قیامت» مستلزم مغایرت نفس و بدن، استقلال بدن از نفس در علم و فعل و حشر بدن عنصری است. درحالی­که در حکمت صدرایی، بدن و نفس ترکیب اتحادی دارند. بدن به­طور مستقل منشأ هیچ کمال و فعلی نیست و انسان با بدن عنصری محشور نمی‌شود. بنابراین نمی‌توان به آیات شهادت جوارح، برای اثبات شعور در جمادات استدلال کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Examination of “Verbal Witnessing of material Body in the Hereafter” and its Implication that Solid Bodies have Intelligence in the Light of Transcendent Theosophy

نویسندگان [English]

  • mohammadhadi kamali 1
  • jahangir masoodi 2
  • seyyed hosein seyyed moosavi 3
1 PhA PhD. student of transcendent theosophy in Ferdowsi University of Mashhad.
2 A professor and faculty member at Ferdowsi University of Mashhad (the main author).
3 An associate professor and faculty member at Ferdowsi University of Mashhad.
چکیده [English]

Some verses of the Qur’an suggest that the organs of disbelievers and evil-doers shall bear witness against them in the hereafter. Some scholars hold that witnessing of the organs is verbal which implies that they knowingly declare what they are aware of. Accordingly, bodily organs are aware of what our soul practices and they are resurrected in the hereafter in order to bear witness against the soul. This is one of Mulla Sadra’s theories and his followers have considered the knowledge of material organs as a proof of intelligence in solid bodies.
In what follows, the authors have dealt with whether this verbal witnessing is reconcilable with Mulla Sadra’s fundamental ideas so that he can use it as the demonstration for the intelligence of solid bodies. The authors argue that the answer is negative, because the knowingly witnessing of the body against the soul implies the separation and independence of our elemental body from our soul in knowledge, action, and resurrection. This is while as per Mulla Sadra’s theosophy, the body and soul have unified composition. Our body is not the origin of any perfection or action independently of the soul and we will not be resurrected in our elemental body. Accordingly, we cannot resort to those verses of witnessing of the organs in order to demonstrate that solid bodies have intelligence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • parts of body
  • bodily organs
  • verbal witnessing
  • knowledge
  • intelligence
  • solid bodies
  1. قرآن کریم (ترجمه ناصر مکارم شیرازی).

    1. جوادی ‌آملی، عبدالله (1390).معاد در قرآن. چاپ ‌هفتم. قم: اسراء.
    2. ـــــــــــــــ (1387). توحید در قرآن. چاپ‌ چهارم. قم: اسراء.
    3. ـــــــــــــــ (1385).ادب فنای مقربان. قم: اسراء.
    4. ـــــــــــــــ (1383).تسنیم. قم: اسراء.
    5. حائری مازندرانی، محمد صالح (1362). حکمت بوعلی سینا. تهران: علمی.
    6. دکامی، محمدجواد (1386). «بهره‌مندی ‌اشیاء ‌مادی‌ از علم ‌در حکمت‌ متعالیه»، ‌فصل‌‌‌نامه آینه‌ معرفت 7 (4)، ص115-132.
    7. دوانی، محمدبن‌‌‌اسعد (1381). «شرح خطبة الزّوراء، «سبع رسائل». تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
    8. سبزواری، ملاهادی (1981م). تعلیقه بر اسفار (ذیل اسفار ملاصدرا). (ج6).چاپ ‌سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
    9. سید رضی، محمدبن‌حسین (1414ق). نهج‌‌‌البلاغه. به تحقیق صبحی ‌صالح. چاپ‌ اول. قم: هجرت.
    10. صادقی ‌تهرانی، محمد (1406). الفرقان فی تفسیر القرآن. چاپ‌ دوم. قم: فرهنگ اسلامی.
    11. صدرالدین‌ شیرازی، محمدبن‌‌‌ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.
    12. ـــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    13. ـــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    14. ـــــــــــــــ (1981م). الحکمة‌‌‌المتعالیة. (ج 9،7،6،5). چاپ ‌سوم. بیروت:دار احیاء التراث.
    15. ـــــــــــــــ (بی‌تا). المبدأ و المعاد. بی‌جا. بی‌نا.
    16. طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق). المیزان. چاپ ‌پنجم. قم: دفتر انتشارات ‌اسلامى.
    17. طبرسى، فضل‌‌‌‌بن‌‌‌‌حسن (1372ش). مجمع‌‌‌البیان. چاپ ‌سوم. تهران: ناصرخسرو.
    18. طوسی، محمدبن‌‌‌‌حسن (بی‌تا). التبیان. بیروت: دار احیاء التراث ‌العربی.
    19. قربانی، زهره و محمدمهدی مشکاتی (1393).«تبیین عقلانی تسبیح موجودات در حکمت متعالیه»، فصل‌‌‌نامه ‌اندیشه ‌نوین ‌دینی، 10(38)، ص77-94.
    20. کاشانى، فتح‏الله (1330). منهج الصادقین فی إلزام المخالفین. تهران: چاپ‌خانه ‌علمی.
    21. کلینی، محمدبن‌‌‌‌یعقوب (1407) الکافی. چاپ چهارم. تهران: اسلامیه.
    22. مطهری، مرتضی (1376). مجموعه آثار. (ج11). تهران: صدرا.
    23. مکارم ‌شیرازی، ناصر (1386). پیام قرآن. چاپ‌نهم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    24. ـــــــــــــــ (1371). تفسیر نمونه. چاپ ‌دهم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    25. میرداماد، محمدباقر (1374). قبسات. تهران: دانشگاه تهران.
    26. هاشمى‌ خویى، حبیب‌الله (1400). منهاج البراعة فی شرح نهج‌‌‌البلاغة. چاپ ‌چهارم. تهران: اسلامیه.
    27. هاشمى‌ رفسنجانى، اکبر (1386). تفسیر راهنما. قم: بوستان ‌کتاب.