نقش علم در تکامل نفس از منظر ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان، پردیس امام جعفر صادق(علیه السلام) ـ خراسان شمالی

2 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

با توجه به آراء ابتکاری صدرالمتألهین شیرازی در تلقی وجودی از علم و همچنین باور به تکامل ذاتی نفس، هدف اساسی نوشتار حاضر تبیین تأثیرگذاری علم بر تکامل و تعالی وجودی نفس است. از نظر ملاصدرا، علم امری وجودی است و چون وجود مساوق با کمال است، حصول علم برای نفس، کمالی برای آن محسوب می‌شود. براین‌اساس صرف نظر از موضوع علم و مرتبه معلوم، هر علمی به‌جهت حصول وجودش برای نفس، کمالی برای نفس محسوب می‌شود. ولی باید توجه داشت که نوع علم، نوع تکامل را رقم می‌زند و از آن‌جایی‌که علم مراتب دارد، هرچه درجه وجودی معلوم شدید‌تر باشد، نفس متعالی‌تر خواهد شد.
 شایان ذکر است که تفسیر دقیق صدرایی از چگونگی حصول صور علمی برای نفس، به‌نحو افاضه به اصل هستی نفس و ایجاد تجدد وجودی در آن است نه افزوده شدن و انضمام کمالی بر نفس؛ به‌‌طوری که نفس در اثر این افاضه، ترفّع وجودی یافته و با سیر در مراتب هستی، به ادراک حقایق آنها نائل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mulla Sadra’s two Arguments Mulla Sadra on the Role of Knowledge in the Perfection of Soul

نویسندگان [English]

  • azam sadat pishbin 1
  • abbas javareshkian 2
  • seid morteza hoseini shahrdi 3
1 An assistant professor and faculty member at Farhangian University, Imam Ja'far Sadiq Pardis, North Khorasan
2 An associate professor and faculty member at Ferdowsi University of Mashhad.
3 An associate professor and faculty member at Ferdowsi University of Mashhad.
چکیده [English]

Having considered Mulla Sadra’s innovative opinion about the existential attitude toward knowledge and his belief in the intrinsic perfection of soul, the authors have gone to mainly explain, in their essay, the role of knowledge in the perfection of soul and its existential transcendence. In Mulla Sadra’s point of view, knowledge is an existential matter and because existence is concomitant with perfection, having knowledge is regarded as perfection for the soul. Accordingly, apart from the field of knowledge and the level of what is known, every kind of knowledge is perfection for the soul when acquiring that knowledge. Nonetheless, it is to be noted that any kind of knowledge determines the kind of perfection; and because knowledge is graded, the stronger the grade of existence is, the loftier the soul will be.
It is noteworthy that Mulla Sadra’s precise account of how forms of knowledge occurs for the soul is that in its existential recreation the soul develops those forms through the emanation to its very existence, rather than the concrete addition to it. Thus as a result of this emanation, the soul is promoted in its existence and by the traversing over the grades of existence comes to know the realities of those forms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • knowledge
  • existence
  • perfection
  • soul
  • Mulla Sadra
  1. ـ قرآن کریم.

    1. آشتیانی، سید جلال‌الدین (1378). شرح حال و آراء فلسفی ملاصدرا. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    2. بهائی لاهیجی، محمدبن محمدسعید (1351). رساله نوریه در عالم مثال. با تعلیق و تصحیح و مقدمه سید جلال‌الدین آشتیانی. مشهد: دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
    3. جوادی آملی، عبدالله (1394). تحریر ایقاظ‌‌ النائمین (ج2). قم: انتشارات اسراء.
    4. ـــــــــــــــ (1379). صورت و سیرت انسان در قرآن. قم: انتشارات اسراء.
    5. حائری یزدی، مهدی (1379). نظریه شناخت در فلسفه اسلامی. تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
    6. دیبا، حسین (1388). نگرشی نوین به مسأله اتحاد عاقل و معقول. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    7. سبزواری، ملاهادی (1410 ه.‌ق). تعلیقه بر الحکمۀالمتعالیه فی الاسفار الاربعه. بیروت: داراالاحیاءالتراث‌ العربی.
    8. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1387). المبدأ و المعاد. مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
    9. ـــــــــــــــ (1385). شرح‌الاصول ‌الکافی (ج2). تحقیق و تصحیح و مقدمه سید مهدی رجائی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    10. ـــــــــــــــ (1382/الف). الشواهدالربوبیه. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    11. ـــــــــــــــ (1382/ب). شرح و تعلیقه صدر‌المتألهین بر الهیات شفا. به تصحیح، تحقیق و مقدمه دکتر نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    12. ـــــــــــــــ (1381). کسر الاصنام الجاهلیه. تصحیح محسن جهانگیری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    13. ـــــــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی (رساله اجوبه المسائل الجیلانیه). به تحقیق و تصحیح حامد ناجی اصفهانی. تهران: انتشارات حکمت.
    14. ـــــــــــــــ (1363/الف). مفاتیح الغیب. تعلیقه ملاعلی نوری، به تصحیح و مقدمه محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    15. ـــــــــــــــ (1363/ب). تفسیرالقرآن الکریم. به تصحیح محمد خواجوی. قم: انتشارات بیدار.
    16. ـــــــــــــــ (1360/الف). رساله سه اصل. به انضمام منتخب مثنوی و رباعیات. تهران: انتشارات مولی.
    17. ـــــــــــــــ (1360/ب). اسرار‌الایات و انوار‌البینات. به تحقیق محمد خواجوی. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی
    18. ـــــــــــــــ (1358). الواردات القلبیه. تحقیق و تصحیح و ترجمه احمد شفیعیها. تهران: انجمن فلسفه ایران.
    19. ـــــــــــــــ (1352). رسائل فلسفی (رساله مسائل القدسیه). تصحیح و تعلیق و مقدمه سید جلال‌الدین آشتیانی. مشهد: انتشارات دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
    20. ـــــــــــــــ (1410ق). الحکمۀالمتعالیه فی الاسفار الاربعه. بیروت: داراحیاءالتراث العربی.